Cây Đỗ Trọng: Tác Dụng, Các Bài Thuốc Chữa Bệnh Và Giá Bán

Thông tin tổng quan về cây đỗ trọng

Cây đỗ trọng có tên khoa học là Eucommia ulmoides, thuộc họ Đỗ trọng (Eucommiaceae). Dược liệu có nhiều tên gọi khác như Ngọc ti bì, Mộc miên, Miên hoa, Xuyên đỗ trọng, Hậu đỗ trọng.

Đặc điểm hình thái 

Dược liệu có các đặc điểm về hình thái như sau:

• Thân: Cây gỗ lớn, cao tới 15 - 20m. Vỏ cây màu nâu xám và có nhiều nếp nhăn dọc. Cành non có lông mịn.
• Lá: Lá đơn, mọc cách, hình bầu dục hoặc hình trứng, dài 8 - 16cm, rộng 3 - 7cm. Mép lá có răng cưa nhỏ, mặt trên lá màu xanh đậm, mặt dưới nhạt hơn.
• Hoa: Hoa đơn tính, nhỏ, hoa đực mọc thành cụm, hoa cái mọc đơn độc, màu xanh lục, mọc ở kẽ lá.
• Quả: Quả dẹt, hình bầu dục, dài khoảng 3 - 4cm, rộng 1 - 1.5cm.mỗi quả chứa một hạt.

Phân bố

Cây đỗ trọng có nguồn gốc từ Trung Quốc và được trồng ở nhiều nước châu Á. Cây đỗ trọng ưa khí hậu mát mẻ, thường được trồng ở các vùng núi cao, nơi có độ ẩm cao. 

Ở Việt Nam, cây đỗ trọng mọc tự nhiên chủ yếu ở một số vùng núi cao thuộc các tỉnh Lào Cai (Sa Pa), Yên Bái, Hà Giang.

Bộ phận sử dụng, thu hái và bào chế cây đỗ trọng

Vỏ cây đỗ trọng là bộ phận được sử dụng chủ yếu để làm thuốc. Cách thu hái và bào chế dược liệu này như sau:

• Thu hái: Vỏ cây thường được thu hoạch vào mùa xuân hoặc mùa thu, khi cây đang sinh trưởng mạnh.
• Bào chế: Sau khi thu hoạch, vỏ cây được cạo bỏ lớp bẩn bên ngoài, rửa sạch, thái nhỏ, phơi khô hoặc sấy khô. Có thể sao vàng vỏ đỗ trọng trước khi sử dụng.

Thành phần hóa học

Vỏ cây đỗ trọng chứa nhiều thành phần hóa học có hoạt tính sinh học, bao gồm:

• Gutta-percha: Đây là thành phần chính trong vỏ cây đỗ trọng, chiếm khoảng 6 - 10%. 
• Iridoid glycosid: Các iridoid glycosid như aucubin, geniposidic acid.
• Flavonoid: Vỏ đỗ trọng chứa nhiều flavonoid như quercetin, rutin,...
• Lignin: Lignin có tác dụng tăng cường hệ miễn dịch, chống ung thư.
• Các thành phần khác: Ngoài ra, vỏ đỗ trọng còn chứa các thành phần khác như polysaccharid, acid hữu cơ, tinh dầu,...

Tác dụng của cây đỗ trọng cho sức khỏe

Theo Y học cổ truyền, cây đỗ trọng có vị ngọt, tính ôn, quy vào kinh can và thận. Cây đỗ trọng có tác dụng bổ can thận, mạnh gân cốt, giáng huyết áp, an thai,...

Y học hiện đại đã chứng minh một số tác dụng nổi bật của dược liệu như sau:

• Hỗ trợ xương khớp: Giúp tăng cường sự dẻo dai cho xương khớp, giảm đau nhức và hỗ trợ điều trị viêm khớp, thoái hóa khớp nhờ các hoạt chất có tính kháng viêm.
• Điều hòa huyết áp: Dược liệu có khả năng giảm huyết áp cao, duy trì sự ổn định của huyết áp, nhờ đó bảo vệ sức khỏe tim mạch.
• Cải thiện chức năng thận: Đỗ trọng giúp bổ thận, tăng cường chức năng thận, hỗ trợ điều trị các chứng suy thận và giảm triệu chứng thận yếu.
• Tăng cường sức khỏe sinh lý: Giúp nâng cao sức khỏe sinh lý ở nam giới, giúp cải thiện tình trạng suy giảm chức năng tình dục.
• Giảm căng thẳng và cải thiện giấc ngủ: Hỗ trợ giảm căng thẳng, giúp thư giãn cơ thể và cải thiện chất lượng giấc ngủ.
• Tác dụng kháng viêm và chống oxy hóa: Các thành phần chống oxy hóa trong đỗ trọng giúp bảo vệ tế bào, ngăn ngừa sự hình thành các gốc tự do và giảm nguy cơ mắc bệnh mạn tính.
• Hỗ trợ điều trị các bệnh về thần kinh: Đỗ trọng có tác dụng giảm đau, thư giãn cơ bắp và hệ thần kinh, giúp cải thiện các chứng đau thần kinh và đau lưng.

Đối tượng nên và không nên dùng cây đỗ trọng

Khuyến nghị về đối tượng nên và không nên dùng cây đỗ trọng như sau:

Đối tượng nên sử dụng:

• Người có vấn đề xương khớp như đau lưng, mỏi gối do thận hư, thoái hóa cột sống.
• Người tiểu đêm, tiểu nhiều do thận yếu.
• Người cao huyết áp.
• Người suy nhược, mệt mỏi.

Đối tượng không nên dùng:

• Người bị táo bón, khó tiêu.
• Người cảm mạo, sốt.
• Người nóng trong, thường xuyên bị khát nước.
• Trẻ dưới 6 tuổi.

Cách sử dụng cây đỗ trọng

Cây đỗ trọng có thể được sử dụng thông qua nhiều cách khác nhau, bao gồm:

• Sắc uống: Vỏ cây đỗ trọng phơi khô, sắc 10 - 15g với khoảng 500ml nước, đun sôi nhỏ lửa cho đến khi còn khoảng 200ml thì rót ra uống.
• Pha trà: Lấy 5 - 10g vỏ đỗ trọng khô, hãm với nước sôi trong khoảng 10 - 15 phút là có thể sử dụng.
• Ngâm rượu: Vỏ đỗ trọng khô (1kg) rửa sạch, sao vàng hạ thổ, ngâm với 5 lít rượu trắng (khoảng 40 độ). Ngâm trong 1 tháng là sử dụng được, mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần khoảng 30ml.
• Bào chế thành viên hoàn, cao: Đỗ trọng được bào chế thành các dạng tiện dụng như viên hoàn, cao để dễ sử dụng.

Ngoài ra, đỗ trọng kết hợp cùng dược liệu khác giúp trị bệnh hiệu quả tốt hơn. 

• Bài thuốc cho người bị thận dương hư: 16g đỗ trọng, 16g hoài sơn, 12g đương quy, 10g lộc giác giao, 12g câu kỷ tử, 12g thỏ kỷ tử, 8g nhục quế, 6g phụ tử, 26g thục địa.
• Bài thuốc cho người bị thận âm hư: 16g đỗ trọng, 12g sơn thù, 12g hoài sơn, 12g ngưu tất, 12g thỏ ty kỷ tử, 16g câu kỷ tử, 16g sinh địa.
• Bài thuốc trị đau thần kinh tọa: 18g vỏ đỗ trọng, 18g cam thảo, 18g phòng phong, 6g tế tân, 6g quế chi, 12g tang ký sinh, 12g bạch thược, 12g độc hoạt, 12g đảng sâm, 12g ngưu tất, 12g phục linh, 12g đại táo, 12g thục địa, 12g đương quy.
• Bài thuốc hỗ trợ hạ huyết áp: 80g đỗ trọng, 80g hạ khô thảo, 40g thục địa, 40g đơn bì.

Người bệnh sắc tất cả các thành phần lấy nước uống hoặc tán thành viên nhỏ để sử dụng hằng ngày.

Giá bán cây đỗ trọng bao nhiêu? Mua ở đâu?

Giá bán cây đỗ trọng phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tuổi đời, kích thước, chất lượng cây giống và địa điểm bán.

Giá tham khảo:

• Cây giống nhỏ (khoảng 30cm - 50cm): khoảng 20.000 - 50.000 VND/cây.
• Cây trưởng thành (vài năm tuổi): từ vài trăm nghìn đến vài triệu đồng/cây, tùy theo kích thước và hình dáng.
• Vỏ đỗ trọng khô: Khoảng 150.000 - 300.000 VND/kg.

Địa điểm mua:

• Các vườn ươm cây giống: Bạn có thể tìm mua cây đỗ trọng giống tại các vườn ươm trên toàn quốc, đặc biệt là các tỉnh miền núi phía Bắc như Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang,...
• Các cửa hàng bán cây cảnh: Nhiều cửa hàng cây cảnh cũng có bán cây đỗ trọng, đặc biệt là loại cây đã được tạo dáng bonsai.
• Các chợ thuốc đông y: Bạn có thể mua vỏ đỗ trọng khô tại các chợ thuốc đông y hoặc các cửa hàng chuyên bán dược liệu.
• Mua online: Hiện nay, bạn cũng có thể dễ dàng mua cây đỗ trọng giống hoặc vỏ đỗ trọng khô trên các sàn thương mại điện tử như Shopee, Lazada, Sendo.

Lưu ý khi sử dụng cây đỗ trọng

Khi sử dụng cây đỗ trọng, người dùng cần lưu ý các điều sau để đảm bảo an toàn và hiệu quả:

• Không tự ý sử dụng: Không nên tự ý sử dụng cây đỗ trọng khi chưa có sự chỉ định của bác sĩ.
• Tuân thủ liều lượng và cách dùng: Sử dụng đúng liều lượng và cách dùng được khuyến cáo bởi quá liều có thể gây tác dụng phụ không mong muốn.
• Tránh dùng nếu có dị ứng với thành phần của đỗ trọng: Nếu có tiền sử dị ứng với loại thảo dược này, nên tránh sử dụng hoặc tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
• Theo dõi phản ứng của cơ thể: Ngừng sử dụng và đến gặp bác sĩ ngay nếu cơ thể xuất hiện các triệu chứng bất thường.