Bạch Đồng Nữ: Đặc Điểm, Tác Dụng Và Cách Sử Dụng Hiệu Quả

Bạch đồng nữ là cây gì?

Bạch đồng nữ hay còn được gọi là là cây mò trắng, mắn trắng, mộ trắng, bần trắng, vậy trảng,... Loại cây này thuộc họ cỏ roi ngựa, được xem là bảo bối của nhiều chị em phụ nữ. Theo các chuyên gia, bạch đồng nữ có thể dùng độc lập hoặc kết hợp với các thảo dược khác để chữa trị các bệnh thầm kín như đau bụng kinh, huyết trắng, kinh nguyệt thất thường,...

Mô tả đặc điểm bên ngoài của bạch đồng nữ

Dù là thần dược với nhiều chị em phụ nữ, nhưng đến nay vẫn không nhiều người biết về loài cây này. Dưới đây là một số đặc điểm nhận dạng, giúp chị em có thể dễ dàng nhận biết bạch đồng nữ.

• Bạch đồng nữ là loại cây thân thảo, cao khoảng hơn 1 mét.
• Lá cây có hình trứng, mọc đối nhau, chiều dài lá khoảng 15-20cm, chiều rộng khoảng 8-15cm.
• Đầu lá nhọn, cuốn lá hình trái tim, mép lá có răng cưa, mặt trên có gân, sờ vào thấy sần sùi và nhắm tay.
• Một đặc trưng khá điển hình của lá Bạch đồng nữ là khi vò nát sẽ có mùi hôi. Ngoài ra nhìn tổng thể thì hình dạng của lá giống như một quả trứng.
• Bạch đồng nữ thường ra hoa từ tháng 6- tháng 8 hàng năm. Hoa có màu trắng ngà, mùi thơm nhẹ, mọc thành từng chùm có hình mâm xôi, mỗi chùm khoảng 10-20 bông.
• Đài hoa có hình phễu, gồm 4 nhị dài tận ra bên ngoài nhìn rất bắt mắt,
• Kết thúc mùa hoa, quả bạch đồng nữ sẽ kết trái vào khoảng tháng 9 hàng năm. Quả có hình cầu, màu đen, đài đựng màu đỏ.

Nguồn gốc, phân bố của cây

Theo các tài liệu ghi chép, bạch đồng nữ phân bố chủ yếu ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới châu Á. Ở Việt Nam loài cây này thường mọc rải rác ở khắp trung du và vùng đồng bằng của cả hai miền. Vốn là loại cây bụi, ưa ánh sáng nhưng có thể chịu bóng nên bạch đồng nữ thường mọc lẫn với một số cây nhỏ xung quanh. Cây có thể mọc hoang trong tự nhiên, bất kể điều kiện thời tiết và thổ nhưỡng khắc nhiệt nên rất dễ phát triển.

Hiện nay, nguồn khai thác chủ yếu của bạch đồng nữ là từ nguồn hoang dại hoặc trồng nhân tạo. Loại cây này thường được trồng bằng hạt và cây non vào mùa xuân trên nền đất đủ ấm, không ngập úng. Do có khả năng chống chịu cao, nên bạch đồng nữ không cần chăm sóc quá nhiều, ngoại trừ giữ ẩm và làm cỏ khi cần thiết.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Để làm thuốc, người ta thường dùng rễ và lá của bạch đồng nữ. Tuy nhiên với mỗi bộ phận này thì điều kiện thu hái và chế biến lại có sự khác nhau. Cụ thể:

• Lá bạch đồng nữ có thể thu hái quanh năm tuy nhiên thời điểm tốt nhất là lúc cây sắp ra hoa. Để đảm bảo hiệu quả tốt nhất, người bệnh nên lựa chọn những lá bánh tẻ, không bị sâu úa để thu hoạch.
• Tương tự như lá, thời điểm thích hợp nhất để tiến hành thu hái rễ bạch đồng nữ là trước lúc cây ra hoa. Thông thường, người ta thường chọn những cây trưởng thành, sau đó tiến hành đào rễ, rửa sạch, phơi hoặc sấy khô. Người ta có thể thái phiến mỏng hoặc bảo quản nguyên rễ để dùng dần.

Thành phần hóa học của bạch đồng nữ

Các nghiên cứu khoa học hiện đại đã chỉ ra rằng, trong bạch đồng nữ có chứa rất nhiều hoạt chất quan trọng tốt cho sức khỏe của nữ giới. Cụ thể:

• Hoạt chất Flavonoid: Là hoạt chất chống oxy hóa lý tưởng do có khả năng tạo phức với các ion kim loại nên có tác dụng bảo vệ cơ thể, ngăn ngừa xơ vữa động mạch, tai biến, lão hóa, tổn thương hiệu quả. Hoạt chất này thường được ứng dụng trong y học để điều trị các bệnh liên quan như: Viêm nhiễm, dị ứng, đau dạ dày …
• Coumarin: Có tác dụng dược lý rất cao với khả năng tác động đến động mạch vành và mạch ngoại vi hiệu quả. Hoạt chất này thường được ứng dụng trong điều trị nấm, khối u, chống đông máu, huyết áp cao, rối loạn nhịp tim và nhiều căn bệnh viêm nhiễm khác. Tuy nhiên hoạt chất này có khả năng gây độc nên người bệnh cần hết sức thận trọng khi dùng liều cao.
• Tanin: Hợp chất tanin trong bạch đồng tử có khả năng liên kết bền vững với amino axit, alkaloid cũng như nhiều hợp chất hữu cơ khác. Hoạt chất này có khả năng bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây hại nhất là vi khuẩn, virus, nấm mốc,...
• Anthocyanin: Đây cũng là hoạt chất chống oxy hóa cao được tìm thấy trong bạch đồng tử có tác dụng rất tốt trong trong việc điều trị các bệnh phụ khoa.
• Muối canxi: Trong bạch đồng từ người ta còn tìm ra một số loại muối canxi, dẫn chất amin, aldehyd nhân thơm có khả năng thẩm thấu màng thế nào và tăng nồng độ canxi cho khớp rất tốt.

Cây bạch đồng nữ có tác dụng gì?

Là loại cây còn khá xa lạ với mọi người, tuy nhiên những công dụng cây bạch đồng nữ đã được ứng dụng rất nhiều trong dân gian. Một vài nghiên cứu khoa học cũng đã chỉ ra tác dụng của loài cây này trong trị liệu và hỗ trợ tăng cường sức khỏe. Cụ thể:

Tác dụng của bạch đồng nữ trong y học cổ truyền:

Theo y học cổ truyền, bạch đồng nữ có vị đắng, tính hàn, quy vào hai kinh là tầm và tỳ. Loài cây này mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, đặc biệt trong việc thanh nhiệt, giải độc, trừ thấp và tiêu viêm. Vì vậy thường được ứng dụng trong chủ trị:

• Chống viêm cấp và mãn tính.
• Trị kinh nguyệt không đều.
• Viêm loét tử cung.
• Viêm mật vàng da.
• Mụn nhọt.

Theo y học hiện đại:

Các nghiên cứu khoa học hiện đại đã cho thấy những tác dụng nổi bật của Bạch đồng nữ trong điều trị bệnh lý như sau:

• Nghiên cứu 1968 cho thấy, thảo dược này có khả năng hạ huyết áp do giãn mạch ngoại vi. Đồng thời giúp lợi tiểu, ngăn chặn phản ứng viêm do Phenol gây ra. Cụ thể thí nghiệm được tiến hành trên thỏ cho thấy ½ động vật được tiêm bạch đồng tử vị giảm huyết áp đột ngột, ½ hạ đường huyết từ từ nhưng kéo dài, liên tục.
• Một thí nghiệm khác được tiến hành trên chuột trắng cũng đã cho thấy tác dụng trấn tĩnh, không gây ngủ của thảo dược này.
• Bên cạnh đó, bạch đồng tử còn được thử nghiệm và chứng minh về tác dụng giảm đau rất tốt. Thí nghiệm được tiến hành cho thấy hơn 430 người đạt kết quả 72-87% về tác dụng giảm đau, trong đó những trên 40 tuổi có kết quả đạt tới 91,7%.
• Ngoài những tác dụng nổi bật trên thì các nhà khoa học cũng đã chỉ ra rằng, thảo dược này có những tác dụng phụ trên cơ thể người như khô cổ, gây nôn.

Cây bạch đồng nữ chữa bệnh gì?

Cây bạch đồng nữ không chỉ có thể sử dụng độc lập mà còn kết hợp với nhiều dược liệu khác để chữa trị nhiều bệnh lý khác nhau. Tùy vào tình trạng sức khỏe và bệnh lý cụ thể, liều lượng và thời gian sử dụng sẽ được điều chỉnh phù hợp. Để đảm bảo an toàn, người bệnh nên tham khảo ý kiến thầy thuốc Đông y trước khi sử dụng và tuyệt đối không tự ý thay đổi liều lượng hay kết hợp các bài thuốc.

Dưới đây là một số bài thuốc chữa bệnh từ bạch đồng nữ:

Chữa bạch đới và khí hư:

• Cách 1: Kết hợp 20g bạch đồng nữ khô với 10g cỏ ú, trần bì, chói đèn và ngải cứu, sắc uống sau khi kết thúc hành kinh từ 2-3 ngày. Giữ nguyên việc sử dụng trong những tháng sắp tới.
• Cách 2: Sắc 20g lá bạch đồng nữ khô với 1 lít nước, uống sau ăn và sau khi hành kinh khoảng 1 tuần. Duy trì trong 3 chu kỳ kinh nguyệt.

Điều hòa kinh nguyệt:

• Cách 1: Kết hợp 16g bạch đồng nữ khô với 16g ích mẫu, cỏ ú, ngải cứu, sắc uống trước bữa ăn và sau khi kết thúc chu kỳ kinh nguyệt khoảng 1 tuần. Duy trì trong 2-3 tuần và trong 2 chu kỳ kinh nguyệt liên tiếp.
• Cách 2: Hãm 16g bạch đồng nữ khô với nước sôi, uống như trà hàng ngày, không quá 300ml. Duy trì cho đến khi kinh nguyệt ổn định.

Chữa đau bụng kinh: Kết hợp 6g bạch đồng nữ khô với 6g hương phụ, chói đèn, ngải cứu, sắc uống trước khi hành kinh khoảng 10 ngày. Tiếp tục sử dụng trong 2-3 chu kỳ kinh nguyệt tiếp theo.

Chữa viêm gan, bệnh về mật: Kết hợp 16g bạch đồng nữ khô với 16g cây chó đẻ, hoắc hương núi, chi tử, sắc uống hàng ngày trong 3-4 tuần hoặc đến khi triệu chứng thuyên giảm.

Chữa vàng da: Kết hợp 20g bạch đồng nữ khô với 20g cà gai leo, sắc uống hàng ngày đến khi tình trạng vàng da cải thiện.

Trị tổn thương da: Nấu bạch đồng nữ khô hoặc tươi với nước, pha loãng với nước lạnh để tắm hàng ngày đến khi da hồi phục.

Giảm đau, giảm sưng cho thấp khớp: Kết hợp 80g bạch đồng nữ khô với 120g dây gắm và 8g mỗi loại cà gai dây, đơn tướng quân, cây liễu đỏ, đơn ăn gỏi, cây lá đắng, cành dâu, sắc uống hàng ngày đến khi triệu chứng thuyên giảm.

Mua cây bạch đồng nữ ở đâu, giá bao nhiêu?

Hiện nay có rất nhiều đơn vị, cơ sở kinh doanh buôn bán bạch đồng nữ. Tuy nhiên trước thực trạng thị trường dược liệu đang bị nhiễu loạn bởi nhiều sản phẩm không có nguồn gốc rõ ràng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của bệnh nhân. Thì việc tìm kiếm và lựa chọn những địa chỉ uy tín mua bạch đồng nữ trở thành điều hết sức quan trọng với nhiều bệnh nhân.

Theo các chuyên gia, bạch đồng nữ là vị thuốc nam quý, được sử dụng khá nhiều trong y học cổ truyền. Vì vậy người bệnh có thể dễ dàng tìm mua sản phẩm tại các nhà thuốc đông dược, các phòng khám đông y, phòng chẩn trị y học cổ truyền,... Tuy nhiên để đảm bảo an toàn, người bệnh vẫn nên tìm kiếm những địa chỉ uy tín, có giấy phép hoạt động rõ ràng để đảm bảo chất lượng và hiệu quả chữa trị bệnh.

Giá bán của bạch đồng nữ trên thị trường hiện nay là khoảng 250.000đ/kg. Tuy nhiên mức giá này có thể thay đổi tùy vào địa chỉ tìm mua của khách hàng. Do đó, trước khi thanh toán người bệnh nên hỏi rõ giá bán của dược liệu để tránh mua phải hàng đắt.

Những lưu ý khi sử dụng dược liệu này để chữa bệnh

Bạch đồng nữ có thể gây nôn mửa và khổ cổ vì vậy khi sử dụng người bệnh cần chú ý một số vấn đề sau:

• Liều lượng tối đa để sử dụng thảo dược này là từ 12-16g mỗi ngày. Tuyệt đối không lạm dụng hoặc dùng quá liều tránh bị ngộ độc thuốc.
• Không dùng bạch đồng nữ cho những bệnh nhân có tiền sử dị ứng với nó hoặc các loại cây họ nhà cỏ roi ngựa.
• Những người có chức năng gan, thận, tỳ vị kém cũng không nên sử dụng thảo dược này để chữa bệnh.
• Phụ nữ có thai, đang cho con bú và trẻ nhỏ dưới 5 tuổi cần tham khảo ý kiến bác sĩ và những người có trình độ chuyên môn trước khi dùng thuốc.
• Khi dùng bạch đồng nữ người bệnh nên hạn chế kết hợp với kháng sinh hoặc các loại thuốc Tây y, trường hợp cần thiết nên thông báo cho bác sĩ để tránh khả năng tương tác có thể xảy ra.
• Thảo dược này chỉ có tác dụng hỗ trợ cải thiện triệu chứng và điều trị những căn bệnh mới khởi phát. Trường hợp bệnh đã có chuyển biến xấu người bệnh nên tiến hành điều trị y khoa để sớm có kết quả tốt.
• Kết hợp việc dùng bạch đồng nữ với việc xây dựng chế độ ăn uống khoa học, tăng cường bổ sung vitamin và các dưỡng chất cần thiết. Đồng thời hạn chế các chất kích thích, đồ uống có cồn và những món ăn cay nóng, nhiều đạm.