Củ Bách Hợp: Đặc điểm, Công dụng, Cách Dùng Và Giá Bán

Thông tin tổng quan về củ bách hợp

Củ bách hợp (danh pháp khoa học: Lilium brownii) là phần thân hành phình to của cây bách hợp, thuộc họ Loa kèn (Liliaceae). 

Đặc điểm hình thái

Củ bách hợp có những đặc điểm như sau:

• Thân hành: Hình cầu hoặc hình trứng, đường kính từ 5 - 10cm, bao gồm nhiều vảy thịt màu trắng hoặc vàng nhạt, xếp chồng lên nhau tạo thành củ.
• Lá: Mọc từ gốc, hình dải, dài 10 - 20cm, rộng 1 - 2cm, đầu nhọn, gân lá song song.
• Hoa: Mọc thành chùm ở ngọn thân, có màu trắng hoặc hồng nhạt, hình loa kèn, hương thơm dịu nhẹ.

Phân bố

Cây bách hợp phân bố tự nhiên tại các vùng khí hậu ôn đới và cận nhiệt đới. Trên thế giới, loài cây này phổ biến tại các quốc gia như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và một số nước châu Âu.

Tại Việt Nam, cây bách hợp được trồng chủ yếu ở các vùng núi phía Bắc như Lào Cai, Sơn La, Hà Giang và những nơi có khí hậu mát mẻ, đất đai màu mỡ. 

Bộ phận sử dụng, thu hái củ bách hợp

Bộ phận sử dụng chính của cây bách hợp là củ. Cách thu hoạch và bào chế như sau:

• Thu hoạch: Củ được thu hoạch vào mùa thu, khi cây đã tàn lụi. 
• Bào chế: Sau khi thu hoạch, củ được rửa sạch, bóc bỏ lớp vỏ ngoài, thái lát mỏng rồi phơi hoặc sấy khô để bảo quản.

Thành phần hóa học

Củ bách hợp chứa nhiều thành phần dinh dưỡng có lợi cho sức khỏe, bao gồm:

• Thành phần chính: Carbohydrat (chiếm khoảng 30%), Protein (khoảng 4%).
• Vitamin: Bao gồm Vitamin B1, Vitamin C, Vitamin B2,... 
• Khoáng chất: Tiêu biểu là photpho, canxi, sắt,... 
• Các hoạt chất sinh học: Như Colchicine, Alkaloid, Flavonoid, Saponin,...

Tác dụng của củ bách hợp đối với sức khỏe

Theo Y học cổ truyền, củ bách hợp có vị ngọt, tính hàn, quy vào kinh phế, tâm, tỳ. Nghiên cứu Y học hiện đại cũng chứng minh các tác dụng đối với sức khỏe của dược liệu như sau:

• An thần, giảm stress: Bách hợp có tác dụng dưỡng tâm, an thần, giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ, giảm căng thẳng, lo âu.
• Giảm ho, long đờm: Hoạt chất trong bách hợp giúp làm dịu cổ họng, long đờm, giảm ho khan, ho có đờm.
• Bổ phế, tăng cường chức năng hô hấp: Bách hợp giúp tăng cường sức khỏe phổi, hỗ trợ điều trị bệnh đường hô hấp như hen suyễn hoặc viêm phế quản.
• Tăng cường miễn dịch: Các vitamin và khoáng chất trong bách hợp giúp tăng cường sức đề kháng, nâng cao hệ miễn dịch.
• Tăng cường hệ tiêu hóa: Thành phần tinh bột và các enzyme trong củ bách hợp hỗ trợ quá trình tiêu hóa, giảm triệu chứng đầy hơi, khó tiêu. Đặc biệt, củ bách hợp còn giúp bảo vệ niêm mạc dạ dày, giảm nguy cơ viêm loét.
• Làm đẹp da: Bách hợp có tác dụng dưỡng ẩm, làm trắng da, giảm nám, tàn nhang, đồng thời làm chậm quá trình lão hóa và tăng cường sức khỏe da.
• Hỗ trợ điều hòa đường huyết: Polysaccharide trong củ bách hợp giúp ổn định lượng đường trong máu, rất tốt cho người bị tiểu đường hoặc người có nguy cơ mắc tiểu đường.

Đối tượng nên và không nên dùng củ bách hợp

Chuyên gia thống kê danh sách đối tượng nên và không nên dùng củ bách hợp như sau:

Đối tượng nên dùng: 

• Người bị suy nhược, mất ngủ.
• Người bị mất ngủ, căng thẳng hoặc rối loạn thần kinh.
• Người mắc các bệnh đường hô hấp như ho, viêm phế quản.
• Người bị rối loạn tiêu hóa hoặc đau dạ dày.

Đối tượng không nên dùng: 

• Người bị lạnh bụng.
• Người bị ho do phong hàn không nên dùng. 
• Phụ nữ mang thai.
• Người bị dị ứng với thành phần của củ bách hợp.
• Người đang dùng loại thuốc chống đông máu.

Các bài thuốc từ củ bách hợp và cách sử dụng

Dưới đây là một số bài thuốc sử dụng củ bách hợp, được phối hợp với các dược liệu khác để hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý khác nhau.

Bài thuốc 1: Hỗ trợ điều trị ho do viêm phế quản

• Nguyên liệu: 30g bách hợp, 10g mạch môn đông, 15g ý dĩ nhân, 10g thiên môn đông, 8g bách bộ, 12g tang bạch bì, 1000ml nước.
• Cách thực hiện: Sắc các nguyên liệu với nước, đun nhỏ lửa đến khi nước còn 400ml thì rót ra uống.

Bài thuốc 2: Hỗ trợ chữa tiểu khó do phế nhiệt

• Nguyên liệu: 12g bách hợp, 10g bạch thược, 12g mạch môn đông, 8g cam thảo, 8g mộc thông.
• Cách thực hiện: Sắc tất cả nguyên liệu với nước, lọc lấy nước uống khi còn ấm. Sử dụng liên tục trong 5 - 7 ngày để cải thiện tình trạng tiểu tiện khó khăn.

Bài thuốc 3: Giúp cải thiện mất ngủ

• Cách 1: Hấp chín 60g bách hợp tươi, sau đó , dưới thêm 1 - 2 thìa mật ong lên và ăn trước khi đi ngủ.
• Cách 2: Chuẩn bị 30g bách hợp, 30g hạt sen, 250g thịt lợn. Rửa sạch các nguyên liệu, cho vào nồi, thêm nước vừa đủ và hầm đến khi mềm là ăn được.

Bài thuốc 4: Giảm mụn nhọt sưng đau

• Cách 1: Chuẩn bị 12g bách hợp, 10g kim ngân hoa, 10g liên kiều. Sắc các nguyên liệu với nước, chia đều lượng nước sắc thành 2 - 3 lần uống trong ngày.
• Cách 2: Giã nát bách hợp tươi cùng muối, sau đó đắp trực tiếp lên vùng mụn nhọt. Thay bã thường xuyên để đạt hiệu quả nhanh chóng.

Bài thuốc 5: Nhuận phế, định tâm, an thần, chỉ khái

• Nguyên liệu: 30g bột bách hợp, 50g gạo nếp, đường phèn.
• Cách thực hiện: Cho gạo nếp và bột bách hợp vào nồi, thêm nước vừa đủ, nấu cháo đến khi thật nhuyễn. Khi cháo đã chín, thêm đường phèn, khuấy đều rồi ăn nóng vào buổi sáng hoặc tối. Thực hiện trong 20 ngày để đạt hiệu quả tối ưu.

Bài thuốc 6: Bài thuốc dưỡng tâm, an thần

• Nguyên liệu: 24g bách hợp, 12g ngọ trúc, 12g tri mẫu.
• Cách thực hiện: Đem các nguyên liệu sắc với nước, đun cạn còn khoảng 300ml. Uống khi còn ấm, duy trì liên tục 7 - 10 ngày để giảm căng thẳng, hỗ trợ phục hồi sức khỏe sau ốm.

Giá bán củ bách hợp bao nhiêu? Mua ở đâu?

Giá củ bách hợp có sự dao động tùy thuộc vào loại (tươi hay khô), chất lượng, nguồn gốc và nơi bán.

Giá tham khảo:

• Củ bách hợp tươi: Khoảng 80.000 - 150.000 đồng/kg.
• Củ bách hợp khô: Thường đắt hơn, khoảng 300.000 - 500.000 đồng/kg, có thể lên đến 1 triệu đồng/kg đối với loại chất lượng cao.

Có thể tìm mua củ bách hợp ở nhiều nơi như:

• Chợ truyền thống: Các chợ đầu mối, chợ dân sinh thường có bán củ bách hợp tươi.
• Siêu thị: Một số siêu thị lớn cũng có bán củ bách hợp tươi, đóng gói sẵn, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.
• Cửa hàng thực phẩm chức năng, cửa hàng thuốc Đông y: Thường có bán cả củ bách hợp tươi và khô, đã qua sơ chế, đóng gói.
• Cửa hàng trực tuyến: Shopee, Lazada và các website chuyên bán nông sản, đặc sản vùng miền.
• Vùng trồng bách hợp: Có thể đến trực tiếp các vùng trồng bách hợp như Lào Cai, Hà Giang để mua củ tươi với giá tốt nhất.

Lưu ý khi sử dụng củ bách hợp

Khi sử dụng củ bách hợp, bạn cần lưu ý một số điểm sau để đảm bảo an toàn và hiệu quả:

• Không nên ăn quá nhiều củ bách hợp, đặc biệt là khi ăn sống, vì có thể gây khó tiêu. Liều lượng khuyến cáo khi sử dụng bách hợp khô để làm thuốc là khoảng 6 - 12g mỗi ngày.
• Khi sử dụng bách hợp để chữa bệnh, nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn liều lượng và cách dùng phù hợp.
• Nếu thấy xuất hiện bất kỳ triệu chứng bất thường nào sau khi dùng bách hợp, cần ngưng sử dụng và đến gặp bác sĩ lập tức.