Cây Cỏ Ngọt Là Gì? Tác Dụng Bất Ngờ Của Cỏ Ngọt Với Sức Khỏe

Cây cỏ ngọt là gì? Đặc điểm hình thái

Cỏ ngọt (danh pháp khoa học: Stevia rebaudiana) còn được gọi là cỏ đường, cúc ngọt, là một loài thực vật thuộc họ Cúc (Asteraceae). Loại cây này có nguồn gốc từ Nam Mỹ, nay được trồng ở nhiều nơi trên thế giới.

Đặc điểm hình thái của cây cỏ ngọt

Cỏ ngọt là cây thân thảo, sống lâu năm, phần gốc hóa gỗ khi cây trưởng thành. Chiều cao trung bình khoảng 60-80cm, có thể đạt tới 1m trong điều kiện sinh trưởng thuận lợi.

• Thân: Thân cỏ ngọt nhỏ, mọc thẳng đứng, phân nhiều cành từ gốc. Thân non có lông mịn.
• Lá: Lá đơn, mọc đối xứng, hình bầu dục thon dài hoặc hình mũi mác, dài khoảng 3-5cm, rộng 1-3cm. Mép lá có răng cưa nhỏ, mặt lá nhẵn, màu xanh lục đậm. Lá có vị ngọt đặc trưng.
• Hoa: Hoa nhỏ, màu trắng, mọc thành cụm hình đầu ở ngọn cành. Mỗi cụm hoa gồm 5-8 bông hoa nhỏ, có 5 cánh.
• Quả: Quả bế, hình thoi, nhỏ, chứa nhiều hạt.

Phân loại cỏ ngọt

Dựa trên hàm lượng steviol glycoside và mục đích sử dụng, cỏ ngọt được phân thành hai loại chính:

• Cỏ ngọt Stevia: Đây là loại cỏ ngọt nguyên bản, chứa hàm lượng steviol glycoside cao (khoảng 10-20%), được sử dụng chủ yếu để chiết xuất làm chất tạo ngọt.
• Cỏ ngọt lai tạo: Được lai tạo để tăng năng suất, cải thiện khả năng thích nghi với điều kiện môi trường. Hàm lượng steviol glycoside trong cỏ ngọt lai tạo thường thấp hơn so với cỏ ngọt Stevia.

Bộ phận dùng

Bộ phận được sử dụng chủ yếu của cây cỏ ngọt là lá. Lá cỏ ngọt chứa hàm lượng steviol glycoside cao nhất, tạo nên vị ngọt đặc trưng.

Ngoài ra, ngọn non của cây cỏ ngọt cũng có thể được sử dụng để hãm trà hoặc chế biến thành các món ăn.

Thu hái và sơ chế

• Thu hái: Thời điểm thu hái lá cỏ ngọt tốt nhất là vào giai đoạn cây sắp ra hoa hoặc đang ra hoa (thường vào mùa thu), khi hàm lượng steviol glycoside đạt mức cao nhất.
  • Cắt cành cách gốc khoảng 10-20cm để cây tiếp tục phát triển.
  • Chọn những lá bánh tẻ, không quá non cũng không quá già.
• Sơ chế:
  • Rửa sạch lá cỏ ngọt với nước để loại bỏ bụi bẩn.
  • Phơi hoặc sấy khô lá cỏ ngọt ở nhiệt độ thấp (dưới 60 độ C) để tránh làm mất hoạt chất.
  • Sau khi khô, lá cỏ ngọt có thể được bảo quản nguyên lá hoặc nghiền thành bột.

Thành phần hóa học

Lá cỏ ngọt chứa nhiều thành phần hóa học có lợi cho sức khỏe, bao gồm:

• Steviol glycoside: Đây là nhóm hợp chất tạo nên vị ngọt của cỏ ngọt, bao gồm stevioside, rebaudioside A, rebaudioside C,... Steviol glycoside có vị ngọt gấp hàng trăm lần so với đường mía nhưng không chứa calo và không làm tăng đường huyết.
• Các chất khác: Cỏ ngọt còn chứa các chất như flavonoid, tanin, tinh dầu, khoáng chất (kali, magie, canxi, sắt, kẽm), vitamin (vitamin C, vitamin A),...

Bảo quản

Lá cỏ ngọt khô nên được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và ẩm mốc để đảm bảo chất lượng và hạn chế sự phát triển của vi sinh vật. Nên đựng lá cỏ ngọt khô trong hộp kín hoặc túi zip để tránh tiếp xúc với không khí.

Tác dụng của cây cỏ ngọt đối với sức khỏe

Theo y học cổ truyền

Trong y học cổ truyền, cây cỏ ngọt được xem là một vị thuốc có vị ngọt, tính mát, quy vào kinh phế và vị. Nó có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu, hạ huyết áp, thường được sử dụng để hỗ trợ điều trị các bệnh lý như:

• Hạ đường huyết.
• Ổn định huyết áp.
• Cải thiện vấn đề răng miệng.

Theo y học hiện đại

Nhờ thành phần giàu steviol glycoside và các chất chống oxy hóa, cây cỏ ngọt mang đến những lợi ích bất ngờ như:

• Kiểm soát đường huyết: Steviol glycoside không chuyển hóa thành đường glucose trong cơ thể, giúp ổn định lượng đường trong máu, hỗ trợ phòng ngừa và điều trị bệnh tiểu đường type 2.
• Hỗ trợ giảm cân: Do không chứa calo, cỏ ngọt là lựa chọn thay thế đường lý tưởng cho người ăn kiêng, giảm cân.
• Ổn định huyết áp: Một số nghiên cứu cho thấy cỏ ngọt có thể giúp hạ huyết áp nhẹ, tuy nhiên cơ chế tác động này vẫn cần được nghiên cứu thêm.
• Chống oxy hóa: Các hợp chất chống oxy hóa trong cỏ ngọt giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do gốc tự do, từ đó góp phần phòng ngừa các bệnh mãn tính như tim mạch, ung thư.
• Tăng cường sức khỏe tim mạch: Cỏ ngọt có thể giúp giảm cholesterol xấu và triglyceride trong máu, từ đó giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch.
• Tốt cho sức khỏe răng miệng: Cỏ ngọt không gây sâu răng, ức chế sự phát triển của vi khuẩn gây sâu răng, viêm nướu.
• Kháng viêm: Một số nghiên cứu cho thấy cỏ ngọt có tác dụng kháng viêm, giúp giảm viêm nhiễm trong cơ thể.
• Tăng cường chức năng hệ tiêu hóa: Cỏ ngọt có thể hỗ trợ tiêu hóa, giúp ngăn ngừa táo bón và các vấn đề về đường ruột.
• Tăng cường hệ miễn dịch: Các chất chống oxy hóa trong cỏ ngọt giúp tăng cường hệ miễn dịch, nâng cao sức đề kháng của cơ thể.
• Tăng cường chức năng gan: Một số nghiên cứu cho thấy cỏ ngọt có thể giúp bảo vệ gan, tăng cường chức năng gan.
• Hỗ trợ điều trị ung thư: Một số nghiên cứu cho thấy cỏ ngọt có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư, tuy nhiên cần có thêm nhiều nghiên cứu lâm sàng để khẳng định tác dụng này.

Chỉ định, chống chỉ định

Chỉ định:

• Người có nhu cầu giảm cân, cần kiểm soát cân nặng.
• Người mắc bệnh tiểu đường, cao huyết áp.
• Người muốn sử dụng chất tạo ngọt tự nhiên.

Chống chỉ định:

• Người mẫn cảm với cỏ ngọt.
• Phụ nữ có thai và đang nuôi con bằng sữa mẹ.

Cách sử dụng cây cỏ ngọt hiệu quả

Cỏ ngọt có thể được sử dụng dưới nhiều dạng khác nhau, bao gồm lá tươi, lá khô, bột cỏ ngọt, chiết xuất cỏ ngọt (dạng lỏng hoặc dạng viên). Tùy vào mục đích sử dụng và dạng bào chế mà liều lượng và cách dùng sẽ có sự khác biệt.

Liều dùng tham khảo:

• Lá cỏ ngọt tươi: 10-15g/ngày.
• Lá cỏ ngọt khô: 5-10g/ngày.
• Bột cỏ ngọt: 1/2 - 1 thìa cà phê/lần.
• Chiết xuất cỏ ngọt: Theo FDA xác định lượng tiêu thụ hàng ngày có thể lên tới 4mg mỗi kilogam cân nặng.

Cách sử dụng:

• Pha trà: Hãm lá cỏ ngọt tươi hoặc khô với nước sôi, uống thay trà hàng ngày.
• Nấu nước uống: Đun sôi lá cỏ ngọt tươi hoặc khô với nước, có thể thêm gừng, cam thảo để tăng thêm hương vị.
• Làm gia vị: Bột cỏ ngọt có thể dùng để thay thế đường trong các món ăn, thức uống.
• Dùng trực tiếp: Nhai lá cỏ ngọt tươi để tận hưởng vị ngọt tự nhiên.

Các phương thuốc từ cây cỏ ngọt

Hỗ trợ ổn định đường huyết:

• Bài thuốc: Sử dụng 5g lá cỏ ngọt khô, hãm với nước sôi trong 10-15 phút, uống thay trà hàng ngày. Có thể kết hợp với 3g lá dâu tằm để tăng hiệu quả.
• Bài thuốc: Lấy 3g lá cỏ ngọt khô, 2g lá sen khô, 2g quả la hán khô. Sắc thuốc với 500ml nước đến khi cạn còn khoảng 200ml. Chia thuốc thành 2 phần bằng nhau và uống hết trong ngày.

Hỗ trợ điều hòa huyết áp:

• Bài thuốc: Kết hợp 8g lá cỏ ngọt khô với 10g hoa hòe, 6g cúc hoa, 5g thảo quyết minh (sao vàng). Sắc uống mỗi ngày.
• Bài thuốc: Dùng 5g lá cỏ ngọt khô, 5g hoa tam thất, 3g đỗ trọng. Sắc với nước uống 2 lần/ngày.

Hỗ trợ giảm cân, phòng ngừa béo phì: Hãm 10g lá cỏ ngọt khô với nước sôi, uống thay nước lọc hàng ngày. Có thể kết hợp với các loại trà thảo mộc khác như trà xanh, trà atiso để tăng hiệu quả giảm cân.

Cải thiện sức khỏe răng miệng: Sử dụng 10g lá cỏ ngọt khô, sắc với 500ml nước, đun sôi nhỏ lửa trong 15 phút. Dùng nước này để ngậm và súc miệng 2-3 lần/ngày, giúp giảm viêm nướu, chảy máu chân răng.

Hỗ trợ điều trị bệnh gout: Kết hợp 10g lá cỏ ngọt khô với 10g cây sói rừng, 8g hy thiêm, 6g thổ phục linh. Sắc uống hàng ngày.

Cây cỏ ngọt bán giá bao nhiêu? Mua ở đâu?

Cỏ ngọt được bán dưới nhiều dạng như lá khô, bột, dịch chiết, viên nén... Bạn có thể mua cỏ ngọt tại các cửa hàng thực phẩm chức năng, nhà thuốc Đông y, siêu thị, các trang thương mại điện tử.

Giá bán cỏ ngọt dao động tùy theo dạng bào chế và thương hiệu. Giá tham khảo như sau:

• Cỏ ngọt tươi: Khoảng 20.000 - 50.000 VNĐ/kg.
• Cỏ ngọt khô: Khoảng 100.000 - 200.000 VNĐ/kg.
• Bột cỏ ngọt: Khoảng 200.000 - 500.000 VNĐ/kg.
• Viên nén cỏ ngọt: Khoảng 100.000 - 300.000 VNĐ/hộp.
• Tinh chất cỏ ngọt: Khoảng 300.000 - 800.000 VNĐ/lọ.

Một số lưu ý và câu hỏi thường gặp khi dùng cây cỏ ngọt

• Cỏ ngọt có tác dụng phụ không? Cỏ ngọt thường được coi là an toàn khi sử dụng với liều lượng hợp lý. Tuy nhiên, một số người có thể gặp tác dụng phụ như buồn nôn, đầy hơi, tiêu chảy.
• Người tiểu đường có dùng được cỏ ngọt không? Cỏ ngọt không làm tăng đường huyết nên an toàn cho người tiểu đường.
• Cỏ ngọt có thể dùng để thay thế đường hoàn toàn không? Có, cỏ ngọt có thể dùng để thay thế đường trong hầu hết các trường hợp.
• Cỏ ngọt có ảnh hưởng đến huyết áp không? Cỏ ngọt có thể làm giảm huyết áp nhẹ, người đang dùng thuốc hạ huyết áp cần thận trọng khi sử dụng.
• Cỏ ngọt có gây tăng cân không? Không. Cỏ ngọt không chứa calo nên không gây tăng cân.

Lưu ý:

• Bắt đầu với liều lượng thấp, sau đó tăng dần để cơ thể thích nghi.
• Sử dụng đúng liều lượng để tránh tác dụng phụ.
• Nên chọn mua cỏ ngọt từ những thương hiệu uy tín, có nguồn gốc rõ ràng.
• Nên kết hợp sử dụng cỏ ngọt với chế độ ăn uống lành mạnh và lối sống khoa học để đạt hiệu quả tốt nhất cho sức khỏe.