Viêm Tiểu Phế Quản Ở Trẻ Sơ Sinh: Nguyên Nhân Và Cách Điều Trị Hiệu Quả

Viêm tiểu phế quản là bệnh gì?

Viêm tiểu phế quản là tình trạng viêm nhiễm ở các tiểu phế quản, những ống dẫn khí nhỏ nhất trong phổi. Khi các tiểu phế quản bị viêm, chúng sưng lên và tiết ra nhiều dịch nhầy, gây cản trở luồng khí ra vào phổi, khiến trẻ khó thở.

Các giai đoạn phát triển của bệnh

Bệnh  viêm tiểu phế quản ở trẻ sơ sinh thường trải qua 3 giai đoạn:

• Giai đoạn khởi phát: Trẻ có biểu hiện giống cảm lạnh thông thường như sổ mũi, nghẹt mũi, hắt hơi, ho khan.
• Giai đoạn toàn phát: Các triệu chứng trở nên rõ ràng hơn với ho nhiều, thở khò khè, thở nhanh, có thể kèm theo sốt nhẹ. Trẻ bú kém, quấy khóc, và có thể bị nôn trớ.
• Giai đoạn hồi phục: Các triệu chứng giảm dần, trẻ hết sốt, ho ít hơn, ăn uống tốt hơn.

Triệu chứng điển hình của bệnh

Các triệu chứng viêm tiểu phế quản ở trẻ sơ sinh thường xuất hiện sau 2-8 ngày kể từ khi trẻ tiếp xúc với mầm bệnh. Một số triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Ho: Bắt đầu với những cơn ho khan, sau có đờm. Trẻ ho nhiều về đêm, gây khó ngủ và bú kém.
• Khó thở: Trẻ thở nhanh (trên 60 lần/phút), thở gắng sức, có thể kèm tiếng rít, khò khè, cánh mũi phập phồng, lồng ngực co rút. Nặng có thể tím tái.
• Sốt: Thường nhẹ hoặc vừa (38-39 độ C).
• Các triệu chứng khác: Sổ mũi, nghẹt mũi, chảy nước mắt, mắt đỏ, bú kém, quấy khóc, biếng ăn, nôn trớ.

Nguyên nhân bé bị viêm tiểu phế quản

• Virus hợp bào hô hấp (RSV): Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm tiểu phế quản ở trẻ sơ sinh.
• Các loại virus khác: Như rhinovirus, adenovirus, virus cúm...
• Vi khuẩn: Ít gặp hơn, vi khuẩn cũng có thể gây viêm tiểu phế quản, thường là biến chứng sau nhiễm virus.
• Các yếu tố nguy cơ: Tiếp xúc với khói thuốc lá, ô nhiễm không khí, sinh non, thiếu cân, suy giảm miễn dịch... làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Biến chứng nguy hiểm của viêm tiểu phế quản ở trẻ sơ sinh

• Suy hô hấp: Nguy hiểm nhất, do tiểu phế quản bị viêm tắc nghẽn, gây thiếu oxy. Trẻ thở nhanh, co kéo lồng ngực, tím tái, thậm chí ngừng thở.
• Viêm phổi: Viêm lan xuống phổi, gây sốt, ho, khó thở.
• Viêm tai giữa: Dịch nhầy lan lên tai, gây sốt, quấy khóc.
• Hen suyễn: Trẻ từng bị viêm tiểu phế quản do RSV dễ mắc hen suyễn về sau.
• Tắc nghẽn tiểu phế quản mãn tính: Hiếm gặp, gây khó thở kéo dài.

Cách chẩn đoán bệnh viêm tiểu phế quản ở trẻ sơ sinh

• Khám lâm sàng: Hỏi tiền sử bệnh, quan sát triệu chứng (rút lõm lồng ngực, thở nhanh...). Nghe phổi phát hiện âm thanh bất thường (ran rít, khò khè...). Đo nồng độ oxy trong máu (SpO2) nếu cần.
• Xét nghiệm:
  • Xét nghiệm máu: Nhằm kiểm tra số lượng bạch cầu, CRP.
  • Xét nghiệm dịch mũi: Xác định tác nhân chính gây bệnh.
  • Chụp X-quang phổi: Kiểm tra tình trạng viêm nhiễm ở phổi.
•  Chẩn đoán phân biệt: Phân biệt với hen suyễn, viêm phổi, dị vật đường thở.

Đối tượng trẻ có nguy cơ cao bị viêm tiểu phế quản

• Trẻ sinh non (dưới 37 tuần).
• Trẻ có bệnh lý tim mạch hoặc phổi bẩm sinh.
• Trẻ suy giảm miễn dịch.
• Trẻ thường xuyên tiếp xúc với khói thuốc lá.
• Trẻ sống trong môi trường ô nhiễm.

Phòng ngừa viêm tiểu phế quản ở trẻ sơ sinh

• Vệ sinh: Rửa tay thường xuyên, vệ sinh mũi họng cho trẻ bằng nước muối sinh lý, giữ môi trường sống sạch sẽ để ngăn ngừa nhiễm khuẩn.
• Hạn chế tiếp xúc: Tránh cho trẻ tiếp xúc với người bệnh, nơi đông người, khói bụi, khói thuốc.
• Nuôi con bằng sữa mẹ: Sữa mẹ giúp tăng cường hệ miễn dịch, phòng ngừa viêm tiểu phế quản. Đồng thời cho bé bú đúng tư thế tránh để sữa trào vào tai giữa gây viêm tai giữa dẫn đến viêm tiểu phế quản.
• Tiêm phòng: Tiêm phòng đầy đủ các vắc xin phòng bệnh đường hô hấp cho trẻ.
• Giữ ấm: Mặc đủ ấm cho trẻ, tránh để trẻ bị nhiễm lạnh.
• Dinh dưỡng: Đảm bảo cung cấp đầy chất dinh dưỡng cho trẻ.
• Tạo môi trường sống không khói thuốc: Khói thuốc có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm tiểu phế quản ở trẻ.

Khi nào nên đưa bé đến bác sĩ?

• Thở nhanh (trên 60 lần/phút), cánh mũi phập phồng, rút lõm lồng ngực, thở rít, tím tái.
• Suy hô hấp với các triệu chứng như lơ mơ, ngủ li bì, co giật.
• Mất nước với dấu hiệu khóc không nước mắt, miệng khô, ít tiểu, thóp lõm.
• Bú ít, khó bú, mệt mỏi khi bú, biếng ăn.
• Sốt cao trên 38.5 độ C, kèm co giật, li bì.
• Bệnh nền như sinh non, nhẹ cân, bệnh tim, phổi, suy giảm miễn dịch.
• Các trường hợp khác: Lo lắng về sức khỏe của trẻ, triệu chứng không cải thiện hoặc nặng hơn sau vài ngày điều trị tại nhà.

Điều trị trẻ sơ sinh bị viêm tiểu phế quản như nào?

Hiện nay, chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho viêm tiểu phế quản do virus. Các phương pháp điều trị chủ yếu tập trung vào việc hỗ trợ, giúp giảm triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng:

Hạ sốt cho trẻ

Viêm tiểu phế quản ở trẻ sơ sinh thường kèm theo sốt. Để hạ sốt và giúp trẻ thoải mái hơn, có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Lau mát: Dùng khăn ấm lau người cho trẻ, tập trung vào vùng trán, nách, bẹn.
• Mặc quần áo thoáng mát: Tránh ủ ấm trẻ quá mức.
• Cho trẻ uống nhiều nước: Bù nước cho trẻ bằng nước lọc, nước trái cây hoặc oresol.
• Sử dụng thuốc hạ sốt: Paracetamol hoặc ibuprofen liều lượng theo chỉ định của bác sĩ.

Lưu ý: Không tự ý dùng thuốc hạ sốt aspirin cho trẻ em.

Điều trị ho

Triệu chứng ho phổ biến của viêm tiểu phế quản, giúp tống xuất đờm nhớt ra khỏi đường thở. Tuy nhiên, ho nhiều có thể khiến trẻ mệt mỏi, khó ngủ. Một số phương pháp giúp giảm ho bao gồm:

• Vỗ rung long đờm: Đặt trẻ nằm sấp trên đùi, đầu thấp hơn ngực, dùng lòng bàn tay vỗ nhẹ vào lưng trẻ.
• Cho trẻ uống nhiều nước ấm: Giúp làm loãng đờm, dễ khạc ra ngoài.
• Sử dụng thuốc ho: Chỉ sử dụng thuốc ho theo chỉ định của bác sĩ. Ưu tiên sử dụng các loại thuốc ho dạng siro có nguồn gốc từ thảo dược, an toàn cho trẻ sơ sinh.

Chữa sổ mũi, nghẹt mũi

Sổ mũi, nghẹt mũi khiến trẻ khó thở, bú kém. Có thể áp dụng các biện pháp sau để thông thoáng đường thở cho trẻ:

• Nhỏ mũi bằng nước muối sinh lý: Sử dụng nước muối sinh lý 0.9% để nhỏ mũi cho trẻ, giúp làm loãng dịch nhầy và dễ dàng loại bỏ.
• Hút mũi: Sử dụng dụng cụ hút mũi chuyên dụng để loại bỏ dịch nhầy.
• Bôi dầu tràm, khuynh diệp: Xoa nhẹ lên ngực, lưng và gan bàn chân trẻ.
• Nâng cao đầu trẻ khi ngủ: Nâng cao đầu trẻ khoảng 30 độ khi ngủ bằng cách kê thêm gối hoặc chăn mỏng.
• Sử dụng máy tạo độ ẩm: Máy tạo độ ẩm giúp làm ẩm không khí, giảm khô mũi và giúp trẻ dễ thở hơn.

Làm loãng đờm

Đờm đặc, quánh khiến trẻ khó thở, ho nhiều. Để làm loãng đờm, có thể thực hiện:

• Cho trẻ uống nhiều nước: Nước lọc, nước ép trái cây hoặc oresol.
• Sử dụng thuốc long đờm: Acetylcystein, ambroxol liều lượng theo chỉ định của bác sĩ.

Khí dung thuốc giãn phế quản

Trong trường hợp viêm tiểu phế quản ở trẻ sơ sinh kèm theo khó thở nhiều, thở khò khè, bác sĩ có thể chỉ định khí dung thuốc giãn phế quản (như salbutamol) để mở rộng đường thở, giúp trẻ dễ thở hơn.

Thuốc kháng virus

Thuốc kháng virus (như ribavirin) có thể được sử dụng trong một số trường hợp viêm tiểu phế quản nặng, do RSV gây ra, hoặc ở trẻ có nguy cơ cao bị biến chứng. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc kháng virus cần có chỉ định và theo dõi chặt chẽ của bác sĩ.

Liệu pháp kháng sinh

Kháng sinh không có tác dụng đối với virus gây viêm tiểu phế quản. Tuy nhiên, trong trường hợp có bội nhiễm vi khuẩn, bác sĩ sẽ chỉ định kháng sinh phù hợp để điều trị.

Viêm tiểu phế quản ở trẻ sơ sinh là bệnh lý thường gặp, có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Nhận biết sớm các triệu chứng và đưa trẻ đi khám kịp thời là rất quan trọng để điều trị hiệu quả và ngăn ngừa biến chứng.