Lác Đồng Tiền Là Gì? Nguyên Nhân, Biểu Hiện, Điều Trị

Lác đồng tiền là gì?

Lác đồng tiền (dermatophyte) là một bệnh nhiễm trùng da do nấm dermatophyte gây ra. Thuật ngữ "dermatophyte" dùng để chỉ một nhóm nấm có khả năng phân hủy keratin, một loại protein cấu trúc chính của da, tóc và móng. Khi nấm dermatophyte xâm nhập vào da, chúng sẽ sử dụng keratin làm nguồn dinh dưỡng và phát triển, gây ra các triệu chứng lâm sàng đặc trưng của bệnh lác đồng tiền.

Lác đồng tiền được phân loại dựa trên vị trí xuất hiện của tổn thương trên cơ thể:

• Lác thân mình (Tinea corporis): Đây là dạng lác đồng tiền phổ biến nhất, thường xuất hiện ở các vùng da trên thân mình như ngực, lưng, bụng, vai... Tổn thương da điển hình là các mảng tròn hoặc bầu dục, có viền đỏ rõ rệt, bên trong có thể có vảy hoặc mụn nước nhỏ, gây ngứa ngáy.
• Lác da đầu (Tinea capitis): Lác da đầu thường gặp ở trẻ em, gây ra các mảng da đầu bong tróc, tóc gãy rụng, có thể kèm theo ngứa và viêm nhiễm. Lác da đầu có thể gây ra sẹo vĩnh viễn nếu không được điều trị kịp thời.
• Lác bẹn (Tinea cruris): Lác bẹn thường xuất hiện ở vùng bẹn, mông, bên trong đùi. Tổn thương da có dạng mảng đỏ, ngứa, có viền rõ rệt, có thể lan ra vùng xung quanh. Lác bẹn thường gặp ở nam giới trưởng thành, đặc biệt là những người thường xuyên vận động, ra nhiều mồ hôi.
• Lác chân (Tinea pedis): Lác chân, hay còn gọi là "nấm chân", thường xuất hiện ở kẽ ngón chân, lòng bàn chân, gót chân. Triệu chứng bao gồm ngứa, bong tróc da, nứt nẻ, có thể có mùi hôi. Lác chân thường gặp ở những người đi giày kín, ra nhiều mồ hôi chân.
• Lác móng (Tinea unguium): Lác móng ảnh hưởng đến móng tay hoặc móng chân, gây ra các triệu chứng như móng đổi màu, dày lên, dễ gãy, bong tróc. Lác móng thường khó điều trị và dễ tái phát.

Ngoài ra, lác đồng tiền còn có thể xuất hiện ở các vị trí khác như mặt (Tinea faciei), râu (Tinea barbae)...

Triệu chứng của bệnh lác đồng tiền

Bệnh lác đồng tiền thường có những biểu hiện đặc trưng trên da, giúp cho việc nhận biết và chẩn đoán bệnh trở nên dễ dàng hơn. Dưới đây là những triệu chứng điển hình của bệnh lác đồng tiền:

• Hình dạng tổn thương:
  • Vùng da nổi mẩn đỏ có hình tròn hoặc bầu dục rõ rệt: Đây là đặc điểm nổi bật nhất của bệnh lác đồng tiền, khiến người ta liên tưởng đến hình dạng đồng tiền xu. Các mảng da này có ranh giới rõ ràng với vùng da lành xung quanh.
  • Kích thước đa dạng: Ban đầu, các mảng tròn có thể nhỏ, chỉ vài milimet, sau đó lan rộng dần ra, có thể đạt kích thước vài centimet.
  • Xu hướng tập trung thành từng đám: Nhiều mảng tròn có thể xuất hiện cùng lúc và tập trung thành từng đám, tạo thành vùng da tổn thương rộng.
• Biểu hiện trên bề mặt da:
  • Mẩn đỏ: Vùng da bị tổn thương có màu hồng hoặc đỏ, có thể đậm hoặc nhạt tùy theo mức độ viêm nhiễm.
  • Vảy da: Bề mặt da thường khô, bong tróc vảy mịn, đặc biệt là ở trung tâm của mảng tròn.
  • Mụn nước: Ở rìa của mảng tròn có thể xuất hiện các mụn nước nhỏ li ti, gây ngứa ngáy.

• Cảm giác:
  • Ngứa ngáy: Đây là triệu chứng phổ biến nhất của bệnh lác đồng tiền. Cảm giác ngứa có thể từ nhẹ đến dữ dội, khiến người bệnh gãi nhiều, dễ gây trầy xước da và nhiễm trùng thứ phát.
  • Cảm giác nóng rát: Một số trường hợp có thể cảm thấy nóng rát ở vùng da bị tổn thương.
• Vị trí xuất hiện:
  • Thường gặp ở các vùng da ẩm ướt, kín: Bệnh thường xuất hiện ở những vùng da có nếp gấp, tiếp xúc nhiều với mồ hôi như bẹn, nách, kẽ ngón tay, ngón chân, cổ, mặt...
  • Có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể: Tuy nhiên, lác đồng tiền ít khi xuất hiện ở lòng bàn tay, lòng bàn chân.

Lưu ý: Tùy thuộc vào vị trí, mức độ nhiễm trùng, cơ địa của mỗi người mà triệu chứng của bệnh lác đồng tiền có thể khác nhau. Một số bệnh lý da liễu khác cũng có thể gây ra các triệu chứng tương tự như lác đồng tiền, ví dụ như viêm da cơ địa, viêm da tiếp xúc, bệnh vẩy nến... Vì vậy, khi có các dấu hiệu bất thường trên da, bạn nên đến gặp bác sĩ da liễu để được chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây bệnh lác đồng tiền

Bệnh lác đồng tiền do nấm dermatophyte gây ra. Có nhiều yếu tố thuận lợi cho sự phát triển và lây lan của nấm, dẫn đến bệnh lác đồng tiền ở trẻ em. Dưới đây là những nguyên nhân chính:

• Nhiễm nấm dermatophyte:
  • Các loại nấm dermatophyte thường gặp gây bệnh lác đồng tiền là Trichophyton, Microsporum và Epidermophyton.
  • Nấm dermatophyte có khả năng phân hủy keratin, một loại protein cấu tạo nên da, tóc và móng, gây ra các tổn thương da đặc trưng.
• Lây truyền từ người sang người:
  • Tiếp xúc trực tiếp với vùng da bị nhiễm nấm của người bệnh.
  • Sử dụng chung đồ dùng cá nhân với người bệnh như quần áo, khăn tắm, lược, mũ nón...
• Lây truyền từ động vật sang người:
  • Tiếp xúc với động vật (chó, mèo) bị nhiễm nấm.
  • Nấm có thể tồn tại trong lông, da và vảy của động vật.
• Lây truyền từ môi trường:
  • Tiếp xúc với đất, cát hoặc bề mặt bị ô nhiễm nấm.
  • Nấm có thể tồn tại trong môi trường ẩm ướt, ấm áp như phòng tắm, bể bơi, phòng thay đồ...
• Yếu tố nguy cơ:
  • Vệ sinh kém: Không tắm rửa thường xuyên, không lau khô người kỹ sau khi tắm, mặc quần áo ẩm ướt... tạo điều kiện thuận lợi cho nấm phát triển.
  • Môi trường sống: Sống trong môi trường nóng ẩm, chật chội, kém vệ sinh làm tăng nguy cơ nhiễm nấm.
  • Hệ miễn dịch suy yếu: Trẻ em, người già, người mắc bệnh mãn tính (tiểu đường, HIV/AIDS...) có hệ miễn dịch suy yếu, dễ bị nhiễm nấm hơn.
  • Chấn thương da: Các vết trầy xước, vết thương hở trên da tạo điều kiện cho nấm xâm nhập.
  • Mặc quần áo chật, bí: Quần áo chật, bí làm tăng tiết mồ hôi, tạo môi trường ẩm ướt cho nấm phát triển.
  • Dị ứng: Một số trẻ có cơ địa dị ứng, da nhạy cảm, dễ bị kích ứng và nhiễm nấm hơn.

Lác đồng tiền có nguy hiểm không?

Câu trả lời: KHÔNG. Nhìn chung, lác đồng tiền là một bệnh lý ngoài da lành tính, không gây nguy hiểm đến tính mạng. 

• Không gây biến chứng nghiêm trọng: Lác đồng tiền thường chỉ gây tổn thương ngoài da, không ảnh hưởng đến các cơ quan nội tạng hay chức năng sống của cơ thể.
• Dễ điều trị: Bệnh thường đáp ứng tốt với các loại thuốc bôi ngoài da. Trong trường hợp nặng, thuốc uống kháng nấm cũng có hiệu quả cao.
• Ít để lại sẹo: Các tổn thương da do lác đồng tiền thường lành mà không để lại sẹo, trừ khi bị bội nhiễm vi khuẩn do gãi ngứa.

Tuy nhiên, lác đồng tiền vẫn có thể gây ra một số vấn đề, nếu không kịp thời phát hiện và điều trị:

• Ngứa ngáy khó chịu: Ngứa là triệu chứng phổ biến của lác đồng tiền, gây khó chịu, ảnh hưởng đến giấc ngủ và sinh hoạt hàng ngày.
• Mất thẩm mỹ: Các mảng tròn đỏ hồng trên da có thể gây mất thẩm mỹ, khiến trẻ tự ti, e ngại giao tiếp.
• Lây lan: Bệnh có thể lây lan sang các vùng da khác trên cơ thể hoặc lây sang người khác nếu không được điều trị và phòng ngừa đúng cách.
• Bội nhiễm: Gãi ngứa có thể gây trầy xước da, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập, gây bội nhiễm.

Chẩn đoán lác đồng tiền

Để chẩn đoán chính xác bệnh lác đồng tiền, bác sĩ da liễu sẽ tiến hành các bước sau:

• Khám lâm sàng:
  • Quan sát kỹ các tổn thương da: Bác sĩ sẽ kiểm tra hình dạng, kích thước, màu sắc, vị trí của các mảng da bị tổn thương để đánh giá các đặc điểm điển hình của lác đồng tiền.
  • Kiểm tra các triệu chứng khác: Bác sĩ cũng sẽ hỏi về các triệu chứng kèm theo như ngứa, đau, rát...
• Soi nấm trực tiếp:
  • Lấy mẫu bệnh phẩm: Bác sĩ sẽ sử dụng dao cạo hoặc bông gạc để lấy mẫu vảy da từ vùng da bị tổn thương.
  • Xử lý mẫu bệnh phẩm: Mẫu vảy da được xử lý với dung dịch KOH để làm trong keratin, giúp quan sát nấm rõ hơn dưới kính hiển vi.
  • Quan sát dưới kính hiển vi: Bác sĩ sẽ quan sát mẫu bệnh phẩm dưới kính hiển vi để tìm kiếm các sợi nấm và bào tử nấm.
• Nuôi cấy nấm (nếu cần):
  • Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định nuôi cấy nấm để xác định chính xác loại nấm gây bệnh, đặc biệt là khi điều trị ban đầu không hiệu quả hoặc nghi ngờ nhiễm nhiều loại nấm.
  • Mẫu bệnh phẩm được nuôi cấy trên môi trường Sabouraud agar trong khoảng 2-4 tuần để nấm phát triển.
  • Sau khi nấm phát triển, bác sĩ sẽ tiến hành định danh loại nấm dựa trên hình thái khuẩn lạc và các đặc điểm sinh hóa.

Phòng ngừa bệnh lác đồng tiền

• Vệ sinh cá nhân:
  • Tắm rửa thường xuyên: Tắm rửa hàng ngày bằng nước sạch và xà phòng dịu nhẹ, đặc biệt là sau khi vận động, ra mồ hôi nhiều.
  • Lau khô người kỹ càng: Sau khi tắm, lau khô người kỹ lưỡng, đặc biệt là ở các vùng da có nếp gấp như nách, bẹn, kẽ ngón tay, ngón chân.
  • Gội đầu thường xuyên: Gội đầu 2-3 lần mỗi tuần bằng dầu gội phù hợp.
  • Vệ sinh tay chân: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đặc biệt là trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Cắt móng tay, móng chân sạch sẽ, gọn gàng.
  • Không dùng chung đồ dùng cá nhân: Tránh dùng chung khăn mặt, khăn tắm, quần áo, lược, mũ... với người khác để ngăn ngừa lây nhiễm nấm.
• Chăm sóc da:
  • Giữ cho da luôn khô thoáng: Mặc quần áo thoáng mát, thấm hút mồ hôi, làm bằng chất liệu cotton. Tránh mặc quần áo ẩm ướt, bó sát.
  • Tránh làm tổn thương da: Hạn chế gãi, cào, chà xát mạnh lên da.
  • Sử dụng kem dưỡng ẩm: Dưỡng ẩm cho da thường xuyên, đặc biệt là sau khi tắm, giúp da khỏe mạnh, tăng sức đề kháng.

• Môi trường sống:
  • Giữ gìn vệ sinh môi trường: Vệ sinh nhà cửa sạch sẽ, thông thoáng. Giặt giũ chăn màn, quần áo thường xuyên.
  • Hạn chế tiếp xúc với môi trường ẩm ướt: Tránh đi chân đất ở những nơi ẩm ướt, công cộng như nhà tắm, bể bơi.
  • Diệt nấm ở vật nuôi: Nếu nuôi thú cưng, cần thường xuyên tắm rửa và vệ sinh cho chúng. Nếu phát hiện thú cưng bị nhiễm nấm, cần đưa đi khám và điều trị kịp thời.
• Chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt:
  • Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng: Bổ sung đầy đủ các vitamin và khoáng chất cần thiết cho cơ thể, giúp tăng cường sức đề kháng.
  • Tập thể dục thường xuyên: Rèn luyện sức khỏe, tăng cường hệ miễn dịch.
  • Ngủ đủ giấc: Đảm bảo giấc ngủ đủ và chất lượng.
  • Hạn chế stress: Học cách quản lý stress, căng thẳng để nâng cao sức khỏe tinh thần và thể chất.

Điều trị bệnh lác đồng tiền

Điều trị lác đồng tiền cần kết hợp các phương pháp để tiêu diệt nấm gây bệnh, làm giảm triệu chứng, ngăn ngừa lây lan và tái phát. Dưới đây là các phương pháp điều trị chính:

Thuốc bôi ngoài da

Đây là phương pháp điều trị chủ yếu cho lác đồng tiền, đặc biệt là ở giai đoạn sớm và mức độ nhẹ.

• Kem/thuốc mỡ kháng nấm:
  • Các loại thuốc thường dùng: Clotrimazole, Miconazole, Ketoconazole, Terbinafine...
  • Cơ chế tác dụng: Ức chế sự phát triển của nấm, tiêu diệt nấm.
  • Cách sử dụng: Bôi một lớp mỏng lên vùng da bị bệnh và vùng da xung quanh, 2-3 lần/ngày, trong 2-4 tuần hoặc theo chỉ định của bác sĩ.
• Dung dịch sát khuẩn:
  • Các loại dung dịch thường dùng: Povidone-iodine, nước muối sinh lý...
  • Cơ chế tác dụng: Sát khuẩn, làm sạch da, ngăn ngừa bội nhiễm.
  • Cách sử dụng: Dùng bông gòn thấm dung dịch, lau nhẹ nhàng lên vùng da bị bệnh, 2-3 lần/ngày.

Thuốc uống trị lác đồng tiền

• Thuốc uống kháng nấm thường được chỉ định trong các trường hợp sau:
  • Lác đồng tiền lan rộng, tổn thương nhiều vị trí trên cơ thể.
  • Lác đồng tiền kháng trị với thuốc bôi.
  • Lác đồng tiền tái phát nhiều lần.
  • Lác đồng tiền ở vị trí khó điều trị bằng thuốc bôi (ví dụ: da đầu, móng).
• Các loại thuốc thường dùng: Griseofulvin, Terbinafine, Itraconazole, Fluconazole...
• Cơ chế tác dụng: Ức chế sự phát triển của nấm từ bên trong cơ thể.
• Cách sử dụng: Sử dụng theo chỉ định của bác sĩ, thời gian điều trị từ vài tuần đến vài tháng.

Lưu ý: Thuốc uống kháng nấm có thể gây tác dụng phụ như rối loạn tiêu hóa, đau đầu, dị ứng... Người sử dụng cần thông báo cho bác sĩ nếu gặp bất kỳ tác dụng phụ nào.

Lác đồng tiền là một bệnh lý da liễu thường gặp ở trẻ em, có thể điều trị khỏi hoàn toàn nếu được phát hiện và điều trị kịp thời. Cha mẹ cần chú ý quan sát các dấu hiệu bất thường trên da của bé, thực hiện các biện pháp phòng ngừa và đưa bé đi khám bác sĩ khi cần thiết.