Cây Cốt Khí: Công Dụng, Cách Dùng Và Những Lưu Ý Quan Trọng

Cây cốt khí là gì?

Cây cốt khí là một loại thảo dược quý, được sử dụng rộng rãi trong Y học cổ truyền để hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý. Loại cây này mọc hoang ở các vùng đồi núi cao, đặc biệt là những khu vực có khí hậu ẩm mát. Tại Việt Nam, cây xuất hiện phổ biến ở các vùng núi phía Bắc và Trung Bộ. Cây có sức sống mạnh mẽ, dễ thích nghi và ít cần chăm sóc. 

Cốt khí được chia làm hai loại chính: Cốt khí củ và cốt khí muồng, mỗi loại có những đặc điểm và ứng dụng riêng.

Cốt khí củ

Cây cốt khí củ có tên gọi khác là hổ trượng, nam hoàng cầm, điền thất, hoạt huyết đan,...).

Đặc điểm hình thái

• Thân: Thân rỗng, có nhiều mắt nối, hình dáng tương tự như tre non, cao từ 3-4m.
• Lá: Hình ô van, dài 7-14cm, rộng 5-12cm.
• Hoa: Màu trắng hoặc kem, mọc thành chùm, nở rộ vào cuối hạ và đầu thu.
• Phần dùng làm thuốc: Chủ yếu là phần rễ hoặc củ.

Thu hái và sơ chế

• Thời gian thu hoạch: Có thể thu hoạch quanh năm, nhưng thời điểm tốt nhất là từ tháng 8-9.
• Cách sơ chế: Đào củ hoặc rễ, rửa sạch đất cát. Thái lát hoặc để nguyên, phơi khô hoặc sấy khô. 
• Bảo quản: Để dược liệu ở nơi khô ráo, tránh ẩm mốc.

Cốt khí muồng

Cốt khí muồng có tên gọi khác là vọng giang nam, muồng lá khế, muồng hoàng yến,...).

Đặc điểm hình thái

• Thân: Cây mọc hoang, cao từ 1-2m, có thể sống một hoặc nhiều năm.
• Lá: Lá kép lông chim, gồm 4-8 đôi lá chét, hình trái xoan.
• Hoa: Mọc thành chùm ở nách lá hoặc đầu cành, màu vàng.
• Quả: Hơi cong, dài khoảng 15cm, chứa 10-20 hạt dẹp, cứng và nhẵn bóng.
• Phần dùng làm thuốc: Thân, lá và hạt.

Thu hái và sơ chế

• Thân và lá: Thu hoạch vào mùa hè hoặc mùa thu khi cây trưởng thành.
• Cách sơ chế: Phơi khô hoặc sấy khô, sau đó bảo quản để dùng dần. Quả thu hái khi chín, phơi khô, đập lấy hạt.
• Bảo quản: Để nơi khô thoáng, tránh ánh nắng trực tiếp và độ ẩm cao.

Công dụng của cây cốt khí

Cốt khí củ và cốt khí muồng có những công dụng như:

Tác dụng của cây cốt khí củ

• Chống viêm và ngăn ngừa khối u: Ức chế quá trình hình thành khối u và đột biến gen, giảm viêm hiệu quả.
• Chống lão hóa và bảo vệ da: Ngăn chặn quá trình oxy hóa, làm chậm lão hóa và hạn chế nguy cơ ung thư da.
• Hỗ trợ tim mạch: Giảm cholesterol xấu (LDL), cải thiện tuần hoàn máu, ngăn ngừa xơ vữa động mạch và đột quỵ.
• Cải thiện tiêu hóa và chức năng gan: Ức chế vi khuẩn gây hại, hỗ trợ điều trị bệnh tiêu hóa, gan nhiễm độc và ngăn ngừa sỏi mật.
• Tăng cường miễn dịch và làm lành vết thương: Kích thích hệ miễn dịch, hỗ trợ chữa lành vết bỏng nhanh chóng.
• Hỗ trợ bệnh lý hô hấp: Giảm ho, giãn phế quản, cải thiện các bệnh viêm phế quản và hen suyễn.
• Điều hòa kinh nguyệt: Hoạt huyết, giảm đau bụng kinh, cải thiện rối loạn kinh nguyệt và giảm triệu chứng mãn kinh.
• Hỗ trợ điều trị bệnh mãn tính: Hiệu quả với viêm khớp, gout, táo bón và bỏng da.

Tác dụng của cốt khí muồng

• Kích thích tiêu hóa: Giảm khó tiêu, chướng bụng và hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả.
• Cải thiện chức năng gan: Hỗ trợ sức khỏe gan, giúp thanh lọc và bảo vệ gan khỏi tổn thương.
• Hỗ trợ lọc máu: Thúc đẩy quá trình lọc máu, cải thiện tuần hoàn và giảm độc tố trong cơ thể.
• Giảm viêm, đau dạ dày: Hiệu quả trong việc làm dịu niêm mạc dạ dày và giảm triệu chứng viêm.
• Tác dụng của hạt: Giải nhiệt, làm sáng mắt, tiêu viêm và hỗ trợ tiêu hóa.
• Tác dụng của lá và thân: Chống viêm, thanh lọc cơ thể, giải độc, giảm sung huyết phổi và nhiễm trùng đường tiết niệu.
• Tác dụng của rễ: Hỗ trợ điều trị các bệnh lý phong thấp, giảm đau và viêm khớp.

Ai nên và không nên dùng cây cốt khí?

Đối tượng nên dùng

• Người mắc bệnh viêm khớp hoặc phong thấp.
• Đối tượng đang bị bệnh gan.
• Người bị rối loạn tiêu hóa.
• Đối tượng có nguy cơ bị các bệnh tim mạch.
• Người bị táo bón.
• Bệnh nhân đang bị chấn thương tụ máu.

Đối tượng không nên dùng

• Phụ nữ mang thai.
• Người cho con bú.
• Trẻ nhỏ dưới 12 tuổi.
• Người dị ứng với thảo dược.
• Người dùng thuốc đặc trị.
• Người đang bị tiêu chảy.
• Đối tượng có bệnh lý nền nghiêm trọng.

Cách sử dụng cây cốt khí

Dưới đây là một số bài thuốc từ cây cốt khí củ và cốt khí muồng:

Bài thuốc từ cốt khí củ

Bài thuốc chữa đau bụng

• Nguyên liệu: 10g cốt khí củ, 10g lá móng.
• Cách làm: Sắc chung hai nguyên liệu với nước.
• Cách dùng: Uống nước sắc ngày 2 lần trong 2-3 ngày.
• Công dụng: Giảm đau bụng hiệu quả, làm dịu niêm mạc dạ dày.

Bài thuốc chữa phong thấp 

• Nguyên liệu: Cốt khí củ, dây đau xương, rễ lá lốt, cỏ xước, nhân trần, cam thảo nam, mã đề, quế chi (mỗi loại 20g).
• Cách làm: Sắc các nguyên liệu với nước để lấy nước uống.
• Cách dùng: Uống 1 lần/ngày trong 2-3 tuần.
• Công dụng: Giảm đau nhức xương khớp, hỗ trợ điều trị phong thấp.

Bài thuốc chữa viêm gan

• Nguyên liệu: 15g cốt khí củ, 15g chút chít, 20g lá móng.
• Cách làm: Sắc các nguyên liệu trên để lấy nước uống.
• Cách dùng: Uống 1 lần/ngày trong 3-4 tuần.
• Công dụng: Hỗ trợ cải thiện chức năng gan, giảm viêm gan.

Bài thuốc hỗ trợ làm ổn định huyết áp

• Nguyên liệu: 5g cốt khí củ, 5g trục diệp, 5g lá tre, 5g gừng tươi, 5g thổ phục linh.
• Cách làm: Sắc các nguyên liệu cùng với nước.
• Cách dùng: Uống 1 lần/ngày trong 3-4 tuần.
• Công dụng: Hỗ trợ làm hạ đường huyết, điều hòa huyết áp.

Bài thuốc điều trị chấn thương, tụ máu bầm

• Nguyên liệu: 30g cốt khí củ, 20g cây gối hạt, 20g cây bìm bìm, 20g mộc thông.
• Cách làm: Sắc với 2 lít nước, đun cạn còn khoảng 2 chén.
• Cách dùng: Chia thuốc làm 2 lần uống trong ngày.
• Công dụng: Giảm tụ máu bầm, hỗ trợ phục hồi chấn thương.

Bài thuốc từ cây cốt khí muồng

Bài thuốc chữa táo bón

• Nguyên liệu: 5g cốt khí muồng.
• Cách làm: Cho cốt khí muồng vào nước ấm, đợi 5 phút để các dược chất hòa tan vào nước.
• Cách dùng: Uống thuốc trước lúc đi ngủ.
• Công dụng: Kích thích tiêu hóa, giảm táo bón hiệu quả, phù hợp cho người bị khó tiêu kéo dài.

Bài thuốc điều trị bệnh gan

• Nguyên liệu: 10g cốt khí muồng.
• Cách làm: Cho cốt khí muồng vào nước sôi, đợi 5 phút, sau đó rót ra ly và để nguội.
• Cách dùng: Uống thuốc mỗi ngày 1 lần.
• Công dụng: Hỗ trợ thanh lọc gan, cải thiện chức năng gan và giảm nguy cơ tổn thương gan.

Cây cốt khí giá bao nhiêu? Mua ở đâu?

Củ cây cốt khí khô có giá bán sỉ là 140.000đ/1kg và giá bán lẻ là 190.000đ/1kg. Giá bán có thể thay đổi theo từng khu vực hoặc nhà cung cấp, bạn nên tham khảo từ các cửa hàng dược liệu uy tín trước khi mua.

Bạn có thể mua dược liệu này tại các địa chỉ như:

• Cửa hàng dược liệu uy tín: Các tiệm thuốc Đông y và cửa hàng chuyên về thảo dược trên toàn quốc.
• Chợ đầu mối dược liệu: Những khu vực chuyên bán thảo dược thường cung cấp cốt khí với giá cạnh tranh.
• Sàn thương mại điện tử: Các nền tảng như Shopee, Lazada, Tiki có nhiều nhà cung cấp, nhưng cần kiểm tra kỹ nguồn gốc và chất lượng sản phẩm.
• Trang web bán dược liệu: Các website của công ty dược liệu lớn hoặc cửa hàng online chuyên về thảo dược.

Lưu ý khi dùng cây cốt khí

• Nên sử dụng cốt khí đúng liều lượng được khuyến cáo. Việc sử dụng quá liều có thể gây ra các tác dụng phụ như buồn nôn, nôn, tiêu chảy, đau bụng...
• Cốt khí có thể được sử dụng dưới nhiều dạng như sắc uống, ngâm rượu, đắp ngoài da... Tùy vào mục đích sử dụng và tình trạng bệnh mà lựa chọn cách dùng phù hợp.
• Trước khi sử dụng cốt khí bạn nên tham khảo ý kiến thầy thuốc để được tư vấn liều lượng và cách dùng an toàn, hiệu quả.
• Nên chọn mua cốt khí từ những cơ sở uy tín, đảm bảo chất lượng, tránh mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng.
• Trong quá trình sử dụng dược liệu nếu thấy xuất hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, cần ngừng sử dụng và đến gặp bác sĩ để được kiểm tra.