Chàm Tiếp Xúc: Các Tác Nhân Gây Bệnh Và Cách Phòng Ngừa

Chàm tiếp xúc là gì?

Chàm tiếp xúc, hay còn gọi là viêm da tiếp xúc, là một dạng viêm da xảy ra khi da bạn tiếp xúc với các chất gây kích ứng hoặc gây dị ứng. Nói một cách dễ hiểu, nó giống như một phản ứng "tự vệ" của làn da trước những "kẻ xâm lược" từ bên ngoài.

Có hai loại chàm tiếp xúc chính:

• Chàm tiếp xúc kích ứng: Đây là loại phổ biến nhất, xảy ra khi da tiếp xúc với các chất có tính kích ứng mạnh như axit, chất tẩy rửa, xà phòng,...
• Chàm tiếp xúc dị ứng: Loại này xảy ra khi hệ miễn dịch của bạn phản ứng quá mức với một chất nào đó, ví dụ như niken, mỹ phẩm, nước hoa,...

Nhận biết triệu chứng của bệnh chàm tiếp xúc

Biểu hiện của chàm tiếp xúc khá đa dạng, tùy thuộc vào loại chàm, mức độ nghiêm trọng và vị trí bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, một số triệu chứng thường gặp nhất ở người bệnh bao gồm:

• Ngứa ngáy: Đây là triệu chứng "kinh điển" của chàm tiếp xúc, khiến bạn chỉ muốn gãi liên tục.
• Nổi mẩn đỏ: Vùng da tiếp xúc với chất gây kích ứng/dị ứng sẽ ửng đỏ, trông như bị cháy nắng.
• Khô da: Da trở nên khô ráp, bong tróc, thậm chí nứt nẻ.
• Nổi mụn nước: Trong trường hợp nặng, trên da có thể xuất hiện các mụn nước nhỏ li ti, gây cảm giác đau rát.
• Sưng phù: Vùng da bị chàm có thể sưng lên, nhất là ở những vùng da mỏng như mí mắt, mặt.

Các tác nhân và yếu tố rủi ro gây bệnh

Chàm tiếp xúc được gây ra bởi sự tiếp xúc của da với các tác nhân gây kích ứng hoặc dị ứng. Một số nguyên nhân phổ biến có thể kể đến như sau:

• Hóa chất tẩy rửa: Một số sản phẩm quen thuộc như xà phòng, nước rửa chén, bột giặt,...
• Mỹ phẩm: Nước hoa, kem dưỡng da, son môi,...
• Kim loại: Niken, coban, crom (thường xuất hiện trong trang sức, khóa kéo,...)
• Cao su: Găng tay cao su, băng dính, các sản phẩm chứa cao su,...
• Thực vật: Nhựa cây, phấn hoa, lá cây (đặc biệt là cây sơn).

Bệnh chàm tiếp xúc có lây không? Nguy hiểm không?

Bệnh chàm nói chung và chàm tiếp xúc nói riêng đều không có khả năng lây nhiễm. Tuy nhiên cơ chế bệnh sinh có mối liên hệ mật thiết với yếu tố di truyền (gen). Vì vậy thể bệnh này có thể di truyền từ cha mẹ sang con cái.

• Nhiễm trùng da: Việc gãi ngứa quá nhiều có thể làm trầy xước da, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập gây nhiễm trùng.
• Sẹo: Trong trường hợp nặng, chàm tiếp xúc có thể để lại sẹo trên da, ảnh hưởng đến thẩm mỹ.
• Rối loạn giấc ngủ: Ngứa ngáy kéo dài khiến bạn khó ngủ, ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

Biện pháp chẩn đoán

Để chẩn đoán chàm tiếp xúc, bác sĩ da liễu sẽ:

• Khám lâm sàng: Quan sát các triệu chứng trên da, vị trí xuất hiện, hỏi về tiền sử tiếp xúc với các chất gây kích ứng/dị ứng.
• Test dị ứng: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định làm test dị ứng để xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh.

Ai có nguy cơ cao mắc chàm tiếp xúc?

Bất cứ ai cũng có thể bị chàm tiếp xúc, tuy nhiên, một số đối tượng có nguy cơ cao hơn bao gồm:

• Người có cơ địa dị ứng: Những người đã từng bị dị ứng với các chất khác có nguy cơ cao bị chàm tiếp xúc dị ứng.
• Người thường xuyên tiếp xúc với các chất gây kích ứng: Nhân viên y tế, công nhân xây dựng, thợ làm tóc,...

Phòng ngừa bệnh chàm tiếp xúc tái phát

"Phòng bệnh hơn chữa bệnh", bạn có thể giảm thiểu nguy cơ mắc chàm tiếp xúc bằng cách:

• Xác định và tránh tiếp xúc với các chất gây kích ứng/dị ứng: Nếu bạn biết mình dị ứng với niken, hãy tránh đeo trang sức bằng niken.
• Sử dụng găng tay khi tiếp xúc với hóa chất: Khi làm việc nhà, làm vườn, hãy đeo găng tay để bảo vệ da.
• Dưỡng ẩm cho da: Giữ cho làn da luôn đủ ẩm sẽ giúp tăng cường "hàng rào bảo vệ" tự nhiên của da.
• Chọn sản phẩm chăm sóc da phù hợp: Ưu tiên các sản phẩm dịu nhẹ, không chứa hương liệu, chất tạo màu.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên đến gặp bác sĩ da liễu ngay khi:

• Các triệu chứng chàm tiếp xúc nghiêm trọng, không thuyên giảm sau vài ngày tự điều trị tại nhà.
• Xuất hiện dấu hiệu nhiễm trùng như mủ, đau nhức, sưng tấy.
• Chàm tiếp xúc ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, gây khó ngủ, mất tập trung.

Điều trị chàm tiếp xúc bằng cách nào?

Việc điều trị chàm tiếp xúc cần dựa trên nhiều yếu tố, bao gồm loại chàm, mức độ nghiêm trọng, vị trí tổn thương và sức khỏe tổng quát của bệnh nhân. Mục tiêu quan trọng nhất là giảm bớt triệu chứng, phòng ngừa biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống. Sau đây là một số phương pháp phổ biến thường được sử dụng:

Loại bỏ tác nhân gây bệnh

Nhận diện và tránh tiếp xúc: Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Bác sĩ sẽ khai thác tiền sử bệnh, thực hiện các xét nghiệm cần thiết (như test áp da) để xác định chính xác tác nhân gây chàm. Sau đó, bệnh nhân cần chủ động tránh tiếp xúc với các chất này trong sinh hoạt và môi trường làm việc.

• Ví dụ: Nếu dị ứng với niken, bệnh nhân nên tránh đeo trang sức chứa niken, sử dụng dụng cụ nhà bếp bằng thép không gỉ thay vì mạ niken.
• Nếu kích ứng với xà phòng, nên lựa chọn loại xà phòng dịu nhẹ, dành cho da nhạy cảm, hoặc sử dụng găng tay khi tiếp xúc.

Điều trị bằng thuốc

• Kem bôi steroid: Hỗ trợ làm giảm viêm và bớt ngứa nhanh chóng, hiệu quả.
• Thuốc kháng histamin: Giảm ngứa, phù nề.
• Kem dưỡng ẩm: Làm dịu da, phục hồi hàng rào bảo vệ da.

Các phương pháp khác

• Liệu pháp ánh sáng: Chiếu tia UVA hoặc UVB có thể giúp giảm viêm, ức chế phản ứng miễn dịch, cải thiện triệu chứng chàm.
• Liệu pháp tâm lý: Trong một số trường hợp, stress, lo âu có thể làm nặng thêm triệu chứng chàm. Liệu pháp tâm lý như thư giãn, thiền định có thể giúp kiểm soát stress, cải thiện chất lượng cuộc sống.

Lưu ý: Không tự ý mua thuốc điều trị, hãy tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ.

Chàm tiếp xúc tuy là một bệnh da liễu phổ biến, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu chúng ta hiểu rõ về nó và có biện pháp phòng ngừa, điều trị phù hợp. Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về chàm tiếp xúc. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào, hãy liên hệ với bác sĩ da liễu để được tư vấn cụ thể.