Rối Loạn Giấc Ngủ: Nguyên Nhân, Dấu Hiệu Và Cách Khắc Phục

Rối loạn giấc ngủ là gì?

Rối loạn giấc ngủ là tình trạng bất thường trong quá trình ngủ, bao gồm khó ngủ, ngủ không sâu giấc, thức giấc nhiều lần trong đêm hoặc cảm giác mệt mỏi sau khi ngủ dậy. Đây là một nhóm các vấn đề liên quan đến giấc ngủ, có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, tinh thần và thể chất của người bệnh.

Dấu hiệu nhận biết

Triệu chứng của tình trạng rối loạn giấc ngủ bao gồm:

• Khó ngủ: Mất nhiều thời gian để vào giấc ngủ, cảm giác lo lắng hoặc căng thẳng khi nằm trên giường.
• Ngủ không sâu giấc: Thức dậy nhiều lần trong đêm, giấc ngủ bị gián đoạn hoặc không liên tục.
• Mệt mỏi sau khi ngủ dậy: Dù đã ngủ đủ thời gian, vẫn cảm thấy mệt mỏi, thiếu năng lượng và buồn ngủ suốt cả ngày.
• Ngủ gật ban ngày: Buồn ngủ quá mức vào ban ngày, khó tỉnh táo khi làm việc hoặc sinh hoạt hàng ngày.
• Thức dậy sớm: Thường thức giấc quá sớm và không thể ngủ lại.
• Thay đổi thói quen giấc ngủ: Ngủ quá nhiều hoặc quá ít so với bình thường.
• Ngủ ngáy lớn hoặc ngừng thở: Dấu hiệu của rối loạn giấc ngủ như hội chứng ngưng thở khi ngủ.

Nguyên nhân gây bệnh

Nguyên nhân gây rối loạn giấc ngủ có thể đến từ nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm:

• Căng thẳng và lo âu: Áp lực công việc, học tập, các mối quan hệ hoặc tình trạng sức khỏe có thể gây căng thẳng, dẫn đến khó ngủ hoặc thức giấc giữa đêm.
• Thói quen sinh hoạt không lành mạnh: Thức khuya, lạm dụng thiết bị điện tử trước khi đi ngủ, ăn uống không điều độ hoặc uống cà phê, rượu, thuốc lá vào buổi tối có thể làm gián đoạn giấc ngủ.
• Rối loạn tâm lý: Các rối loạn tâm lý bao gồm trầm cảm, rối loạn lo âu, rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD) thường gây mất ngủ hoặc giấc ngủ kém chất lượng.
• Bệnh lý: Một số bệnh lý như ngưng thở khi ngủ, hội chứng chân không yên, tiểu đường hoặc bệnh về tim mạch có thể gây rối loạn giấc ngủ.
• Thay đổi nhịp sinh học: Những người làm việc ca đêm, thay đổi múi giờ khi đi du lịch (jet lag) hoặc thay đổi thời gian làm việc thường xuyên có thể gặp rối loạn giấc ngủ do nhịp sinh học bị xáo trộn.
• Sử dụng thuốc: Một số loại thuốc điều trị bệnh có tác dụng phụ làm ảnh hưởng đến giấc ngủ, như thuốc giảm đau, thuốc chống trầm cảm hoặc thuốc điều trị cao huyết áp.
• Thay đổi nội tiết tố: Ở phụ nữ, các giai đoạn như mang thai, mãn kinh hoặc chu kỳ kinh nguyệt có thể làm thay đổi hormone, gây khó ngủ hoặc rối loạn giấc ngủ.
• Các yếu tố môi trường: Môi trường ngủ không thoải mái, tiếng ồn, ánh sáng quá mức hoặc nhiệt độ không phù hợp cũng có thể ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ.

Rối loạn giấc ngủ gây nguy hiểm không?

Rối loạn giấc ngủ sẽ gây ra nhiều tác động tiêu cực đến sức khỏe và cuộc sống. Nếu không được điều trị kịp thời, nó có thể trở nên nguy hiểm. Dưới đây là một số hậu quả tiềm tàng của rối loạn giấc ngủ:

• Suy giảm tinh thần và hiệu suất làm việc: Rối loạn giấc ngủ gây ra mệt mỏi, khó tập trung, giảm trí nhớ và khả năng xử lý thông tin. Điều này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến công việc, học tập và các hoạt động hàng ngày.
• Nguy cơ tai nạn: Người bị rối loạn giấc ngủ có nguy cơ cao gặp tai nạn giao thông hoặc tai nạn lao động do buồn ngủ quá mức, phản xạ chậm và mất tập trung.
• Tăng nguy cơ mắc bệnh lý: Rối loạn giấc ngủ kéo dài có liên quan đến nhiều bệnh lý nghiêm trọng như: Bệnh tim mạch, béo phì và tiểu đường, suy giảm hệ miễn dịch,...
• Tăng nguy cơ rối loạn tâm lý: Rối loạn giấc ngủ có thể làm trầm trọng thêm các vấn đề tâm lý như trầm cảm, lo âu hoặc thậm chí dẫn đến tình trạng rối loạn tâm thần.
• Suy giảm chất lượng cuộc sống: Rối loạn giấc ngủ gây căng thẳng, cáu gắt và ảnh hưởng đến các mối quan hệ xã hội, từ đó giảm chất lượng cuộc sống.

Phương pháp chẩn đoán

Chẩn đoán vấn đề rối loạn giấc ngủ sẽ bao gồm các bước sau:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi về thói quen giấc ngủ, triệu chứng, tiền sử bệnh và các yếu tố có thể gây rối loạn giấc ngủ.
• Nhật ký giấc ngủ: Bệnh nhân có thể được yêu cầu ghi chép thời gian đi ngủ, thức giấc và chất lượng giấc ngủ trong 1-2 tuần.
• Bảng câu hỏi: Sử dụng các bảng đánh giá chất lượng giấc ngủ như PSQI để xác định mức độ nghiêm trọng của vấn đề.
• Đo đa ký giấc ngủ (Polysomnography - PSG): Theo dõi giấc ngủ qua đêm để đo hoạt động não, nhịp thở, nhịp tim và phát hiện các rối loạn giấc ngủ.
• Test Đa Giấc Ngủ (MSLT): Đo thời gian đi vào giấc ngủ trong ngày để chẩn đoán chứng ngủ rũ.
• Thiết bị đo tại nhà (HSAT): Dùng cho trường hợp nghi ngờ ngưng thở khi ngủ, theo dõi nhịp thở và mức oxy tại nhà.
• Xét nghiệm máu: Kiểm tra các yếu tố như hormone, thiếu máu hoặc bệnh lý khác có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ.

Đối tượng dễ bị bệnh

Những đối tượng dễ bị rối loạn giấc ngủ bao gồm:

• Người lớn tuổi.
• Người làm việc theo ca, đặc biệt là vào ca đêm.
• Người bị căng thẳng, lo âu.
• Người mắc bệnh lý mạn tính như bệnh tim, tiểu đường, bệnh đường hô hấp,...
• Phụ nữ mang thai hoặc bị mãn kinh.
• Người bị thừa cân béo phì.

Biện pháp phòng ngừa 

Để phòng ngừa rối loạn giấc ngủ, có thể áp dụng các biện pháp sau đây:

• Đi ngủ và thức dậy đúng giờ: Duy trì lịch ngủ đều đặn, ngay cả vào cuối tuần, giúp ổn định nhịp sinh học của cơ thể.
• Ngủ đủ giấc: Đảm bảo ngủ từ 7-9 tiếng mỗi đêm để cơ thể được nghỉ ngơi và hồi phục đầy đủ.
• Phòng ngủ yên tĩnh, mát mẻ: Giữ nhiệt độ phòng dễ chịu, không quá nóng hay quá lạnh, giảm tiếng ồn và ánh sáng để giúp giấc ngủ không bị gián đoạn.
• Tránh caffeine và nicotine: Không uống cà phê, trà, rượu, hay hút thuốc lá vào buổi chiều hoặc tối vì chúng có thể làm tăng sự tỉnh táo và cản trở giấc ngủ.
• Hạn chế rượu: Mặc dù rượu có thể giúp bạn dễ ngủ hơn, nhưng giấc ngủ sẽ không sâu và dễ bị gián đoạn.
• Thư giãn tinh thần: Thực hiện các hoạt động thư giãn như đọc sách, thiền, nghe nhạc nhẹ hoặc tắm nước ấm để giúp cơ thể dễ dàng đi vào giấc ngủ.
• Tránh dùng thiết bị điện tử: Hạn chế sử dụng điện thoại, máy tính, tivi ít nhất 1 giờ trước khi đi ngủ, vì ánh sáng xanh từ màn hình có thể cản trở sự sản xuất melatonin – hormone điều chỉnh giấc ngủ.
• Ăn nhẹ trước khi ngủ: Tránh ăn quá no hoặc để bụng đói khi đi ngủ. Một bữa ăn nhẹ với các thực phẩm như chuối, sữa có thể hỗ trợ giấc ngủ.
• Tập thể dục thường xuyên: Tập luyện hàng ngày giúp cải thiện giấc ngủ, nhưng nên tránh tập luyện nặng vào buổi tối vì có thể làm tỉnh táo và khó ngủ.
• Thư giãn tinh thần: Tìm cách giảm căng thẳng và lo âu qua các kỹ thuật thư giãn như thiền định, yoga hoặc các hoạt động giải trí nhẹ nhàng.
• Lên lịch công việc hợp lý: Tránh áp lực quá mức từ công việc hoặc học tập gần giờ đi ngủ.
• Ngủ trưa ngắn: Nếu cần, chỉ nên ngủ trưa từ 15-30 phút để tránh ảnh hưởng đến giấc ngủ ban đêm.
• Nhật ký giấc ngủ: Ghi lại các thông tin về thói quen và chất lượng giấc ngủ để nhận diện các vấn đề và điều chỉnh kịp thời.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên đến gặp bác sĩ khi gặp các tình trạng rối loạn giấc ngủ sau đây:

• Mất ngủ kéo dài từ 3 tuần trở lên.
• Cảm thấy mệt mỏi, buồn ngủ ban ngày, ảnh hưởng đến hiệu suất làm việc và sinh hoạt.
• Ngủ ngáy to hoặc bị ngừng thở khi ngủ.
• Thay đổi tâm trạng và hành vi gây ra lo âu, trầm cảm, cáu gắt.
• Mất ngủ do các bệnh lý khác như bệnh tim, tiểu đường hoặc các rối loạn khác.

Điều trị rối loạn giấc ngủ

Cách điều trị rối loạn giấc ngủ do bác sĩ chỉ định phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh. Dưới đây là các các phương pháp trị bệnh phổ biến:

Dùng thuốc điều trị

• Thuốc an thần: Bác sĩ có thể kê đơn thuốc an thần hoặc thuốc ngủ ngắn hạn để giúp cải thiện giấc ngủ.
• Thuốc chống trầm cảm: Trong trường hợp rối loạn giấc ngủ liên quan đến trầm cảm hoặc lo âu, thuốc chống trầm cảm có thể được chỉ định.
• Thuốc điều trị ngưng thở khi ngủ: Các thuốc đặc trị cho hội chứng ngưng thở khi ngủ có thể được sử dụng nếu cần thiết.

Phương pháp khác:

• Liệu pháp hành vi nhận thức: Giúp người bệnh thay đổi suy nghĩ và hành vi tiêu cực liên quan đến giấc ngủ, đồng thời xây dựng thói quen lành mạnh để cải thiện giấc ngủ.
• Sử dụng thiết bị hỗ trợ: Dành cho những người mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ. Máy CPAP giúp cung cấp áp suất không khí liên tục để giữ đường thở luôn thông thoáng khi ngủ.
• Điều trị các bệnh lý liên quan: Nếu rối loạn giấc ngủ do bệnh lý gây ra như tiểu đường, bệnh tim hoặc trầm cảm, bác sĩ sẽ điều trị các bệnh lý này để cải thiện giấc ngủ.
• Tư vấn tâm lý: Trong trường hợp rối loạn giấc ngủ liên quan đến căng thẳng, lo âu, bác sĩ có thể đề nghị bạn tham gia các buổi tư vấn tâm lý để giải quyết vấn đề tinh thần.

Rối loạn giấc ngủ không chỉ là một vấn đề tạm thời mà có thể gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng nếu không được xử lý kịp thời. Việc hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu và áp dụng các biện pháp khắc phục đúng cách sẽ giúp cải thiện giấc ngủ và bảo vệ sức khỏe toàn diện. Nếu bạn đang gặp phải các triệu chứng rối loạn giấc ngủ kéo dài, hãy tìm đến bệnh viện để được bác sĩ thăm khám.