Hoa Tam Thất: Tác Dụng, Cách Dùng Và Giá Bán Hiện Nay

Thông tin tổng quan về hoa tam thất

Hoa tam thất là phần hoa của cây tam thất (Panax pseudoginseng), một loại cây thuộc họ Cuồng cuồng (Araliaceae). Ngoài ra, dược liệu còn có tên gọi khác như điền thất nhân sâm, kim bất hoán, sâm tam thất,...

Đặc điểm hình thái

Để nhận biết hoa tam thất, bạn có thể dựa vào những đặc điểm sau:

• Cụm hoa: Hoa mọc thành từng chùm nhỏ, tựa như những chiếc ô.
• Màu sắc: Hoa có màu xanh lục nhạt.
• Thời điểm ra hoa: Hoa bắt đầu ra từ tháng 7 và nở rộ vào tháng 8 hàng năm.
• Kích thước nụ hoa: Khi chưa nở, nụ hoa có kích thước rất nhỏ, khó thấy.
• Kích thước hoa khi nở: Mỗi bông hoa khi nở bung hoàn toàn có đường kính từ 6cm đến 8cm.
• Đài hoa: Mỗi bông hoa có nhiều đài nhỏ, mỗi đài dài khoảng 3 cm.
• Cuống hoa: Phần cuống ở đài dày hơn so với phần cuống ở nhụy, tạo nên nét đặc trưng riêng cho hoa tam thất.
• Hương thơm: Hoa có mùi thơm nhẹ, dễ chịu.

Ngoài ra, một số đặc điểm của cây tam thất như:

• Quả: Quả tam thất hình cầu, khi chín có màu đỏ tươi, mọng nước, chứa 1 - 3 hạt màu đen bóng.
• Lá: Lá tam thất mọc vòng, gồm 3 - 5 lá chét, có hình dạng giống lá cây nhân sâm. Lá có màu xanh đậm, mép lá có răng cưa nhỏ.
• Thân: Thân rễ tam thất nằm ngang dưới mặt đất, có nhiều đốt, mỗi đốt mang một vết sẹo của thân khí sinh. Thân rễ có màu vàng nâu, chứa nhiều tinh bột.

Phân bố địa lý

Cây tam thất ưa khí hậu mát mẻ, độ ẩm cao, thường mọc ở độ cao từ 1.200 - 2.000m so với mực nước biển. Ở Việt Nam, tam thất được trồng nhiều ở các tỉnh miền núi phía Bắc như Lào Cai (Sa Pa, Bát Xát), Hà Giang (Đồng Văn, Mèo Vạc), Yên Bái (Mù Cang Chải, Trạm Tấu). 

Ngoài ra, tam thất còn được tìm thấy ở một số nước khác như Trung Quốc, Nepal, Bhutan.

Thu hái và bào chế

Thu hái và bào chế hoa tam thất cần được thực hiện đúng kỹ thuật để giữ được tối đa các hoạt chất quý giá.

Thu hái:

• Thời điểm: Thu hái vào mùa thu (tháng 9 - 10), khi hoa nở rộ, có màu trắng hoặc xanh nhạt.
• Cách thu hái: Nên thu hái vào buổi sáng sớm, khi trời khô ráo, sương đã tan hết. Dùng kéo hoặc tay để cắt cả chùm hoa, tránh làm dập nát hoa. 
• Lưu ý: Không nên thu hái vào những ngày mưa hoặc khi hoa đã bắt đầu tàn, vì lúc này hàm lượng hoạt chất trong hoa đã giảm.

Bào chế:

• Sơ chế: Sau khi thu hái, loại bỏ các tạp chất như lá, cành, hoa bị sâu bệnh. Rửa sạch và để ráo nước.
• Phơi khô: Trải mỏng hoa trên các nong, nia hoặc phên tre, đem phơi nắng nhẹ hoặc sấy ở nhiệt độ thấp (dưới 40 độ C) cho đến khi hoa khô hoàn toàn. 

Thành phần hóa học

Hoa tam thất chứa hàm lượng lớn thành phần hóa học quý giá, bao gồm:

• Saponin: Đây là nhóm chất có hoạt tính sinh học cao, có tác dụng chống oxy hóa, tăng cường miễn dịch, bảo vệ gan, hạ cholesterol, ngăn ngừa xơ vữa động mạch. Một số saponin quan trọng trong hoa tam thất là Ginsenoside Rb1, Rg1, Rd,...
• Flavonoid: Có tác dụng chống viêm, kháng khuẩn, chống dị ứng, giảm cholesterol, bảo vệ tim mạch.
• Tinh dầu: Giúp thư giãn, giảm stress, cải thiện giấc ngủ, giảm đau đầu.
• Các acid amin: Cần thiết cho quá trình trao đổi chất của cơ thể, giúp tăng cường sức khỏe, phục hồi cơ bắp.

Tác dụng của hoa tam thất cho sức khỏe

Hoa tam thất được biết đến với nhiều tác dụng dược lý quý giá, có lợi cho sức khỏe con người:

• An thần, ngủ ngon: Giúp an thần, trấn tĩnh hệ thần kinh, giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ, giảm tình trạng mất ngủ, khó ngủ, ngủ không sâu giấc.
• Hạ huyết áp: Các hoạt chất trong hoa giúp giãn mạch máu, làm giảm sức cản ngoại vi, từ đó hỗ trợ hạ huyết áp, phòng ngừa các bệnh tim mạch như đột quỵ, nhồi máu cơ tim.
• Tăng cường sức đề kháng: Dược liệu giúp bảo vệ tế bào khỏi sự tấn công của các gốc tự do, ngăn ngừa lão hóa và ung thư.
• Bảo vệ gan: Saponin trong dược liệu có tác dụng bảo vệ tế bào gan, hỗ trợ điều trị bệnh về gan như xơ gan, gan nhiễm mỡ, viêm gan.
• Cải thiện trí nhớ: Hoa tam thất giúp tăng cường tuần hoàn máu não, cải thiện trí nhớ, tăng khả năng tập trung, tư duy. 
• Làm đẹp da: Giúp làm chậm quá trình lão hóa, cho làn da tươi trẻ, mịn màng, đồng thời giúp giảm mụn, mờ nám, tàn nhang.

Đối tượng nên - không nên dùng

Đối tượng nên và không nên dùng hoa tam thất được khuyến nghị như sau:

Những người nên sử dụng:

• Người bị mất ngủ, ngủ không sâu, khó ngủ, giấc ngủ chập chờn.
• Người bị huyết áp tăng cao, có nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
• Người có sức đề kháng yếu, hay ốm vặt, dễ bị cảm cúm.
• Người bị suy nhược thần kinh, stress, căng thẳng kéo dài.
• Người muốn cải thiện trí nhớ, tăng cường chức năng não bộ, đặc biệt là người già, học sinh, sinh viên.

Những người không nên dùng:

• Phụ nữ mang thai và cho con bú: Gây co bóp tử cung, ảnh hưởng đến thai nhi.
• Người bị huyết áp thấp: Dược liệu có tác dụng hạ huyết áp, nên người huyết áp thấp sử dụng có thể gây tụt huyết áp, chóng mặt, ngất xỉu.
• Người đang bị tiêu chảy: Hoa tam thất có thể làm nặng thêm tình trạng tiêu chảy.
• Trẻ em dưới 6 tuổi: Chưa có nghiên cứu đầy đủ về tác dụng của dược liệu đối với trẻ em.
• Người mẫn cảm với hoa: Có thể gây ra các phản ứng dị ứng như nổi mề đay, ngứa ngáy.
• Người đang uống thuốc chống đông máu: Có thể làm tăng tác dụng của thuốc chống đông máu, gây chảy máu.

Cách sử dụng hoa tam thất hỗ trợ điều trị bệnh

Để phát huy tối đa hiệu quả trong hỗ trợ điều trị bệnh, bạn tham khảo một số cách sử dụng dược liệu như sau:

Pha trà:

• Nguyên liệu: Lấy khoảng 2 - 3g hoa tam thất khô.
• Cách pha: Cho hoa vào ly, rót nước sôi vào và hãm trong 10 phút, sau đó có thể uống như trà.

Sắc nước:

• Nguyên liệu: 5 - 10g hoa tam thất khô.
• Cách làm: Cho dược liệu vào ấm, thêm khoảng 1 lít nước và đun sôi trong 15 - 20 phút. Sau khi đun, lọc lấy nước và uống.

Ngâm rượu:

• Nguyên liệu: 200g hoa tam thất khô và 2 lít rượu trắng (40 độ).
• Cách ngâm: Rửa sạch hoa, để ráo nước, sau đó cho vào bình thủy tinh và đổ rượu vào. Đậy kín nắp, ngâm khoảng 2 - 3 tháng là có thể dùng.
• Liều dùng: Mỗi lần uống 15 - 20ml, dùng 1 - 2 lần/ngày.

Nấu cháo:

• Nguyên liệu: Khoảng 3 - 5g hoa tam thất khô, nấu cùng gạo nếp hoặc gạo tẻ.
• Cách nấu: Cho hoa tam thất và gạo vào nồi, thêm nước và nấu thành cháo. Có thể nêm chút muối hoặc gia vị tùy thích.

Kết hợp dược liệu khác:

• Phối hợp: Hoa tam thất có thể kết hợp với các thảo dược khác như hoa cúc, nụ hồng khô hoặc cam thảo để tăng hiệu quả điều trị (nên tham khảo ý kiến của chuyên gia Y học cổ truyền).
• Cách dùng: Trộn các loại hoa và thảo dược theo tỉ lệ 1:1, pha trà hoặc sắc nước uống hàng ngày.

Giá bán hoa tam thất hiện nay bao nhiêu? Mua ở đâu?

Giá bán hoa tam thất hiện nay khá đa dạng, phụ thuộc vào nhiều yếu tố như chất lượng, nguồn gốc, phương thức chế biến và địa chỉ bán hàng.

• Hoa tam thất khô: Dao động từ 300.000 - 500.000 đồng/0.5kg. Loại 1 (nụ to, đều, màu xanh nhạt, mùi thơm) thường có giá cao hơn.
• Hoa tam thất sao vàng: Có giá cao hơn hoa tam thất khô, khoảng 400.000 - 600.000 đồng/0.5kg.

Bạn có thể mua hoa tam thất ở nhiều nơi, tuy nhiên, nên lựa chọn những địa chỉ uy tín để đảm bảo chất lượng sản phẩm.

• Cửa hàng thuốc đông y: Đây là nơi bán hoa tam thất truyền thống, bạn có thể tìm mua ở các cửa hàng thuốc đông y lớn, có uy tín. 
• Siêu thị: Một số siêu thị lớn như Vinmart, Big C cũng có bán hoa tam thất khô hoặc trà túi lọc. 
• Các website thương mại điện tử: Các sàn thương mại điện tử (Shopee, Lazada,...).
• Cửa hàng đặc sản vùng miền: Nếu có dịp đi du lịch các tỉnh miền núi phía Bắc, bạn có thể mua trực tiếp tại các cửa hàng đặc sản vùng miền.

Lưu ý khi sử dụng hoa tam thất

Để sử dụng dược liệu hiệu quả và an toàn, bạn cần lưu ý một số điểm sau:

• Liều lượng: Mỗi ngày chỉ nên dùng 3 - 5g nụ hoa tam thất (khoảng 15 - 20 nụ). Sử dụng quá nhiều có thể gây lạnh bụng, tiêu chảy và ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa.
• Thời điểm dùng: Nên dùng tam thất vào buổi sáng hoặc trưa, tránh uống vào buổi tối vì có thể gây khó ngủ.
• Chú ý đến tác dụng phụ: Khi bắt đầu sử dụng, nếu có biểu hiện bất thường như đau đầu, chóng mặt, tiêu chảy, nên ngưng sử dụng và theo dõi sức khỏe.