Mỡ Máu Cao: Triệu Chứng, Nguyên Nhân Và Cách Chữa Trị

Mỡ máu cao là gì?

Mỡ máu cao là tình trạng trong đó một hoặc nhiều loại lipid trong máu tăng cao hơn mức bình thường. Các loại lipid chính bao gồm cholesterol và triglyceride.

• Cholesterol: Là một chất béo cần thiết cho cơ thể, tuy nhiên, khi mức cholesterol xấu (LDL) tăng cao và cholesterol tốt (HDL) giảm thấp, nó sẽ tích tụ trong thành động mạch, hình thành các mảng xơ vữa, làm hẹp lòng mạch và cản trở lưu thông máu.
• Triglyceride: Được biết đến là một dạng chất béo khác được dự trữ trong cơ thể để cung cấp năng lượng. Nếu mức triglyceride trong cơ thể cao cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

Biểu hiện của mỡ máu cao

Mỡ máu cao thường không gây ra triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu, vì vậy nó được ví như một "kẻ giết người thầm lặng". Tuy nhiên, khi mức độ mỡ máu tăng cao và gây ra các biến chứng, người bệnh có thể gặp phải một số triệu chứng như:

• Đau ngực: Do thiếu máu cục bộ cơ tim, gây ra cảm giác đau thắt ngực, khó thở khi gắng sức.
• Đột quỵ: Khi mảng xơ vữa vỡ ra, tạo thành cục máu đông gây tắc nghẽn mạch máu não, dẫn đến đột quỵ.
• Các triệu chứng khác: Một số trường hợp mỡ máu cao có thể gây ra các triệu chứng như đau đầu, chóng mặt, tê bì chân tay, hoặc xuất hiện các u vàng dưới da (xanthomas) do sự lắng đọng cholesterol.

Nguyên nhân dẫn đến bệnh

Có nhiều nguyên nhân khác nhau có thể dẫn đến tình trạng mỡ máu cao, bao gồm:

• Chế độ ăn uống không lành mạnh: Ăn quá nhiều chất béo bão hòa và cholesterol có trong thịt đỏ, mỡ động vật, đồ ăn nhanh, đồ chiên rán...
• Ít vận động: Lối sống ít vận động làm giảm quá trình chuyển hóa chất béo, khiến mỡ máu dễ dàng tăng cao.
• Thừa cân, béo phì: Thừa cân và béo phì là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu của mỡ máu cao.
• Tiểu đường: Người mắc bệnh tiểu đường thường có mức triglyceride cao và cholesterol HDL thấp.
• Hút thuốc lá: Hút thuốc lá làm giảm cholesterol tốt (HDL) và tăng nguy cơ xơ vữa động mạch.
• Uống nhiều rượu bia: Rượu bia có thể làm tăng mức triglyceride và gây tổn thương gan.
• Yếu tố di truyền: Một số người có yếu tố di truyền khiến họ dễ mắc mỡ máu cao hơn những người khác.
• Một số bệnh lý khác: Một số bệnh lý như suy giáp, hội chứng thận hư, bệnh gan cũng có thể gây tăng mỡ máu.
• Sử dụng một số loại thuốc: Một số loại thuốc như thuốc tránh thai, thuốc lợi tiểu, thuốc chẹn beta có thể ảnh hưởng đến mức lipid máu.

Cách chẩn đoán bệnh

Mỡ máu cao thường không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu, do đó việc chẩn đoán dựa chủ yếu vào xét nghiệm máu.

• Xét nghiệm mỡ máu: Đây là xét nghiệm cơ bản và quan trọng nhất để đánh giá mức độ mỡ máu. Xét nghiệm này đo lường các chỉ số lipid máu quan trọng như cholesterol toàn phần, cholesterol LDL ("xấu"), cholesterol HDL ("tốt") và triglyceride.
• Các xét nghiệm khác: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu thêm các xét nghiệm khác để đánh giá nguy cơ mắc bệnh tim mạch và tìm kiếm nguyên nhân gây mỡ máu cao, bao gồm:
  • Xét nghiệm đường huyết
  • Xét nghiệm gan và thận
  • Xét nghiệm hormone tuyến giáp

Lưu ý:

• Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ khuyến cáo mọi người từ 20 tuổi trở lên nên kiểm tra mỡ máu định kỳ 4-6 năm một lần.
• Những đối tượng có tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch, tiểu đường, béo phì, hút thuốc lá hoặc cao huyết áp, bạn nên kiểm tra mỡ máu thường xuyên hơn theo chỉ định của bác sĩ.

Phòng ngừa bệnh mỡ máu cao

Bệnh thường tiến triển âm thầm, không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu, do đó việc phòng ngừa từ sớm đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe tim mạch và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Chế độ ăn uống khoa học

Chế độ ăn uống cân đối, hợp lý là nền tảng vững chắc để kiểm soát mỡ máu và duy trì sức khỏe tim mạch.

• Hạn chế chất béo xấu: Giảm thiểu tiêu thụ các loại thực phẩm giàu chất béo bão hòa và cholesterol như thịt đỏ, mỡ động vật, đồ ăn nhanh, đồ chiên rán và các sản phẩm từ sữa nguyên kem. Thay vào đó, hãy ưu tiên các nguồn protein nạc như thịt gia cầm bỏ da, cá, đậu hũ và các loại hạt.
• Tăng cường chất xơ: Chất xơ có khả năng liên kết với cholesterol trong đường tiêu hóa và đào thải chúng ra ngoài cơ thể, giúp giảm mức cholesterol xấu. Hãy bổ sung nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và các loại đậu vào chế độ ăn hàng ngày.
• Bổ sung axit béo omega-3: Axit béo omega-3 có tác dụng giảm triglyceride và tăng cholesterol tốt, góp phần bảo vệ sức khỏe tim mạch. Các nguồn thực phẩm giàu omega-3 bao gồm cá béo (cá hồi, cá thu, cá trích), hạt lanh, quả óc chó và dầu thực vật.
• Hạn chế đường và tinh bột: Tiêu thụ quá nhiều đường và tinh bột có thể làm tăng mức triglyceride và giảm cholesterol tốt. Vì vậy, hãy hạn chế các loại bánh kẹo, nước ngọt, đồ uống có đường và các thực phẩm chế biến sẵn.
• Chọn thực phẩm tươi, sạch: Ưu tiên các loại thực phẩm tươi, chưa qua chế biến và chế biến đơn giản để đảm bảo cung cấp đầy đủ dưỡng chất mà không nạp quá nhiều chất béo có hại.

Vận động và hoạt động thể thao thường xuyên

Tập thể dục thường xuyên không chỉ giúp kiểm soát cân nặng mà còn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe tim mạch.

• Tăng cường chuyển hóa chất béo: Vận động giúp tăng cường quá trình chuyển hóa chất béo, giảm mức cholesterol xấu và triglyceride trong máu.
• Tăng cường sức khỏe tim mạch: Tập thể dục giúp tăng cường sức mạnh cơ tim, cải thiện tuần hoàn máu và giảm huyết áp, từ đó giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch.
• Giảm căng thẳng, cải thiện tâm trạng: Hoạt động thể chất giúp giải phóng endorphin, hormone tạo cảm giác hạnh phúc, giúp giảm căng thẳng, cải thiện tâm trạng và giấc ngủ.

Hãy dành ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần để tập thể dục. Bạn có thể chọn các hoạt động thể thao phù hợp với sở thích và thể trạng của mình như đi bộ, chạy bộ, bơi lội, đạp xe, yoga hoặc các môn thể thao khác.

Khuyến cáo hạn chế dùng chất kích thích

• Thuốc lá làm giảm cholesterol tốt (HDL) và tăng nguy cơ xơ vữa động mạch.
• Rượu bia có thể làm tăng mức triglyceride và gây tổn thương gan, ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa chất béo.
• Lời khuyên:
  • Hãy tìm cách cai thuốc càng sớm càng tốt, tránh để lại hậu quả khó lường.
  • Hạn chế uống rượu bia, không quá 1 ly/ngày đối với phụ nữ và 2 ly/ngày đối với nam giới.

Duy trì cân nặng hợp lý

Thừa cân và béo phì là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu của mỡ máu cao.

• Kiểm soát cân nặng: Duy trì chỉ số khối cơ thể (BMI) trong khoảng 18.5 - 24.9.
• Chế độ ăn uống và tập luyện: Kết hợp chế độ ăn uống lành mạnh với việc tập thể dục thường xuyên để đạt và duy trì cân nặng hợp lý.

Phương pháp để điều trị mỡ máu cao hiệu quả hiện nay

Điều trị mỡ máu cao nhằm mục đích giảm các chỉ số lipid máu về mức bình thường, ngăn ngừa các biến chứng tim mạch và cải thiện sức khỏe tổng thể. Để tăng tính hiệu quả điều trị, người bệnh cần kết hợp giữa thay đổi lối sống và sử dụng thuốc.

Thay đổi lối sống

Chế độ ăn uống lành mạnh là yếu tố quan trọng nhất trong việc kiểm soát mỡ máu. Bạn nên:

• Hạn chế chất béo bão hòa và cholesterol: Giảm tiêu thụ thịt đỏ, mỡ động vật, đồ ăn nhanh, đồ chiên rán...
• Tăng cường chất xơ: Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt...
• Bổ sung axit béo omega-3: Có nhiều trong cá hồi, cá thu, hạt lanh, quả óc chó...
• Tập thể dục thường xuyên: Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần, giúp giảm cholesterol xấu, tăng cholesterol tốt và kiểm soát cân nặng.
• Giảm cân nếu thừa cân hoặc béo phì: Giảm cân giúp cải thiện đáng kể các chỉ số lipid máu và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
• Bỏ thuốc lá: Hút thuốc lá làm tăng cholesterol xấu và giảm cholesterol tốt, do đó bỏ thuốc lá là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe tim mạch.
• Hạn chế rượu bia: Uống quá nhiều rượu bia có thể làm tăng mức triglyceride và gây tổn thương gan.

Sử dụng thuốc hạ mỡ máu

Nếu thay đổi lối sống không đủ để kiểm soát mỡ máu, bác sĩ có thể kê đơn thuốc hạ mỡ máu, bao gồm:

• Statin: Đây là nhóm thuốc hàng đầu trong điều trị mỡ máu cao, có tác dụng giảm cholesterol xấu (LDL) bằng cách ức chế enzyme sản xuất cholesterol ở gan. Liều dùng statin sẽ được điều chỉnh tùy theo tình trạng bệnh và mục tiêu điều trị của từng bệnh nhân, nhưng thường bắt đầu với liều thấp và tăng dần nếu cần thiết. Một số loại statin phổ biến và liều dùng khuyến nghị:
  • Atorvastatin (Lipitor): 10-20mg/ngày, có thể tăng lên đến 80mg/ngày.
  • Rosuvastatin (Crestor): 5-10mg/ngày, có thể tăng lên đến 40mg/ngày.
  • Simvastatin (Zocor): 10-20mg/ngày, có thể tăng lên đến 80mg/ngày.
• Fibrate: Nhóm thuốc này có tác dụng giảm triglyceride và tăng cholesterol tốt (HDL), đặc biệt hiệu quả trong trường hợp triglyceride cao. Liều dùng fibrate cũng được điều chỉnh tùy theo từng bệnh nhân và loại thuốc cụ thể. Một số loại fibrate thường được sử dụng:
  • Fenofibrate: 145mg hoặc 160mg, uống một lần mỗi ngày.
  • Gemfibrozil: 600mg, uống hai lần mỗi ngày.
• Nhựa liên kết axit mật: Các thuốc này giúp giảm cholesterol xấu (LDL) bằng cách liên kết với axit mật trong ruột, ngăn cản sự tái hấp thu cholesterol vào máu. Liều dùng thường được bác sĩ khuyến nghị là:
  • Cholestyramine: 4-8g/ngày, chia làm 2-4 lần uống.
  • Colesevelam: 3.75g/ngày, có thể tăng lên đến 4.375g/ngày.
• Các thuốc khác: Trong một số trường hợp đặc biệt, bác sĩ có thể kê đơn các loại thuốc khác như niacin, ezetimibe, hoặc PCSK9 inhibitors để kiểm soát mỡ máu. Liều dùng của các thuốc này sẽ được bác sĩ cân nhắc kỹ lưỡng dựa trên tình trạng sức khỏe và các yếu tố khác của bệnh nhân.

Lưu ý quan trọng:

• Việc sử dụng thuốc hạ mỡ máu cần có sự chỉ định và theo dõi chặt chẽ của bác sĩ.
• Khi không có sự đồng ý của bác sĩ, không tự ý sử dụng thuốc hoặc thay đổi liều lượng.
• Hãy trao đổi cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc bạn đang sử dụng, bao gồm cả thuốc kê đơn, thuốc không kê đơn và các loại thực phẩm chức năng, để tránh tương tác thuốc không mong muốn.
• Trong quá trình sử dụng thuốc, hãy theo dõi các tác dụng phụ có thể xảy ra và báo cáo ngay cho bác sĩ nếu có bất kỳ vấn đề gì.

Phòng ngừa mỡ máu cao không chỉ là bảo vệ sức khỏe tim mạch mà còn là đầu tư cho một cuộc sống khỏe mạnh và hạnh phúc hơn. Bằng cách áp dụng những biện pháp trên, bạn có thể kiểm soát mỡ máu, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm và tận hưởng cuộc sống trọn vẹn.