Diệp Hạ Châu: Tìm Hiểu Công Dụng, Cách Sử Dụng Và Lưu Ý

Diệp hạ châu là gì?

Diệp hạ châu còn được gọi là cây chó đẻ hoặc Phyllanthus amarus, là một loại thảo dược có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Trong Y học cổ truyền, Diệp hạ châu nổi tiếng với công dụng hỗ trợ điều trị các bệnh lý về gan, thận và được sử dụng rộng rãi trong nhiều bài thuốc giải độc, thanh lọc cơ thể.

Đặc điểm hình dạng:

Diệp hạ châu là cây thân thảo, thường mọc thẳng đứng, có chiều cao trung bình từ 30–60 cm. Các đặc điểm nổi bật bao gồm:

• Thân cây: Mảnh mai, hơi xanh nhạt, thường mọc thành cụm hoặc rậm rạp.
• Lá: Lá cây mọc so le hoặc đối xứng nhau, có hình dạng bầu dục thuôn dài, với kích thước lá nhỏ, mỏng, màu xanh nhạt và bóng. Lá thường xếp dọc theo hai bên thân cây, trông giống như lá cây me.
• Hoa: Hoa của Diệp hạ châu mọc ở nách lá, thường có màu trắng hoặc xanh nhạt.
• Quả: Điểm đặc trưng nhất của Diệp hạ châu là các quả nhỏ mọc ngay dưới mặt lá, xếp thành hàng dài, hình cầu, có màu xanh hoặc hơi nâu khi chín.

Phân bổ:

Diệp hạ châu phân bổ rộng rãi ở các vùng khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới, đặc biệt là ở châu Á, châu Mỹ Latin và châu Phi. Tại Việt Nam, loại cây này mọc hoang dại ở nhiều khu vực từ đồng bằng đến miền núi, đặc biệt ở những nơi có độ ẩm cao và đất ẩm.

Bộ phận dùng:

Toàn bộ cây Diệp hạ châu, bao gồm cả rễ, thân và lá, đều có thể được sử dụng làm dược liệu. Các bộ phận của cây thường được thu hái, rửa sạch và phơi khô trước khi chế biến thành thuốc hoặc các sản phẩm bổ trợ sức khỏe.

Thu hái:

Diệp hạ châu thường được thu hái vào mùa khô, khi cây đã phát triển đủ chiều cao và các bộ phận như lá, thân và rễ đã có hàm lượng hoạt chất cao nhất. Người ta thường thu hoạch toàn cây, bao gồm cả rễ để tận dụng tối đa dược chất trong cây.

Sơ chế:

Sau khi thu hái, Diệp hạ châu cần được sơ chế kỹ lưỡng để đảm bảo giữ được dược tính:

• Rửa sạch: Cây được rửa kỹ để loại bỏ bụi bẩn và tạp chất bám trên thân, lá và rễ.
• Phơi hoặc sấy khô: Sau khi rửa sạch, Diệp hạ châu được phơi khô dưới ánh nắng hoặc sấy khô ở nhiệt độ phù hợp. Việc làm khô phải diễn ra nhanh chóng để tránh ẩm mốc, đảm bảo cây vẫn giữ nguyên dược tính.

Bảo quản: Sau khi đã khô hoàn toàn, cây Diệp hạ châu được cắt nhỏ và bảo quản trong túi kín hoặc hũ thủy tinh, để ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp để giữ chất lượng lâu dài.

Thành phần của Diệp hạ châu

Diệp hạ châu (Phyllanthus niruri) chứa nhiều thành phần hóa học có lợi cho sức khỏe, gồm:

• Phyllanthin và Hypophyllanthin: Đây là các hợp chất lignan có tác dụng bảo vệ gan, giúp tăng cường chức năng gan và giải độc gan hiệu quả.
• Flavonoid: Bao gồm các chất như quercetin, rutin, kaempferol có tác dụng chống oxy hóa mạnh, giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương và ngăn ngừa lão hóa.
• Alkaloid: Chứa các alkaloid tự nhiên giúp giảm đau, kháng viêm và hỗ trợ hệ miễn dịch.
• Tanin: Có tác dụng chống viêm, kháng khuẩn và hỗ trợ tiêu hóa. Tanin giúp làm se niêm mạc đường tiêu hóa và giúp làm giảm triệu chứng đau dạ dày.
• Acid phenolic: Như acid ellagic, acid gallic có tác dụng chống viêm, kháng khuẩn và giúp làm giảm các phản ứng dị ứng trong cơ thể.
• Saponin: Hỗ trợ hệ miễn dịch, giảm cholesterol và có lợi cho sức khỏe tim mạch.
• Vitamin C: Diệp hạ châu chứa một lượng vitamin C giúp tăng cường sức đề kháng và hỗ trợ làm đẹp da.

Công dụng của Diệp hạ châu

Diệp hạ châu, hay còn gọi là cây chó đẻ, có nhiều công dụng nổi bật đối với sức khỏe:

• Bảo vệ và giải độc gan: Với các hợp chất như phyllanthin và hypophyllanthin, Diệp hạ châu giúp tăng cường chức năng gan, hỗ trợ điều trị các bệnh gan như viêm gan, xơ gan, gan nhiễm mỡ và đặc biệt giúp đào thải độc tố ra khỏi cơ thể.
• Hỗ trợ điều trị viêm gan B: Diệp hạ châu có tác dụng kháng virus viêm gan B, làm giảm sự hoạt động của virus và hỗ trợ duy trì men gan ở mức bình thường.
• Tăng cường sức đề kháng: Thành phần flavonoid và vitamin C giúp chống oxy hóa mạnh mẽ, bảo vệ tế bào khỏi tác hại của gốc tự do, từ đó tăng cường miễn dịch cho cơ thể.
• Hỗ trợ tiêu hóa và lợi tiểu: Diệp hạ châu có tác dụng lợi tiểu, giúp làm giảm phù nề, hỗ trợ điều trị sỏi thận và giúp thông mật, giảm tình trạng khó tiêu, đầy hơi.
• Kháng viêm và kháng khuẩn: Với các chất như tanin và flavonoid, Diệp hạ châu giúp chống viêm, làm dịu các phản ứng viêm nhiễm trong cơ thể, đồng thời kháng khuẩn và hỗ trợ chữa lành các tổn thương do nhiễm trùng.
• Điều hòa đường huyết: Diệp hạ châu có tác dụng hỗ trợ làm giảm đường huyết, phù hợp cho những người mắc bệnh tiểu đường hoặc tiền tiểu đường.
• Làm đẹp da: Nhờ vào đặc tính chống oxy hóa, Diệp hạ châu giúp làm chậm quá trình lão hóa, giảm thâm nám và làm sáng da từ bên trong.

Cách sử dụng Diệp hạ châu

Dưới đây là các cách sử dụng Diệp hạ châu phổ biến và hiệu quả:

Sắc nước Diệp hạ châu uống

Sử dụng Diệp hạ châu sắc nước giúp hỗ trợ chức năng gan, đặc biệt có lợi cho người bị viêm gan B, gan nhiễm mỡ và men gan cao. Các hoạt chất trong cây giúp giải độc, bảo vệ tế bào gan và giảm nguy cơ viêm gan. Ngoài ra, uống nước Diệp hạ châu đều đặn còn giúp thanh nhiệt, giải độc cơ thể, giảm mụn nhọt, mẩn ngứa do gan nóng.

Nguyên liệu: 30g Diệp hạ châu khô hoặc tươi.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch Diệp hạ châu, để ráo.
• Cho vào nồi với khoảng 500ml nước, đun sôi và duy trì lửa nhỏ trong 15-20 phút.
• Chắt lấy nước uống, dùng mỗi ngày 1 lần. Nên uống trong vòng 7-10 ngày, sau đó nghỉ một thời gian trước khi sử dụng lại.

Uống Diệp hạ châu dưới dạng trà

Trà Diệp hạ châu giúp lợi tiểu, giải nhiệt, làm dịu tinh thần và giảm căng thẳng. Đây là cách dùng nhẹ nhàng, có thể sử dụng lâu dài để tăng cường sức khỏe, giúp người mệt mỏi, căng thẳng dễ ngủ hơn.

Nguyên liệu: 5-10g Diệp hạ châu khô.

Cách thực hiện:

• Cho Diệp hạ châu vào ấm, đổ nước sôi vào tráng qua một lượt rồi đổ bỏ nước đầu.
• Thêm khoảng 200-300ml nước sôi, hãm trong 5-10 phút cho trà ngấm.
• Uống 1-2 tách mỗi ngày. 
• Có thể pha thêm với mật ong.

Diệp hạ châu với nhân trần, cỏ ngọt, bồ công anh

Khi kết hợp Diệp hạ châu với các thảo dược như nhân trần, cỏ ngọt và bồ công anh, công thức này tăng cường khả năng thải độc và hỗ trợ gan hiệu quả hơn. Đặc biệt phù hợp cho người bị viêm gan B, viêm gan C.

Nguyên liệu: Diệp hạ châu 20g, nhân trần 10g, cỏ ngọt 10g, bồ công anh 10g.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch các nguyên liệu.
• Cho vào nồi cùng 1 lít nước.
• Đun sôi, giảm lửa và duy trì khoảng 20 phút, sau đó chắt nước uống.
• Uống mỗi ngày một lần trong 1 tuần, sau đó nghỉ một thời gian trước khi dùng lại.

Diệp hạ châu với cam thảo, đương quy

Uống nước Diệp hạ châu có thể giúp giải độc, thanh nhiệt cơ thể, cải thiện tình trạng da mụn, thâm nám. Ngoài ra, các hoạt chất chống oxy hóa trong Diệp hạ châu giúp bảo vệ da khỏi các gốc tự do, hỗ trợ quá trình tái tạo da.

Nguyên liệu: 15g Diệp hạ châu khô, 10g cam thảo, 10g đương quy.

Cách thực hiện:

• Cho các nguyên liệu vào 500ml nước, đun sôi khoảng 15 phút.
• Lọc lấy nước uống hàng ngày, dùng liên tục trong 1 tuần, sau đó nghỉ một thời gian rồi có thể dùng lại.

Diệp hạ châu, râu ngô và mã đề

Diệp hạ châu có tính lợi tiểu tự nhiên, giúp làm sạch và giảm viêm nhiễm đường tiết niệu. Bài thuốc này phù hợp cho người bị sỏi thận hoặc nhiễm trùng đường tiểu.

Nguyên liệu: 20g Diệp hạ châu, 15g râu ngô, 10g mã đề.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch các nguyên liệu, cho vào 800ml nước.
• Đun sôi trong khoảng 20 phút, lọc lấy nước uống hàng ngày.
• Sử dụng trong 1 tuần, sau đó nghỉ vài ngày và có thể dùng lại nếu cần.

Ngâm rượu Diệp hạ châu

Rượu ngâm Diệp hạ châu có thể hỗ trợ tiêu hóa, giảm đau dạ dày và các triệu chứng đầy bụng. Ngoài ra, rượu thuốc còn có tác dụng kích thích tuần hoàn máu và giúp cơ thể chống lại cảm cúm.

Nguyên liệu: 500g Diệp hạ châu khô, 3 lít rượu trắng (nồng độ khoảng 40 độ).

Cách thực hiện:

• Rửa sạch Diệp hạ châu, để ráo nước rồi cho vào bình thủy tinh.
• Đổ rượu vào bình, đậy kín và ngâm trong khoảng 1 tháng.
• Mỗi lần uống 10-15ml.
• Dùng 2 lần mỗi ngày, không nên lạm dụng quá nhiều.

Dùng món ăn từ Diệp hạ châu  

Diệp hạ châu có thể nấu thành các món ăn giúp thanh nhiệt, mát gan và giải độc cơ thể. Phương pháp này phù hợp cho người có cơ địa nóng trong, thường xuyên bị nổi mụn, mẩn ngứa.

Nguyên liệu: 20g Diệp hạ châu tươi, 1 nắm gạo hoặc xương lợn (nếu nấu canh).

Cách thực hiện:

• Rửa sạch Diệp hạ châu, thái nhỏ.
• Nếu nấu cháo: Cho gạo và Diệp hạ châu vào nấu nhừ.
• Nếu nấu canh: Nấu xương lợn trước, sau đó cho Diệp hạ châu vào, đun thêm 10 phút rồi nêm nếm.
• Sử dụng hàng ngày thay bữa phụ, giúp cơ thể thanh nhiệt từ bên trong.

Diệp hạ châu giá bao nhiêu? Mua ở đâu?

Giá cả của diệp hạ châu có thể dao động tùy thuộc vào dạng bào chế, thương hiệu, và địa điểm mua hàng.

• Diệp hạ châu tươi: Thường được bán theo kg hoặc bó, với giá dao động từ 20.000 - 50.000 VND/kg.
• Diệp hạ châu khô: Có thể mua theo lạng hoặc kg, giá khoảng 50.000 - 100.000 VND/kg.
• Trà túi lọc diệp hạ châu: Mỗi hộp thường chứa 20-30 túi lọc, giá khoảng 50.000 - 80.000 VND/hộp.
• Cao diệp hạ châu: Dạng cao đặc, thường đóng gói trong lọ hoặc viên nang, giá khoảng 100.000 - 200.000 VND/lọ hoặc hộp.

Bạn có thể mua diệp hạ châu tại các địa điểm sau:

• Chợ truyền thống: Các chợ lớn thường có quầy bán các loại thảo dược, trong đó có diệp hạ châu.
• Cửa hàng thuốc Đông y: Đây là nơi đáng tin cậy để mua diệp hạ châu, đảm bảo chất lượng và nguồn gốc rõ ràng.
• Nhà thuốc: Một số nhà thuốc lớn cũng có bán diệp hạ châu dưới dạng trà túi lọc hoặc cao.
• Siêu thị và cửa hàng thực phẩm chức năng: Bạn có thể tìm thấy các sản phẩm diệp hạ châu đóng gói sẵn tại các siêu thị và cửa hàng thực phẩm chức năng.
• Mua trực tuyến: Các trang thương mại điện tử như Shopee, Lazada, Tiki cũng cung cấp nhiều sản phẩm diệp hạ châu từ các nhà cung cấp khác nhau.

Lưu ý khi sử dụng Diệp hạ châu

Khi sử dụng Diệp hạ châu, bạn cần lưu ý một số điều sau để đảm bảo hiệu quả và an toàn cho sức khỏe:

• Không lạm dụng trong thời gian dài: Dùng Diệp hạ châu liên tục có thể ảnh hưởng đến sinh lý, đặc biệt là ở nam giới, và có thể gây suy giảm chức năng thận nếu dùng quá liều. Nên sử dụng theo đợt ngắn, nghỉ một thời gian rồi mới dùng lại.
• Liều lượng vừa đủ: Diệp hạ châu là thảo dược mạnh, có tính mát, dễ gây hạ nhiệt cơ thể nếu sử dụng quá nhiều. Liều lượng khuyến cáo là từ 10-30g/ngày cho người lớn, không nên tự ý tăng liều.
• Không dùng cho phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ: Các hoạt chất trong Diệp hạ châu có thể không an toàn cho phụ nữ mang thai, vì có khả năng gây co thắt tử cung. Trẻ nhỏ dưới 2 tuổi cũng không nên dùng.
• Người có bệnh lý về dạ dày và tiêu hóa nên thận trọng: Diệp hạ châu có tính mát, có thể làm tăng nguy cơ đau dạ dày và rối loạn tiêu hóa đối với những người có hệ tiêu hóa yếu.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ nếu đang dùng thuốc khác: Nếu bạn đang điều trị bệnh hoặc dùng thuốc khác, hãy hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng Diệp hạ châu để tránh tương tác thuốc hoặc làm giảm hiệu quả điều trị.

Chọn nguyên liệu đảm bảo chất lượng: Hãy chọn Diệp hạ châu từ những nguồn uy tín để tránh rủi ro liên quan đến thuốc trừ sâu, chất bảo quản hoặc tạp chất gây hại.