Ho Khan Là Gì? Nguyên Nhân, Biểu Hiện, Cách Chữa Trị

Ho khan là gì?

Ho khan, như tên gọi của nó, là một loại ho không tạo ra đờm hoặc chất nhầy. Bạn cảm thấy ngứa hoặc kích ứng trong cổ họng, dẫn đến những cơn ho liên tục nhưng không có gì được tống ra ngoài. Ho khan có thể gây khó chịu, ảnh hưởng đến giấc ngủ và cuộc sống hàng ngày của bạn. Bệnh kéo dài trên 2 - 4 tuần có thể tiến triển sang giai đoạn mãn tính với nhiều dấu hiệu hơn.

Triệu chứng điển hình của bệnh

• Cảm giác ngứa rát hoặc khô rát ở cổ họng.
• Cơn ho kéo dài và không kèm theo đờm.
• Khàn giọng hoặc mất giọng (trong một số trường hợp).
• Có thể xuất hiện đau tức ngực do ho nhiều.
• Khó chịu khi nói chuyện, đặc biệt trong môi trường khô hoặc có chất kích thích.

Nguyên nhân ho khan

Có rất nhiều nguyên nhân gây ho khan, từ những lý do đơn giản như không khí khô đến những bệnh lý nghiêm trọng hơn. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến:

• Các yếu tố môi trường: Không khí khô, khói bụi, ô nhiễm, phấn hoa, lông thú cưng... có thể kích ứng niêm mạc họng và gây ho khan.
• Nhiễm trùng: Các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp như cảm lạnh, cúm, viêm phế quản, viêm xoang... thường bắt đầu bằng ho khan.
• Hen suyễn: Ho khan, đặc biệt là vào ban đêm hoặc khi vận động, có thể là triệu chứng của hen suyễn.
• Trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Axit dạ dày trào ngược lên thực quản có thể gây kích ứng họng và dẫn đến ho khan.
• Thuốc: Một số loại thuốc như thuốc ức chế men chuyển (ACE inhibitors) dùng để điều trị huyết áp cao có thể gây ho khan như một tác dụng phụ.
• Các nguyên nhân khác: U nang phổi, ung thư phổi, lao phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD)... cũng có thể gây ho khan.

Ho khan có gây biến chứng nguy hiểm không?

Nếu không được điều trị kịp thời, ho khan kéo dài có thể dẫn đến:

• Mất ngủ: Cơn ho liên tục về đêm làm gián đoạn giấc ngủ.
• Đau cơ và xương: Ho quá nhiều gây đau nhức vùng ngực và cơ bụng.
• Mất tiếng hoặc tổn thương dây âm thanh.
• Suy giảm chất lượng cuộc sống: Người bệnh thường cảm thấy mệt mỏi, khó chịu.
• Tiến triển thành các bệnh lý nghiêm trọng: Viêm phế quản mãn tính, hen suyễn hoặc các bệnh phổi khác.

Phương pháp chẩn đoán tình trạng ho khan

Để chẩn đoán nguyên nhân gây ho khan, bác sĩ sẽ hỏi bạn về các triệu chứng, tiền sử bệnh, các loại thuốc bạn đang sử dụng và thực hiện khám lâm sàng. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu bạn làm thêm một số xét nghiệm như:

• Chụp X-quang phổi: Để kiểm tra các vấn đề về phổi.
• Xét nghiệm dị ứng: Để xác định xem bạn có bị dị ứng với phấn hoa, bụi bẩn, lông thú cưng... hay không.
• Kiểm tra chức năng phổi: Để đánh giá hoạt động của phổi.

Đối tượng có nguy cơ cao mắc ho khan

Bất kỳ ai cũng có thể bị ho khan, tuy nhiên, một số đối tượng có nguy cơ cao hơn bao gồm:

• Trẻ em
• Người lớn tuổi
• Người hút thuốc lá
• Người có hệ miễn dịch yếu
• Người tiếp xúc thường xuyên với các tác nhân gây kích ứng đường hô hấp

Hướng chăm sóc và phòng tránh ho khan

• Uống đủ nước: Giữ cho cơ thể đủ nước giúp làm loãng dịch nhầy trong cổ họng.
• Sử dụng máy tạo độ ẩm: Đặc biệt là trong mùa đông hoặc khi không khí khô.
• Tránh các tác nhân gây kích ứng: Khói bụi, phấn hoa, lông thú cưng, khói thuốc lá...
• Rửa tay thường xuyên: Để ngăn ngừa các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp.
• Tiêm phòng cúm: Giúp giảm nguy cơ mắc cúm và các biến chứng liên quan.
• Điều trị dứt điểm các bệnh lý về đường hô hấp: Như viêm xoang, viêm mũi dị ứng...

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên đi khám bác sĩ nếu:

• Ho khan kéo dài hơn 3 tuần.
• Ho đi kèm với tình trạng sốt cao, cảm giác khó thở, đau tức vùng ngực, hoặc thậm chí xuất hiện máu khi ho.
• Ho ảnh hưởng nghiêm trọng đến giấc ngủ và cuộc sống hàng ngày.
• Bạn nghi ngờ mình bị hen suyễn hoặc các bệnh lý về phổi khác.

Hướng điều trị ho khan

Việc điều trị ho khan cần tập trung vào việc xác định và giải quyết nguyên nhân gốc rễ gây ra triệu chứng. Do đó, không có một phương pháp điều trị chung nào áp dụng cho tất cả các trường hợp. Sau khi thăm khám và chẩn đoán, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị cá nhân hóa dựa trên tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân.

Dưới đây là một số phương pháp điều trị ho khan thường được áp dụng trong thực hành lâm sàng:

Điều trị nội khoa

• Thuốc giảm ho: Đây là nhóm thuốc được sử dụng phổ biến nhất trong điều trị triệu chứng ho khan.
  • Thuốc ức chế ho trung ương: Như dextromethorphan, codeine, pholcodine, tác động lên trung tâm ho ở não, làm giảm tần suất và cường độ ho. Thường được chỉ định cho các trường hợp ho khan gây mất ngủ, ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày. Tuy nhiên, cần thận trọng khi sử dụng cho người cao tuổi, người có bệnh lý hô hấp mạn tính, phụ nữ có thai và cho con bú.
  • Thuốc giảm ho ngoại biên: Như levodropropizine, hoạt động tại các thụ thể ở đường hô hấp, làm giảm phản xạ ho. Ít gây tác dụng phụ lên hệ thần kinh trung ương.
• Thuốc kháng histamin: Như loratadine, cetirizine, fexofenadine... được sử dụng trong trường hợp ho khan do dị ứng. Chúng ức chế hoạt động của histamin, một chất trung gian hóa học gây ra các triệu chứng dị ứng như ngứa, sổ mũi, ho.
• Thuốc kháng cholinergic: Như ipratropium bromide, tiotropium bromide... có tác dụng làm giãn phế quản, giảm co thắt cơ trơn đường thở. Thường được sử dụng cho bệnh nhân ho khan do hen suyễn, COPD.
• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Như omeprazole, lansoprazole, esomeprazole... được sử dụng để giảm tiết acid dạ dày trong trường hợp ho khan do trào ngược dạ dày thực quản.
• Corticosteroid: Như prednisolone, dexamethasone... là thuốc kháng viêm mạnh, được sử dụng trong các trường hợp ho khan do viêm đường hô hấp, hen suyễn nặng. Tuy nhiên, corticosteroid có thể gây ra nhiều tác dụng phụ nên cần được sử dụng dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ.
• Kháng sinh: Chỉ được sử dụng khi ho khan do nhiễm khuẩn đường hô hấp do vi khuẩn. Việc lựa chọn kháng sinh cần dựa trên kết quả kháng sinh đồ và tình trạng lâm sàng của bệnh nhân.

Các biện pháp không dùng thuốc

• Súc họng bằng nước muối: Giúp làm sạch dịch nhầy, giảm kích ứng niêm mạc họng. Có thể sử dụng nước muối sinh lý hoặc tự pha nước muối loãng tại nhà.
• Uống nhiều nước: Giúp làm loãng dịch nhầy, giảm khô họng. Nên uống nước ấm, tránh đồ uống lạnh, có ga, chứa caffein.
• Nghỉ ngơi đầy đủ: Giúp cơ thể phục hồi sức khỏe, tăng cường hệ miễn dịch.
• Tránh các tác nhân kích thích: Như khói bụi, khói thuốc lá, phấn hoa, lông thú cưng...
• Sử dụng máy tạo độ ẩm: Đặc biệt là trong mùa đông hoặc khi không khí khô, giúp làm ẩm không khí, giảm kích ứng đường hô hấp.
• Châm cứu: Một số nghiên cứu cho thấy châm cứu có thể giúp giảm ho khan, tuy nhiên cần được thực hiện bởi người có chuyên môn.

Mẹo dân gian hỗ trợ điều trị bệnh

• Mật ong: Có tính kháng viêm, kháng khuẩn, giúp làm dịu cổ họng, giảm ho. Có thể pha mật ong với nước ấm, chanh hoặc gừng để tăng hiệu quả.
• Gừng: Có tính ấm, giúp làm ấm cơ thể, giảm ho, long đờm. Có thể sử dụng gừng tươi, trà gừng hoặc kẹo gừng.
• Chanh: Chứa nhiều vitamin C, giúp tăng cường sức đề kháng, giảm ho. Có thể pha nước chanh ấm với mật ong.
• Tỏi: Có tính kháng khuẩn, kháng virus, giúp tăng cường hệ miễn dịch, phòng ngừa và điều trị các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp.

Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về ho khan. Hãy nhớ rằng, việc chăm sóc sức khỏe bản thân là vô cùng quan trọng. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào, đừng ngần ngại liên hệ với bác sĩ để được tư vấn nhé!