Mất Ngủ Buồn Nôn Có Phải Bệnh? Cách Khắc Phục Tốt Nhất

Định nghĩa

Mất ngủ buồn nôn là tình trạng mất ngủ kèm theo cảm giác buồn nôn, muốn nôn. Mất ngủ có thể biểu hiện dưới nhiều dạng khác nhau như khó đi vào giấc ngủ, ngủ không yên giấc, thức giấc nhiều lần trong đêm hoặc dậy sớm không ngủ lại được. Buồn nôn là cảm giác khó chịu ở dạ dày, thường kèm theo chóng mặt, đau đầu, toát mồ hôi lạnh...

Triệu chứng

Người bị mất ngủ buồn nôn thường có các triệu chứng sau:

• Khó đi vào giấc ngủ: Bạn có thể trằn trọc trên giường hàng giờ mà vẫn không thể chợp mắt, tâm trí luôn bị bao vây bởi những suy nghĩ, lo lắng.
• Giấc ngủ chập chờn, không sâu: Bạn dễ bị thức giấc giữa đêm bởi những tiếng động nhỏ, hay giật mình, mơ màng. Và khi đã thức giấc, bạn rất khó để quay trở lại giấc ngủ.
• Thức dậy với cơ thể mệt mỏi: Buổi sáng, thay vì cảm thấy sảng khoái, bạn lại uể oải, thiếu năng lượng, đau đầu, chóng mặt, thậm chí buồn nôn.
• Cảm giác buồn nôn xuất hiện vào ban đêm hoặc sáng sớm: Bạn cảm thấy nôn nao, khó chịu ở vùng thượng vị, có khi buồn nôn đến mức phải nôn khan.
• Các triệu chứng kèm theo khác: Do mất ngủ và buồn nôn kéo dài, bạn có thể gặp phải những vấn đề khác như chán ăn, đau bụng, rối loạn tiêu hóa, lo âu, trầm cảm...

Nguyên nhân

Mất ngủ buồn nôn có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, bao gồm:

• Rối loạn tiêu hóa: Các bệnh lý về đường tiêu hóa như trào ngược dạ dày thực quản, viêm loét dạ dày tá tràng, hội chứng ruột kích thích... có thể gây ra cả mất ngủ và buồn nôn.
• Rối loạn tâm lý: Stress, lo âu, trầm cảm là những "thủ phạm" thường gặp gây mất ngủ. Khi căng thẳng kéo dài, cơ thể sẽ tiết ra các hormone stress như cortisol, ảnh hưởng đến giấc ngủ và gây ra buồn nôn.
• Các bệnh lý toàn thân: Một số bệnh lý như thiểu năng tuyến giáp, đái tháo đường, bệnh tim mạch, ung thư... cũng có thể gây mất ngủ buồn nôn.
• Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc như thuốc trị cao huyết áp, thuốc trầm cảm, thuốc chống ung thư... có thể gây ra tác dụng phụ là mất ngủ và buồn nôn.
• Lối sống không lành mạnh: Thức khuya, sử dụng các chất kích thích như cà phê, rượu bia, thuốc lá... ăn uống không điều độ cũng có thể gây ra tình trạng này.

Biến chứng

Mất ngủ buồn nôn kéo dài có thể gây ra nhiều hệ lụy cho sức khỏe:

• Suy giảm chất lượng cuộc sống: Mất ngủ và buồn nôn khiến bạn luôn trong tình trạng mệt mỏi, thiếu tập trung, giảm năng suất làm việc và học tập. Các hoạt động hàng ngày trở nên khó khăn hơn, bạn khó thể tận hưởng cuộc sống một cách trọn vẹn.
• Rối loạn tâm lý: Mất ngủ kéo dài có thể dẫn đến các vấn đề về sức khỏe tinh thần như căng thẳng, lo âu, thậm chí trầm cảm. Bạn dễ cáu gắt, khó kiểm soát cảm xúc, ảnh hưởng đến mối quan hệ với người xung quanh.
• Suy giảm hệ miễn dịch: Giấc ngủ có vai trò quan trọng trong việc phục hồi và tăng cường hệ miễn dịch. Mất ngủ khiến hệ miễn dịch suy yếu, bạn dễ bị các tác nhân gây bệnh tấn công, dễ mắc các bệnh vặt như cảm cúm, viêm họng...
• Tăng nguy cơ mắc các bệnh mãn tính: Nhiều nghiên cứu cho thấy, mất ngủ mãn tính làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý nguy hiểm như bệnh tim mạch, đái tháo đường, cao huyết áp, béo phì...

Chẩn đoán

Chẩn đoán mất ngủ kèm buồn nôn là một quá trình đa bước, nhằm xác định nguyên nhân gốc rễ và mức độ nghiêm trọng của tình trạng. Quá trình này thường bao gồm:

• Thăm khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành thu thập bệnh sử chi tiết, bao gồm thời gian xuất hiện triệu chứng, tần suất, mức độ ảnh hưởng đến giấc ngủ và sinh hoạt hàng ngày, cùng với các triệu chứng kèm theo khác. Khám thể chất để đánh giá tình trạng sức khỏe toàn thân.
• Đánh giá chất lượng giấc ngủ: Bác sĩ có thể sử dụng các công cụ đánh giá chất lượng giấc ngủ như thước đo ngủ Epworth, bảng câu hỏi Pittsburgh về chất lượng giấc ngủ (PSQI)... hoặc chỉ định thực hiện nghiên cứu giấc ngủ (polysomnography) để theo dõi các giai đoạn giấc ngủ, phát hiện các rối loạn như ngưng thở khi ngủ, hội chứng chân không yên...
• Xét nghiệm: Các xét nghiệm có thể được chỉ định để loại trừ các bệnh lý tiềm ẩn hoặc xác định nguyên nhân gây mất ngủ kèm buồn nôn, bao gồm:
  • Xét nghiệm máu: Công thức máu, sinh hóa máu, chức năng gan, thận, tuyến giáp...
  • Xét nghiệm nội tiết: Cortisol, hormone tuyến giáp...
  • Nội soi dạ dày - tá tràng: Phát hiện các tổn thương niêm mạc dạ dày, thực quản.
• Siêu âm ổ bụng: Đánh giá tình trạng các cơ quan trong ổ bụng.

Đối tượng nguy cơ

Mặc dù mất ngủ kèm buồn nôn có thể xảy ra ở mọi đối tượng, nhưng một số nhóm người sau có nguy cơ cao hơn:

• Người mắc các bệnh lý mãn tính: Bệnh trào ngược dạ dày - thực quản, viêm loét dạ dày - tá tràng, hội chứng ruột kích thích, bệnh lý tuyến giáp, đái tháo đường...
• Người có lối sống không lành mạnh: Thức khuya, sử dụng nhiều chất kích thích (cà phê, rượu bia), ăn uống không điều độ.
• Phụ nữ mang thai: Do sự thay đổi hormone và áp lực lên các cơ quan nội tạng.
• Người cao tuổi: Giấc ngủ thường bị ảnh hưởng do tuổi tác và các bệnh lý kèm theo.
• Những người thường xuyên bị stress, lo âu, trầm cảm.

Phòng ngừa

Một số biện pháp phòng ngừa mất ngủ kèm buồn nôn bao gồm:

• Thực hiện vệ sinh giấc ngủ: Đi ngủ và thức dậy đúng giờ, tạo môi trường ngủ thoải mái, tránh các yếu tố gây cản trở giấc ngủ như ánh sáng, tiếng ồn.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn uống đều độ, hạn chế đồ ăn cay nóng, chất kích thích, không ăn quá no trước khi đi ngủ.
• Tập thể dục thường xuyên: Vận động thể lực vừa phải giúp cải thiện giấc ngủ và giảm stress.
• Quản lý stress: Thực hiện các phương pháp thư giãn như yoga, thiền, nghe nhạc...
• Điều trị các bệnh lý nền: Kiểm soát tốt các bệnh mãn tính có thể giúp ngăn ngừa mất ngủ kèm buồn nôn.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Mất ngủ kèm buồn nôn có thể là triệu chứng của nhiều bệnh lý, do đó, việc thăm khám bác sĩ kịp thời là rất quan trọng. Bạn nên đến gặp bác sĩ khi:

• Mất ngủ và buồn nôn xuất hiện thường xuyên, ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ và sinh hoạt hàng ngày.
• Triệu chứng của bệnh không thuyên giảm sau khi áp dụng các biện pháp chăm sóc tại nhà.
• Xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng như nôn mửa dữ dội, nôn ra máu, đau bụng cấp, sụt cân không rõ nguyên nhân.
• Có dấu hiệu của rối loạn tâm lý như lo âu, trầm cảm.

Phương pháp điều trị

Không chỉ đơn thuần là cải thiện giấc ngủ, các phương pháp điều trị mất ngủ kèm buồn nôn còn giúp bạn cân bằng sức khỏe toàn diện, từ thể chất đến tinh thần.

Điều trị bằng tây y

Trong phương pháp điều trị Tây y, mất ngủ kèm buồn nôn được tiếp cận bằng cách xác định và điều trị nguyên nhân gốc rễ, đồng thời kiểm soát triệu chứng nhằm cải thiện chất lượng giấc ngủ và giảm cảm giác buồn nôn. 

• Dược lý trị liệu:
  • Thuốc an thần - gây ngủ: Nhóm thuốc này, bao gồm benzodiazepine (như diazepam, lorazepam) và thuốc an thần không benzodiazepine (như zolpidem, eszopiclone), giúp người bệnh dễ dàng đi vào giấc ngủ và ngủ sâu giấc hơn. Tuy nhiên, việc sử dụng các thuốc này cần được chỉ định và theo dõi chặt chẽ bởi bác sĩ chuyên khoa, do nguy cơ gây phụ thuộc và các tác dụng phụ như buồn ngủ ban ngày, chóng mặt, suy giảm trí nhớ...
  • Thuốc chống nôn: Nhóm thuốc này, bao gồm metoclopramide, ondansetron, domperidone..., giúp ức chế trung tâm nôn ở não và giảm cảm giác buồn nôn, nôn. Lựa chọn thuốc phụ thuộc vào nguyên nhân gây buồn nôn và tình trạng sức khỏe của người bệnh.
  • Thuốc điều trị bệnh lý nền: Nếu mất ngủ kèm buồn nôn là triệu chứng của một bệnh lý nền như trào ngược dạ dày - thực quản, hội chứng ruột kích thích, rối loạn lo âu... bác sĩ sẽ tiến hành điều trị bệnh lý nền nhằm khắc phục nguyên nhân gây mất ngủ và buồn nôn.
• Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT-I): Đây là phương pháp phi dược lý được khuyến cáo hàng đầu trong điều trị mất ngủ mãn tính. CBT-I giúp người bệnh nhận thức và thay đổi những suy nghĩ, thói quen và hành vi tiêu cực ảnh hưởng đến giấc ngủ. Liệu pháp này thường bao gồm các kỹ thuật như giáo dục vệ sinh giấc ngủ, thư giãn, kiểm soát kích thích, hạn chế giấc ngủ...

Điều trị bằng đông y

Theo quan điểm của Đông y, mất ngủ kèm buồn nôn thường liên quan đến sự mất cân bằng âm dương, khí huyết trong cơ thể, đặc biệt là tâm, tỳ, vị. Các phương pháp điều trị Đông y tập trung vào việc điều hòa tạng phủ, an thần, dưỡng tâm, hòa vị giáng nghịch.

• Thảo dược: Các bài thuốc Đông y thường được gia giảm tùy theo thể trạng và biểu hiện của người bệnh. Một số vị thuốc thường được sử dụng bao gồm: toan táo nhân, bá tử nhân, bán hạ, phục linh, cam thảo, đương quy, bạch truật... có tác dụng an thần, dưỡng tâm, kiện tỳ, hòa vị.
• Châm cứu: Châm cứu vào các huyệt vị như Thần môn, Nội quan, Túc tam lý, Tam âm giao... có thể giúp điều hòa khí huyết, an thần, giảm cảm giác buồn nôn.
• Các phương pháp khác: Bấm huyệt, xoa bóp, thư giãn... cũng có thể được áp dụng hoặc kết hợp để hỗ trợ điều trị.

Điều trị tại nhà

Bên cạnh việc điều trị bằng thuốc và các phương pháp y tế, người bệnh có thể áp dụng một số biện pháp tại nhà để cải thiện giấc ngủ và giảm buồn nôn:

• Thực hiện vệ sinh giấc ngủ: Tạo thói quen ngủ nghỉ khoa học, đi ngủ và thức dậy đúng giờ, tạo môi trường ngủ yên tĩnh, thoáng mát, trước khi đi ngủ hạn chế tiếp xúc với ánh sáng xanh từ các thiết bị điện tử.
• Chế độ dinh dưỡng hợp lý: Ăn uống đều độ, hạn chế đồ ăn cay nóng, chất kích thích (cà phê, rượu bia, thuốc lá), không ăn quá no vào buổi tối.
• Thư giãn tinh thần: Tập các bài tập thư giãn, thiền định, yoga, nghe nhạc nhẹ nhàng trước khi đi ngủ.
• Tắm nước ấm: Tắm nước ấm trước khi đi ngủ giúp thư giãn cơ thể, cải thiện tuần hoàn máu, tạo cảm giác thoải mái, dễ chịu.
• Sử dụng tinh dầu: Một số loại tinh dầu như hoa oải hương, hoa cúc, hương thảo... khi sử dụng có thể cải thiện giấc ngủ, an thần, giảm căng thẳng.
• Chườm ấm/lạnh vùng bụng: Chườm ấm hoặc lạnh vùng bụng có thể giúp giảm cảm giác buồn nôn, khó chịu.