Cây Nở Ngày Đất: Đặc Điểm, Tác Dụng Và 3 Cách Dùng Phổ Biến

Tổng quan thông tin về cây nở ngày đất

Cây nở ngày đất (danh pháp khoa học: Gomphrena celosioides Mart.) và thuộc họ Rau dền Amaranthaceae. Một số tên gọi khác là cây hoa gà trắng, bách nhật đất, cây bạc đầu.

Đặc điểm hình thái 

Cây nở ngày đất có những đặc điểm riêng giúp dễ dàng phân biệt như sau:

• Thân: Đây là loại cây thân thảo, thân cây có màu xanh lục hoặc hơi tía, phân nhiều nhánh, có lông mịn.
• Lá: Lá cây mọc đối, hình bầu dục hoặc thuôn dài, dài khoảng 2 - 5cm, rộng 1 - 2cm, mép nguyên, không có cuống, có lông mịn.
• Hoa: Hoa mọc thành cụm hình đầu ở ngọn cành, khá cứng, hình trụ dài 2 - 3cm, màu trắng hoặc hơi hồng.
• Quả: Quả hình trứng, nhỏ, chứa một hạt.

Phân bố địa lý

Cây nở ngày đất có nguồn gốc từ Nam Mỹ, sau đó được du nhập và phân bố rộng rãi ở nhiều nước nhiệt đới và cận nhiệt đới, trong đó có Việt Nam. Cây thường mọc hoang ở ven đường, bãi cỏ, nương rẫy, nơi đất ẩm.

Bộ phận sử dụng, thu hái và bào chế cây nở ngày đất

Bộ phận sử dụng làm thuốc chủ yếu là toàn cây, bao gồm cả thân, lá, hoa.

• Thu hái: Cây có thể thu hái quanh năm, nhưng tốt nhất là vào mùa hè, khi cây đang ra hoa.
• Bào chế: Sau khi thu hái, cây được rửa sạch, phơi khô hoặc sấy khô để dùng dần. Có thể dùng tươi hoặc sao vàng hạ thổ trước khi sử dụng.

Thành phần hóa học

Các bộ phận của cây đều chứa dược liệu, cụ thể như sau:

• Toàn cây: Chứa Gomphrenol, Amino Acid, Flavonoides Glucosides, Flavones, Saponins, Steroids và đường. 
• Lá, hoa và mầm non: Chứa Flavonoids, Phenols. 
• Rễ, mầm cây: Chứa Betacyanins, Ketones.
• Dịch chiết của cây: Chứa Coumarins, Holosises, Flavonoids, đường, Tri-Terppens, Sterols, Saponins, Tanins.

Tác dụng của cây nở ngày đất cho sức khỏe

Theo Y học cổ truyền, cây nở ngày đất có vị ngọt, tính bình, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu, tiêu viêm, giảm đau. Cụ thể, cây nở ngày đất được dùng để hỗ trợ điều trị các bệnh lý sau:

• Thanh nhiệt, giải độc: Giúp cơ thể thanh lọc độc tố, làm mát gan, cải thiện chức năng gan. Hỗ trợ điều trị các triệu chứng nhiệt miệng, mụn nhọt, nóng trong người.
• Viêm đường tiết niệu: Cây nở ngày đất có tác dụng lợi tiểu, giúp tăng cường bài tiết nước tiểu, loại bỏ vi khuẩn gây viêm nhiễm đường tiết niệu.
• Sỏi thận: Tác dụng lợi tiểu của cây này cũng giúp ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị sỏi thận hiệu quả..
• Gút: Cây nở ngày đất có tác dụng giảm đau, kháng viêm, giúp giảm các triệu chứng của bệnh gút.
• Đái tháo đường: Một số nghiên cứu cho thấy cây có khả năng hạ đường huyết, giúp kiểm soát lượng đường trong máu ở bệnh nhân đái tháo đường.
• Viêm loét dạ dày, tá tràng: Dùng dược liệu đúng cách sẽ giúp bảo vệ niêm mạc dạ dày, làm lành vết loét niêm mạc.
• Cao huyết áp: Giảm áp lực máu, giúp huyết áp ổn định, thích hợp cho người cao huyết áp.
• Các bệnh lý về da: Loại cây này có tác dụng kháng viêm, sát khuẩn, giúp điều trị các bệnh ngoài da như mụn nhọt, eczema, viêm da cơ địa.

Đối tượng nên - không nên dùng

Cây nở ngày đất phù hợp với nhiều đối tượng, nhưng cũng có nhóm người cần lưu ý:

Nên dùng:

• Người đang bị cao huyết áp hoặc mắc bệnh lý tiểu đường.
• Người có triệu chứng viêm khớp, đau nhức cơ thể.
• Người cần giải nhiệt, thanh lọc cơ thể, cải thiện chức năng gan.

Không nên dùng:

• Phụ nữ mang thai.
• Phụ nữ cho con bú.
• Trẻ nhỏ, người thể trạng yếu.
• Người dị ứng hoặc mẫn cảm với thành phần của cây.

Cách dùng cây nở ngày đất điều trị bệnh

Cây nở ngày đất có thể được sử dụng dưới nhiều dạng khác nhau:

Sắc uống

Đây là cách sử dụng truyền thống và phổ biến nhất, giúp tận dụng tối đa các hoạt chất có trong cây nở ngày đất.

• Chuẩn bị: 20 - 30g cây nở ngày đất khô, 1 lít nước sạch.
• Thực hiện: Rửa sạch cây nở ngày đất, cho vào nồi cùng với nước. Đun sôi, sau đó vặn nhỏ lửa, tiếp tục đun liu riu khoảng 30 phút cho đến khi lượng nước cạn còn khoảng 1/3.
• Cách dùng: Chia nước sắc thành 2 - 3 phần, uống trong ngày.

Pha trà

Cách này đơn giản, tiện lợi, thích hợp cho những người bận rộn hoặc muốn sử dụng cây nở ngày đất thường xuyên để phòng bệnh.

• Chuẩn bị: 10 - 15g cây nở ngày đất khô, nước sôi.
• Thực hiện: Cho dược liệu vào ấm trà, hãm với nước sôi khoảng 10 - 15 phút. Nên dùng nước sôi ở nhiệt độ khoảng 90 - 95 độ C để tránh làm mất đi hương vị và các hoạt chất của cây.
• Cách dùng: Uống như trà, có thể hãm lại 2 - 3 đến khi nước nhạt màu.

Giã nát đắp ngoài da

Cách này thường được áp dụng để điều trị các bệnh lý ngoài da như mụn nhọt, eczema, viêm da cơ địa,...

• Chuẩn bị: Một nắm cây nở ngày đất tươi.
• Thực hiện: Rửa sạch cây nở ngày đất, giã nát.
• Cách dùng: Đắp trực tiếp lên vùng da bị bệnh, giữ khoảng 15 - 20 phút rồi rửa sạch. Thực hiện 2 - 3 lần/ngày.

Lưu ý: Liều lượng và cách sử dụng có thể thay đổi tùy theo tình trạng bệnh và thể trạng của mỗi người.

Giá bán bao nhiêu? Mua ở đâu?

Cây nở ngày đất là loại cây mọc hoang dại nên có giá thành khá rẻ. Bạn có thể dễ dàng tìm mua cây khô tại các cửa hàng thuốc nam, chợ truyền thống với giá dao động từ 50.000 - 100.000 đồng/kg.

Ngoài ra, bạn cũng có thể tự thu hái cây nở ngày đất về phơi khô để sử dụng. Tuy nhiên, cần lưu ý chọn những cây mọc ở nơi sạch sẽ, không bị ô nhiễm để đảm bảo an toàn.

Lưu ý an toàn khi dùng cây nở ngày đất

Một số lưu ý quan trọng cho người bệnh trong quá trình sử dụng dược liệu này như sau:

• Tham khảo ý kiến bác sĩ: Không nên tự ý sử dụng dược liệu trị bệnh, đặc biệt những người có bệnh lý nền hoặc đang dùng thuốc Tây y nên tham khảo ý kiến bác sĩ để tránh tương tác thuốc không mong muốn.
• Không lạm dụng: Việc sử dụng quá liều cây nở ngày đất có thể gây ra tác dụng phụ, như đau bụng, tiêu chảy. Chỉ dùng liều lượng không quá 200g thảo dược tươi/ngày.
• Không dùng dược liệu tươi: Tuyệt đối không dùng cây nở ngày đất còn tươi, chỉ sử dụng dược liệu khi đã phơi hoặc sấy khô.
• Theo dõi tác dụng phụ: Khi sử dụng cây nở ngày đất, nếu thấy xuất hiện bất kỳ tác dụng phụ nào, cần ngừng dùng và đến gặp bác sĩ.