Bệnh Eczema Là Gì? Triệu Chứng Nhận Biết Và Cách Điều Trị

Eczema là gì? Phân loại

Eczema, còn được gọi là viêm da cơ địa, là một bệnh viêm da mạn tính, không lây nhiễm, có đặc trưng là tình trạng viêm da tái đi tái lại, gây ngứa, đỏ, khô, nứt nẻ và đôi khi có thể chảy dịch. 

Eczema có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể, nhưng thường gặp nhất ở:

• Mặt: Đặc biệt là ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
• Cổ: Thường xuất hiện ở các nếp gấp da.
• Khuỷu tay và đầu gối: Đây là những vùng da thường xuyên bị cọ xát và ma sát.
• Tay và chân: Eczema ở tay và chân có thể gây khó khăn trong việc thực hiện các hoạt động hàng ngày.

Eczema được phân loại dựa trên các đặc điểm lâm sàng, vị trí tổn thương và nguyên nhân gây bệnh. Một số loại eczema phổ biến bao gồm:

• Viêm da cơ địa (Atopic dermatitis): Đây là loại eczema phổ biến nhất, thường bắt đầu từ thời thơ ấu và có liên quan đến cơ địa dị ứng. Người bệnh thường có tiền sử cá nhân hoặc gia đình mắc các bệnh dị ứng khác như hen suyễn, viêm mũi dị ứng.
• Viêm da tiếp xúc (Contact dermatitis): Xảy ra khi da tiếp xúc với chất gây kích ứng hoặc dị ứng, như xà phòng, hóa chất, kim loại, thực vật...
• Viêm da tiết bã (Seborrheic dermatitis): Thường xuất hiện ở những vùng da có nhiều tuyến bã nhờn như da đầu, mặt, ngực, lưng.
• Viêm da ứ đọng (Stasis dermatitis): Liên quan đến tình trạng suy tĩnh mạch, thường gặp ở người lớn tuổi, đặc biệt là ở vùng cẳng chân.
• Eczema tổ đỉa (Dyshidrotic eczema): Đặc trưng bởi các mụn nước nhỏ, ngứa ở lòng bàn tay và lòng bàn chân.
• Eczema dạng đồng tiền (Nummular eczema): Tổn thương có hình dạng tròn hoặc oval, thường xuất hiện ở tay, chân và thân mình.

Bên cạnh các loại eczema trên, còn có một số dạng eczema hiếm gặp khác như eczema herpeticum (do nhiễm virus herpes), eczema verrucosum (do nhiễm virus u nhú ở người), và neurodermatitis (một dạng eczema mạn tính, ngứa dai dẳng do gãi nhiều).

Việc phân loại eczema không chỉ giúp cho việc chẩn đoán mà còn hỗ trợ trong việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp cho từng bệnh nhân.

Triệu chứng của eczema

Triệu chứng da

• Ngứa dữ dội: Ngứa là triệu chứng nổi bật nhất của eczema, thường trở nên dữ dội hơn vào ban đêm, gây cản trở giấc ngủ và ảnh hưởng đến tâm lý người bệnh.
• Da khô, bong tróc: Da bị mất nước, trở nên khô ráp, bong tróc và có thể nứt nẻ, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và gây nhiễm trùng thứ phát.
• Mẩn đỏ, phát ban: Vùng da bị eczema thường xuất hiện các mảng đỏ, viêm, đôi khi có thể sưng phù và nóng rát.
• Nổi mụn nước: Trong một số trường hợp, đặc biệt là ở trẻ em, eczema có thể biểu hiện bằng các mụn nước nhỏ, dễ vỡ, tiết dịch.
• Da dày, liken hóa: Do gãi ngứa nhiều và tình trạng viêm kéo dài, vùng da bị eczema có thể trở nên dày lên, sần sùi và có các nếp nhăn sâu, gọi là liken hóa.

Triệu chứng khác

• Rối loạn giấc ngủ: Ngứa ngáy dữ dội vào ban đêm khiến người bệnh khó ngủ, ảnh hưởng đến sức khỏe và tinh thần.
• Căng thẳng, lo âu: Eczema mãn tính có thể gây ra căng thẳng, lo âu và thậm chí trầm cảm do ảnh hưởng đến ngoại hình và chất lượng cuộc sống.
• Nhiễm trùng da: Vùng da bị eczema dễ bị tổn thương và nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc virus, gây ra các triệu chứng như mủ, sưng đau và sốt.

Nguyên nhân gây ra eczema

Hiện nay, nguyên nhân chính xác gây ra eczema vẫn chưa được xác định rõ ràng, tuy nhiên, các nhà khoa học đã chỉ ra một số yếu tố nguy cơ và cơ chế bệnh sinh liên quan:

• Yếu tố di truyền:
  • Tiền sử gia đình: Những người có người thân mắc các bệnh dị ứng như hen suyễn, viêm mũi dị ứng, hoặc bản thân eczema có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
  • Biến đổi gen: Một số gen liên quan đến chức năng hàng rào bảo vệ da và hệ miễn dịch có thể góp phần vào sự phát triển của eczema.
• Rối loạn chức năng hàng rào bảo vệ da:
  • Giảm sản xuất filaggrin: Filaggrin là một protein quan trọng giúp duy trì độ ẩm và bảo vệ da. Sự thiếu hụt filaggrin làm tăng tính thấm của da, khiến da dễ bị kích ứng và khô.
  • Mất cân bằng lipid: Sự mất cân bằng các lipid trên da làm suy yếu hàng rào bảo vệ da, khiến da dễ bị mất nước và nhạy cảm với các tác nhân kích thích.
• Hệ miễn dịch quá mức hoạt động:
  • Tăng sản xuất các cytokine tiền viêm: Các cytokine này kích hoạt phản ứng viêm ở da, gây ra các triệu chứng eczema như đỏ, ngứa và sưng.
  • Dị ứng: Một số người mắc eczema cũng có thể bị dị ứng với các chất như phấn hoa, bụi, lông động vật hoặc một số loại thực phẩm, làm trầm trọng thêm các triệu chứng.
• Yếu tố môi trường:
  • Khí hậu khô hanh: Không khí khô có thể làm da mất nước và trở nên khô ráp, dễ bị kích ứng.
  • Chất kích thích: Xà phòng, chất tẩy rửa, vải sợi tổng hợp, mồ hôi, và các chất hóa học khác có thể gây kích ứng da và làm bùng phát eczema.
  • Nhiễm trùng: Vi khuẩn, đặc biệt là Staphylococcus aureus, có thể xâm nhập vào da bị tổn thương và gây viêm nhiễm, làm trầm trọng thêm eczema.
  • Căng thẳng: Căng thẳng tâm lý có thể làm suy yếu hệ miễn dịch và làm bùng phát eczema.

Bệnh Eczema có nguy hiểm không?

Mặc dù eczema thường không gây nguy hiểm đến tính mạng, nhưng nếu không được kiểm soát tốt, bệnh có thể dẫn đến một số biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Biến chứng trên da

• Nhiễm trùng da: Vùng da bị eczema thường bị tổn thương, tạo điều kiện cho vi khuẩn và vi-rút xâm nhập, gây nhiễm trùng. Các dấu hiệu nhiễm trùng bao gồm:
  • Mủ hoặc dịch vàng chảy ra từ vùng da bị eczema
  • Vùng da eczema trở nên sưng, đỏ và đau hơn
  • Sốt hoặc cảm giác ớn lạnh
• Dày da, liken hóa: Gãi nhiều và kéo dài có thể khiến da bị dày lên, sần sùi, tạo thành các mảng liken hóa, gây mất thẩm mỹ và khó điều trị hơn.
• Sẹo: Trong trường hợp eczema nặng hoặc nhiễm trùng kéo dài, có thể để lại sẹo trên da.

Biến chứng khác

• Mất ngủ: Ngứa ngáy dữ dội, đặc biệt là vào ban đêm, có thể gây mất ngủ, ảnh hưởng đến sức khỏe và tinh thần.
• Rối loạn tâm lý: Eczema mãn tính có thể gây ra căng thẳng, lo âu, trầm cảm, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và các mối quan hệ xã hội.
• Viêm da dị ứng tiếp xúc: Người bị eczema có nguy cơ cao bị viêm da dị ứng tiếp xúc với các chất gây kích ứng hoặc dị ứng.
• Hen suyễn và viêm mũi dị ứng: Eczema thường đi kèm với các bệnh dị ứng khác như hen suyễn và viêm mũi dị ứng, tạo thành "bộ ba dị ứng".
• Nhiễm trùng lan rộng: Trong một số trường hợp hiếm gặp, nhiễm trùng da do eczema có thể lan rộng và gây ra các biến chứng nghiêm trọng như nhiễm trùng huyết.

Đối tượng bị Eczema

• Trẻ em: Eczema thường xuất hiện ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, đặc biệt là những trẻ có tiền sử gia đình mắc các bệnh dị ứng.
• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh dị ứng: Nếu bạn có người thân trong gia đình mắc hen suyễn, viêm mũi dị ứng hoặc eczema, bạn cũng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
• Người sống hoặc làm việc trong môi trường khô hanh: Không khí khô có thể làm da mất nước và trở nên khô ráp, tăng nguy cơ bùng phát eczema.
• Người tiếp xúc thường xuyên với các chất kích thích: Những người làm việc trong ngành nghề tiếp xúc nhiều với hóa chất, chất tẩy rửa, hoặc các chất kích thích khác có nguy cơ mắc eczema nghề nghiệp.
• Người bị stress: Căng thẳng tâm lý có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng eczema.

Phòng ngừa Eczema

Việc phòng ngừa eczema tập trung vào việc giảm thiểu các yếu tố kích thích và duy trì một làn da khỏe mạnh.

Chăm sóc da

• Dưỡng ẩm thường xuyên: Sử dụng kem dưỡng ẩm dịu nhẹ, không mùi hương ít nhất 2 lần/ngày, đặc biệt sau khi tắm.
• Tránh các tác nhân kích thích: Hạn chế tiếp xúc với xà phòng mạnh, nước nóng, len, sợi tổng hợp và các chất tẩy rửa.
• Chọn quần áo phù hợp: Mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát, bằng chất liệu cotton hoặc vải tự nhiên khác.

Môi trường sống

• Giữ độ ẩm không khí: Sử dụng máy tạo độ ẩm trong nhà, đặc biệt là vào mùa đông khi không khí khô.
• Tránh nhiệt độ quá cao: Không tắm nước quá nóng hoặc ở trong môi trường quá nóng, vì điều này có thể làm khô da.
• Giữ nhà cửa sạch sẽ: Thường xuyên vệ sinh nhà cửa để giảm thiểu bụi và các tác nhân gây dị ứng khác.

Chế độ ăn uống và lối sống

• Ăn uống lành mạnh: Chế độ ăn giàu rau xanh, trái cây và omega-3 có thể giúp cải thiện sức khỏe da.
• Tránh các thực phẩm gây dị ứng: Nếu bạn biết mình bị dị ứng với một số loại thực phẩm, hãy tránh chúng.
• Hạn chế căng thẳng: Căng thẳng có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng eczema. Tìm cách thư giãn và giảm căng thẳng như yoga, thiền hoặc tập thể dục.

Điều trị bệnh Eczema đúng cách

Mục tiêu chính của điều trị eczema là kiểm soát các triệu chứng, giảm ngứa, ngăn ngừa bùng phát và duy trì làn da khỏe mạnh. Phương pháp điều trị sẽ được điều chỉnh dựa trên mức độ nghiêm trọng của bệnh và đáp ứng của từng cá nhân.

Thuốc trị bệnh Eczema 

• Corticosteroid tại chỗ:
  • Hydrocortisone: Thường được sử dụng cho các trường hợp eczema nhẹ đến trung bình.
  • Betamethasone, mometasone, clobetasol: Các loại corticosteroid mạnh hơn, thường được sử dụng cho các trường hợp eczema nặng hoặc kháng trị.
• Thuốc ức chế calcineurin:
  • Tacrolimus (Protopic): Thường được sử dụng cho vùng da nhạy cảm như mặt và cổ, có thể sử dụng lâu dài hơn corticosteroid.
  • Pimecrolimus (Elidel): Tương tự như tacrolimus, nhưng có thể ít gây kích ứng hơn.
• Thuốc kháng histamine: Diphenhydramine (Benadryl), loratadine (Claritin), cetirizine (Zyrtec): Giúp giảm ngứa, đặc biệt vào ban đêm, hỗ trợ giấc ngủ ngon hơn.
• Thuốc kháng sinh: Mupirocin (Bactroban), fusidic acid (Fucidin): Sử dụng khi có dấu hiệu nhiễm trùng da như mụn mủ, vết loét, chảy dịch vàng.
• Thuốc sinh học:
  • Dupilumab (Dupixent): Thuốc tiêm dưới da, ức chế hoạt động của các cytokine gây viêm, thường được sử dụng cho eczema trung bình đến nặng không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác.
  • Tralokinumab (Adtralza): Tương tự như dupilumab, cũng là thuốc tiêm dưới da, ức chế hoạt động của các cytokine gây viêm.

Liệu pháp ánh sáng

• Quang trị liệu UVB băng hẹp: Tiếp xúc với ánh sáng tia cực tím UVB băng hẹp có kiểm soát có thể giúp giảm viêm và ngứa. Liệu pháp này thường được thực hiện tại các cơ sở y tế.
• Quang trị liệu PUVA: Kết hợp sử dụng thuốc psoralen và tia UVA, có thể hiệu quả trong trường hợp eczema nặng và kháng trị.

Eczema tuy là một căn bệnh mãn tính nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được. Bằng cách hiểu rõ về bệnh, áp dụng các biện pháp phòng ngừa và điều trị phù hợp, bạn có thể giảm thiểu các triệu chứng khó chịu và tận hưởng cuộc sống thoải mái hơn.