Tăng Lipid Máu Hỗn Hợp Là Gì? Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Cách Điều Trị

Tăng lipid máu hỗn hợp là gì?

Tăng lipid máu hỗn hợp (TLMH) là một rối loạn chuyển hóa lipid máu được đặc trưng bởi sự đồng thời gia tăng nồng độ của một số thành phần lipid máu và giảm nồng độ của một thành phần khác. Xét nghiệm máu là phương pháp chuẩn vàng để chẩn đoán TLMH và kết quả xét nghiệm sẽ cho thấy:

• Tăng cholesterol toàn phần (TC): Đây là tổng lượng cholesterol trong máu, bao gồm cả cholesterol vận chuyển bởi lipoprotein mật độ thấp (LDL-C) và lipoprotein mật độ cao (HDL-C). Mức TC được khuyến cáo nên dưới 200 mg/dL.
• Tăng LDL-C (cholesterol xấu): LDL-C vận chuyển cholesterol đến các mô ngoại vi. Nồng độ LDL-C cao có liên quan trực tiếp đến sự hình thành mảng xơ vữa động mạch, do đó làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. Mức LDL-C mục tiêu phụ thuộc vào các yếu tố nguy cơ tim mạch khác của bệnh nhân, nhưng nhìn chung nên dưới 100 mg/dL.
• Tăng triglyceride (TG): Triglyceride là một dạng chất béo khác có trong máu, được tạo thành từ quá trình chuyển hóa carbohydrate và chất béo từ thức ăn. Nồng độ TG cao có thể do tiêu thụ quá nhiều đường và chất béo, hoặc do các bệnh lý nền khác. Mức TG được khuyến cáo nên dưới 150 mg/dL.
• Giảm HDL-C (cholesterol tốt): HDL-C vận chuyển cholesterol dư thừa từ các mô ngoại vi về gan để đào thải. Nồng độ HDL-C thấp làm giảm khả năng loại bỏ cholesterol xấu khỏi máu, do đó làm tăng nguy cơ lắng đọng cholesterol và hình thành mảng xơ vữa. Mức HDL-C được khuyến khích nên trên 60 mg/dL.

Phân biệt TLMH với các rối loạn lipid máu khác:

• Tăng cholesterol máu đơn thuần: Chỉ có nồng độ LDL-C hoặc TC tăng cao.
• Tăng triglyceride máu đơn thuần: Chỉ có nồng độ TG tăng cao.
• Rối loạn lipoprotein máu khác: Có thể gặp các rối loạn di truyền như tăng lipoprotein(a) máu hoặc rối loạn chức năng của các apolipoprotein.

Lưu ý: Mức tham khảo của các thành phần lipid máu có thể thay đổi tùy thuộc vào các tổ chức y tế và hướng dẫn điều trị khác nhau. Bác sĩ sẽ đánh giá kết quả xét nghiệm máu của bệnh nhân trong bối cảnh lâm sàng cụ thể để đưa ra chẩn đoán và phác đồ điều trị phù hợp.

Triệu chứng tăng lipid máu hỗn hợp

Tăng lipid máu hỗn hợp thường không biểu hiện triệu chứng lâm sàng rõ ràng (asymptomatic) ở giai đoạn đầu, gây khó khăn trong việc phát hiện sớm. Điều này lý giải tại sao việc xét nghiệm máu định kỳ là vô cùng quan trọng để chẩn đoán và can thiệp kịp thời. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, đặc biệt khi nồng độ lipid máu tăng cao kéo dài, có thể xuất hiện một số dấu hiệu cảnh báo trên da và mắt, được gọi là xanthomas (u mỡ).

Xanthomas là các khối hoặc mảng da màu vàng nhạt đến vàng cam, hình thành do tích tụ bất thường các cholesterol và các chất béo khác trên da. Vị trí thường gặp của xanthomas bao gồm:

• Xanthomas gân (tendinous xanthomas): Thường xuất hiện ở các vị trí như gân duỗi của các ngón tay, gân Achilles, đầu gối, khuỷu tay.
• Xanthomas da (eruptive xanthomas): Là những nốt nhỏ, màu vàng, thường xuất hiện đột ngột trên mông, đầu gối, khuỷu tay hoặc lưng.
• Xanthomas dạng củ (tuberous xanthomas): Là các khối lớn hơn, màu vàng nhạt, thường xuất hiện trên mông, đầu gối, khuỷu tay hoặc bàn tay.
• Xanthomas palpebral (u vàng mi mắt): Xuất hiện ở mí mắt trên hoặc dưới, đôi khi lan rộng đến vùng xung quanh mắt.
• Xanthomas plana (u vàng dát): Là các mảng phẳng, màu vàng nhạt, thường xuất hiện trên lòng bàn tay hoặc các nếp gấp của ngón tay.

Mức độ nghiêm trọng của xanthomas không nhất thiết phản ánh mức độ rối loạn lipid máu. Tuy nhiên, sự xuất hiện của xanthomas có thể là dấu hiệu cảnh báo về nguy cơ mắc các bệnh tim mạch cao hơn.

Các triệu chứng khác (ít gặp): Ngoài ra, một số nghiên cứu cho thấy trong một số ít trường hợp, tăng lipid máu hỗn hợp có thể liên quan đến:

• Đau bụng hoặc vấn đề về tiêu hóa do tăng triglyceride máu quá cao (hiếm gặp).
• Viêm tụy cấp (cũng là biến chứng hiếm gặp của tăng triglyceride máu quá cao).

Lưu ý rằng các triệu chứng này không đặc hiệu và có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra. Do đó, cần kết hợp với các xét nghiệm máu để chẩn đoán chính xác.

Nguyên nhân gây tăng lipid máu hỗn hợp

• Di truyền: Yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong việc xác định mức độ lipid trong cơ thể. Những người có người thân trong gia đình mắc bệnh về lipid máu cao có nguy cơ cao hơn để phát triển tình trạng này.
• Chế độ ăn uống không lành mạnh: Việc tiêu thụ quá nhiều chất béo bão hòa và đường trong chế độ ăn uống có thể dẫn đến sự tăng lipid máu. Đặc biệt, chất béo bão hòa thường được tìm thấy trong thực phẩm như thịt đỏ, đồ chiên và thực phẩm chế biến.
• Thiếu vận động: Sự thiếu vận động là một yếu tố quan trọng trong việc gây ra tăng lipid máu. Hoạt động thể chất ít hoặc không có có thể làm giảm khả năng cơ thể tiêu hao cholesterol và triglycerides, dẫn đến sự tích tụ của chúng trong huyết thanh.
• Cân nặng vượt quá mức cho phép: Béo phì và cân nặng vượt quá mức cho phép là một trong những yếu tố rủi ro quan trọng trong việc phát triển tăng lipid máu hỗn hợp. Cân nặng dư thừa thường đi kèm với mức độ lipid cao trong máu.
• Tiểu đường: Người mắc bệnh tiểu đường thường có khả năng cao hơn để phát triển tăng lipid máu hỗn hợp. Khả năng chịu insulin kém có thể dẫn đến sự tăng lipid máu.
• Các yếu tố khác: Ngoài ra, có một số yếu tố khác có thể góp phần vào tình trạng tăng lipid máu hỗn hợp, bao gồm stress, thuốc lá và tiêu thụ rượu lớn.

Tăng lipid máu hỗn hợp có nguy hiểm không?

Tăng lipid máu hỗn hợp được xếp vào nhóm các rối loạn chuyển hóa lipid máu nguy hiểm và là một yếu tố nguy cơ tim mạch (CVD) đáng kể. Sự gia tăng đồng thời của LDL-C, triglyceride và giảm HDL-C trong máu thúc đẩy quá trình hình thành và tiến triển của xơ vữa động mạch (atherosclerosis) - một bệnh lý nền tảng gây ra nhiều biến cố tim mạch nguy hiểm.

Xơ vữa động mạch xảy ra do sự tích tụ mảng bám (plaque) chứa cholesterol, chất béo, canxi và các sản phẩm thải của tế bào viêm bên trong thành mạch máu. Theo thời gian, các mảng bám này ngày càng lớn dần, làm hẹp lòng mạch và giảm lưu lượng máu đến các cơ quan quan trọng, đặc biệt là tim, não và chi dưới.

Tăng lipid máu hỗn hợp làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch sau đây:

• Bệnh mạch vành (CAD): Là tình trạng hẹp hoặc tắc nghẽn các động mạch vành - những mạch máu chính cung cấp máu giàu oxy cho tim. Khi lưu lượng máu đến tim giảm, có thể gây ra cơn đau thắt ngực (angina pectoris) hoặc nhồi máu cơ tim (đột quỵ tim) - tình trạng tế bào cơ tim bị chết do thiếu máu nuôi dưỡng cấp tính.
• Đột quỵ: Xảy ra khi một mạch máu não bị tắc nghẽn do cục máu đông hoặc mảng bám vỡ ra di chuyển theo dòng máu. Tùy thuộc vào vị trí và mức độ tắc nghẽn, đột quỵ có thể gây ra các di chứng nghiêm trọng về vận động, ngôn ngữ, nhận thức hoặc thậm chí tử vong.
• Bệnh động mạch ngoại vi (PAD): Biểu hiện bằng các triệu chứng như đau chân khi đi bộ, yếu chi dưới, tê bì hoặc nhiễm lạnh. PAD là hậu quả của việc tắc nghẽn các động mạch ở chân và bàn chân do tích tụ mảng bám chứa cholesterol. Nếu không được điều trị kịp thời, PAD có thể dẫn đến loét hoặc hoại tử mô, thậm chí cần phải cắt cụt chi.

Ngoài ra, tăng lipid máu hỗn hợp còn có thể liên quan đến các vấn đề sức khỏe khác, bao gồm:

• Viêm tụy cấp: Nồng độ triglyceride máu rất cao (trên 1000mg/dL) có thể gây viêm tụy cấp - tình trạng viêm đột ngột của tuyến tụy, một cơ quan quan trọng nằm phía sau dạ dày, có chức năng sản xuất enzyme tiêu hóa và insulin.
• Bệnh thận mạn tính: Mặc dù cơ chế chính xác chưa được biết rõ, nhưng một số nghiên cứu cho thấy rằng rối loạn lipid máu có thể góp phần vào tổn thương thận và làm tăng nguy cơ tiến triển thành suy thận mạn.

Mức độ nguy hiểm của tăng lipid máu hỗn hợp phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm:

• Mức độ gia tăng của từng loại lipid máu (LDL-C, triglyceride, HDL-C).
• Thời gian diễn tiến của bệnh.
• Sự hiện diện của các yếu tố nguy cơ tim mạch khác (tiểu đường, tăng huyết áp, hút thuốc lá, tiền sử gia đình).

Do đó, việc chẩn đoán sớm và điều trị tích cực tăng lipid máu hỗn hợp là rất cần thiết để ngăn ngừa các biến cố tim mạch nguy hiểm, cải thiện chất lượng cuộc sống và tuổi thọ cho người bệnh.

Chẩn đoán tăng lipid máu hỗn hợp

Chẩn đoán tăng lipid máu hỗn hợp dựa trên kết quả xét nghiệm máu và thường không yêu cầu các xét nghiệm chuyên sâu khác. Bác sĩ sẽ tiến hành các bước sau:

Tiền sử bệnh và yếu tố nguy cơ:

Bác sĩ sẽ tiến hành khai thác tiền sử bệnh lý cá nhân và gia đình của bạn, bao gồm:

• Tiền sử mắc các bệnh tim mạch, tiểu đường, hoặc các bệnh lý liên quan đến rối loạn lipid máu.
• Tiền sử gia đình về các bệnh lý này.
• Các yếu tố nguy cơ khác như béo phì, hút thuốc lá, chế độ ăn uống không lành mạnh và ít vận động.

Xét nghiệm máu:

Đây là xét nghiệm thường quy để đánh giá tình trạng lipid máu. Xét nghiệm máu thường được thực hiện sau khi nhịn ăn qua đêm ít nhất 8-12 tiếng. Bảng xét nghiệm lipid máu đầy đủ (lipid profile) sẽ đo lường các thông số sau:

• Cholesterol toàn phần (Total Cholesterol): Đây là tổng lượng cholesterol trong máu, bao gồm cả LDL-C và HDL-C. Mức cholesterol toàn phần mong muốn thường dưới 200 mg/dL.
• LDL-C (Low-Density Lipoprotein Cholesterol - Cholesterol Xấu): LDL-C là loại cholesterol được vận chuyển đến các tế bào khắp cơ thể. Nồng độ LDL-C cao làm tăng nguy cơ hình thành mảng bám trong động mạch. Mức LDL-C mục tiêu phụ thuộc vào các yếu tố nguy cơ tim mạch khác của bệnh nhân. Thông thường, LDL-C dưới 100 mg/dL là mong muốn, nhưng có thể cần thấp hơn tùy theo tình trạng cụ thể.
• HDL-C (High-Density Lipoprotein Cholesterol - Cholesterol Tốt): HDL-C giúp loại bỏ cholesterol dư thừa khỏi máu và đưa về gan để đào thải. Mức HDL-C cao có tác dụng bảo vệ tim mạch. Mức HDL-C mong muốn > 60 mg/dL.
• Triglyceride: Là một loại chất béo khác trong máu, có nguồn gốc từ thức ăn và gan. Nồng độ triglyceride cao có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Mức triglyceride mong muốn thường dưới 150 mg/dL.

Ngoài ra, bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm bổ sung trong một số trường hợp, chẳng hạn như:

• Xét nghiệm enzym gan: Tăng lipid máu hỗn hợp thường liên quan đến chức năng gan, do đó, xét nghiệm enzym gan cũng có thể được thực hiện để đánh giá sức khỏe của gan. Các chỉ số như enzyme ALT (alanine aminotransferase) và AST (aspartate aminotransferase) thường được kiểm tra để xác định có bất kỳ tổn thương gan nào không.
• Xét nghiệm glucose máu: Do tăng lipid máu hỗn hợp có thể gắn liền với bệnh tiểu đường, nên xét nghiệm glucose máu cũng thường được thực hiện. Kết quả của xét nghiệm này sẽ giúp loại trừ hoặc xác định bất kỳ mối liên hệ nào giữa tăng lipid máu hỗn hợp và bệnh tiểu đường.
• Xét nghiệm nước tiểu: Xét nghiệm nước tiểu cũng có thể được sử dụng để đánh giá mức độ lipid trong cơ thể. Việc phát hiện chất cặn lipid trong nước tiểu có thể là một dấu hiệu của tăng lipid máu hỗn hợp.

Dựa trên kết quả của các xét nghiệm trên, bác sĩ sẽ đưa ra một quyết định chẩn đoán cuối cùng về tình trạng lipid của bệnh nhân. Sự kết hợp của các chỉ số và kết quả xét nghiệm sẽ được sử dụng để xác định mức độ tăng lipid máu hỗn hợp và quyết định liệu pháp điều trị phù hợp.

Những đối tượng dễ mắc bệnh

• Người có tiền sử gia đình: Những người có người thân trong gia đình mắc các bệnh tim mạch, tiểu đường, hoặc các bệnh liên quan đến chuyển hóa lipid có nguy cơ cao hơn. Yếu tố di truyền có thể góp phần vào tăng lipid máu hỗn hợp ở những người này.
• Người cao tuổi: Theo thống kê, nguy cơ mắc bệnh tăng lipid máu nói chung và tăng lipid máu hỗn hợp nói riêng có xu hướng gia tăng theo tuổi. Điều này có thể do sự suy giảm chức năng của gan và các cơ quan khác liên quan đến quá trình chuyển hóa mỡ trong máu theo tuổi tác.
• Người mắc các bệnh liên quan đến chuyển hóa: Các bệnh như tiểu đường, hội chứng Cushing, bệnh thận có thể ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa lipid trong cơ thể, dẫn đến tăng lipid máu hỗn hợp.

Nhận biết các nhóm đối tượng dễ mắc bệnh là một phần quan trọng trong việc đưa ra chiến lược phòng ngừa và điều trị hiệu quả cho tăng lipid máu hỗn hợp. Đối với những người thuộc các nhóm này, việc duy trì một lối sống lành mạnh và thường xuyên kiểm tra sức khỏe có vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn và kiểm soát bệnh lý này.

Phòng ngừa tăng lipid máu thế nào cho hiệu quả

• Chế độ ăn uống cân đối và lành mạnh: Một phần quan trọng của việc phòng ngừa tăng lipid máu hỗn hợp là duy trì một chế độ ăn uống cân đối và giàu chất xơ. Hạn chế tiêu thụ chất béo bão hòa và đường hóa, thay vào đó tăng cường việc ăn rau củ, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt; các nguồn protein lành mạnh như cá, gà, đậu.
• Tập thể dục đều đặn: Hoạt động thể chất thường xuyên là một phần quan trọng của chế độ sống lành mạnh và phòng ngừa tăng lipid máu hỗn hợp. Tập thể dục có thể giúp giảm cân, tăng cường sức khỏe tim mạch và cải thiện chất lượng của hệ thống tuần hoàn.
• Kiểm soát cân nặng: Sự tăng cân và thừa cân là một trong những yếu tố chính gây ra tăng lipid máu hỗn hợp. Điều chỉnh chế độ ăn uống và duy trì một lối sống hoạt động có thể giúp kiểm soát cân nặng và giảm thiểu nguy cơ.
• Hạn chế tiêu thụ rượu và thuốc lá: Việc hút thuốc lá và tiêu thụ rượu có thể tăng mức độ lipid trong máu và góp phần tăng nguy cơ cho các bệnh tim mạch và đột quỵ. Việc giảm thiểu hoặc loại bỏ hoàn toàn các thói quen này sẽ có lợi cho sức khỏe tổng thể.
• Thực hiện kiểm tra sức khỏe định kỳ: Việc thực hiện kiểm tra sức khỏe định kỳ, bao gồm kiểm tra lipid máu, là một cách quan trọng để theo dõi sự phát triển của tình trạng lipid máu và đánh giá nguy cơ cho các bệnh lý liên quan.

Các phương pháp điều trị tăng lipid máu hỗn hợp

Mục tiêu điều trị chính trong tăng lipid máu hỗn hợp là giảm LDL-C, tăng HDL-C và duy trì mức triglyceride trong phạm vi an toàn. Chiến lược điều trị thường được cá nhân hóa dựa trên mức độ nghiêm trọng của rối loạn lipid máu, các yếu tố nguy cơ tim mạch khác và tình trạng sức khỏe tổng thể của bệnh nhân.

Thay đổi lối sống

Thay đổi lối sống là nền tảng của việc điều trị bất kỳ rối loạn lipid máu nào, bao gồm cả tăng lipid máu hỗn hợp. Những thay đổi này có thể giúp cải thiện đáng kể nồng độ lipid máu và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

Giảm cân: Nếu bạn đang thừa cân hoặc béo phì, giảm cân an toàn và hiệu quả có thể giúp cải thiện đáng kể hồ sơ lipid máu của bạn. Giảm 5-10% trọng lượng cơ thể có thể làm giảm LDL-C và triglyceride, đồng thời làm tăng HDL-C.

Chế độ ăn uống lành mạnh:

• Hạn chế chất béo bão hòa: Có nhiều trong thịt đỏ, da gà, bơ, phô mai và các sản phẩm từ sữa nguyên béo.
• Loại bỏ chất béo trans: Thường được tìm thấy trong các thực phẩm chiên rán, bánh ngọt đóng gói và các sản phẩm làm từ bơ thực vật hydro hóa.
• Giảm cholesterol: Hạn chế lòng đỏ trứng, nội tạng động vật.
• Giảm đường: Đặc biệt là đường đơn từ nước ngọt, bánh kẹo.
• Tăng cường chất xơ: Có nhiều trong rau, củ, quả và các loại đậu.
• Chọn chất béo không bão hòa đơn/đa: Có nhiều trong dầu oliu, dầu canola, bơ tươi, các loại hạt và cá béo (hồi, cá thu, cá saumon).

Tập thể dục thường xuyên: Hoạt động thể chất thường xuyên giúp đốt cháy calo, giảm cân và cải thiện hồ sơ lipid máu. Ít nhất 30 phút tập thể dục cường độ vừa phải hầu hết các ngày trong tuần được khuyến cáo.

Bỏ hút thuốc lá: Hút thuốc làm hỏng nội mạc mạch máu và thúc đẩy quá trình hình thành mảng xơ vữa. Bỏ thuốc lá là một trong những cách hiệu quả nhất để cải thiện sức khỏe tim mạch nói chung.

Cải thiện tình trạng tăng lipid máu hỗn hợp bằng thuốc Tây y

Nếu thay đổi lối sống không đủ để đạt được mục tiêu điều trị, bác sĩ có thể kê thêm thuốc. Các loại thuốc thường được sử dụng để điều trị tăng lipid máu hỗn hợp bao gồm:

• Statin: Đây là loại thuốc giảm lipid máu hiệu quả nhất, hoạt động bằng cách ức chế gan sản xuất cholesterol. Statin làm giảm LDL-C và có thể làm tăng nhẹ HDL-C.
• Fibrate: Loại thuốc này có tác dụng chính là giảm triglyceride và có thể làm tăng nhẹ HDL-C. Fibrate đôi khi được sử dụng kết hợp với statin ở những bệnh nhân không đáp ứng đủ với statin đơn độc.
• Niacin (vitamin B3): Niacin có thể làm giảm LDL-C và triglyceride, đồng thời làm tăng HDL-C. Tuy nhiên, niacin có thể gây tác dụng phụ như đỏ bừng mặt, ngứa ran và rối loạn tiêu hóa.
• Các thuốc khác: Trong một số trường hợp, các loại thuốc khác như ezetimibe (ức chế hấp thu cholesterol từ ruột) hoặc PCSK9 inhibitors (giúp gan loại bỏ LDL-C) có thể được sử dụng.

Lưu ý: Việc sử dụng thuốc điều trị tăng lipid máu hỗn hợp cần được kê đơn và theo dõi bởi bác sĩ chuyên khoa. Bác sĩ sẽ lựa chọn loại thuốc, liều lượng và phác đồ điều trị phù hợp dựa trên tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân.

Can thiệp ngoại khoa (trong trường hợp nặng)

Trong những trường hợp hiếm gặp và rất nặng, can thiệp ngoại khoa có thể được cân nhắc như một lựa chọn điều trị. Phương pháp này có tên gọi LDL apheresis, sử dụng máy móc để lọc LDL-C trực tiếp từ máu.

Thuốc Đông y cải thiện tình trạng tăng lipid máu hỗn hợp

Y học cổ truyền (Đông y) đóng vai trò hỗ trợ tích cực trong việc cải thiện tình trạng tăng lipid máu hỗn hợp. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng Đông y không phải là phương pháp điều trị chính cho bệnh lý này. Mục tiêu chính của Đông y là điều hòa khí huyết, tăng cường chức năng tạng tỳ vị, giúp chuyển hóa và đào thải mỡ máu hiệu quả hơn.

Bài thuốc 1:

• Thành phần: Thạch hộc (15g), Sơn tra (15g), Sài hồ (10g), Đan sâm (10g), Trạch tả (10g), Phục linh (10g), Mộc thông (10g).
• Cách dùng: Sắc các vị thuốc với nhau, chia thành nhiều lần uống trong ngày.
• Công dụng: Hỗ trợ thanh nhiệt, lợi thấp, giúp giảm mỡ máu.

Bài thuốc 2:

• Thành phần: Hà thủ ô đỏ (20g), Đan sâm (15g), Mộc thông (10g), Trạch tả (10g), Hoàng kỳ (10g), Xích nhũ hương (10g), Nấm linh chi (10g)
• Cách dùng: Sắc các vị thuốc với nhau, chia thành nhiều lần uống trong ngày. Có thể hãm trà uống.
• Công dụng: Hỗ trợ bổ huyết, hoạt huyết, thông mạch, giúp giảm mỡ máu.

Bài viết đã cung cấp các thông tin khái quát chi tiết về tình trạng tăng lipid máu hỗn hợp. Bằng việc hiểu rõ về bệnh lý này và thực hiện các biện pháp phòng tránh và điều trị kịp thời, giúp giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh lý nguy hiểm liên quan đến tim mạch và đột quỵ. Hãy đảm bảo thường xuyên kiểm tra sức khỏe và thảo luận với bác sĩ về các biện pháp phòng ngừa và điều trị phù hợp nhất cho bạn.