Cúc Hoa: Thành Phần Dược Chất, Công Dụng Và Cách Dùng

Tổng quan về cúc hoa

Cúc hoa, tên khoa học là Chrysanthemum morifolium, thuộc họ Cúc (Asteraceae). Đây là loài cây thân thảo, sống lâu năm. Cúc được trồng phổ biến ở nhiều nơi trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Trong Y học cổ truyền, hoa được chia thành nhiều loại, phổ biến nhất là cúc trắng và cúc vàng. Mỗi loại lại có những đặc điểm và công dụng riêng.

Nguồn gốc và phân bố

Cúc hoa có nguồn gốc từ Trung Quốc và Nhật Bản, sau đó được du nhập và trồng phổ biến ở nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Loài hoa này ưa khí hậu mát mẻ, đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng. Ở nước ta, hoa được trồng nhiều ở các tỉnh miền Bắc như Hà Nội, Hưng Yên, Hải Dương...

Đặc điểm hình thái và sinh trưởng của cúc hoa

Cúc hoa thuộc họ Cúc (Asteraceae), là cây thân thảo, sống hàng năm hoặc lâu năm.  Cây có thể cao tới 1 mét, thân mọc thẳng, phân nhánh nhiều. Lá cúc hoa mọc cách, hình trứng hoặc hình mác, mép có răng cưa. 

Hoa cúc sẽ sinh trưởng tốt nhất trong điều kiện sau:

• Ánh sáng: Cúc là cây ưa sáng, cần nhiều ánh nắng để sinh trưởng và phát triển. Tuy nhiên, trong giai đoạn cây con, cần che bớt ánh nắng để tránh cây bị cháy nắng.
• Nhiệt độ: Nhiệt độ thích hợp cho cúc hoa sinh trưởng là từ 18-25 độ C. Cây có thể chịu được nhiệt độ thấp, nhưng không chịu được sương giá.
• Độ ẩm: Cúc cần độ ẩm vừa phải. Đất quá ẩm ướt sẽ khiến cây dễ bị bệnh, còn đất quá khô hạn sẽ làm cây chậm phát triển.
• Đất đai: Cây ưa đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng, thoát nước tốt.

Thời kỳ ra hoa và thu hoạch

Cúc thường ra hoa vào mùa thu, khoảng tháng 9 đến tháng 11. Thời điểm thu hoạch tốt nhất là khi hoa mới nở, cánh hoa còn tươi và chưa rụng. Hoa được thu hái bằng cách cắt cả cây hoặc chỉ hái lấy phần hoa, sau đó đem phơi hoặc sấy khô để làm dược liệu.

Thành phần dược chất trong hoa cúc

Dược liệu này cung cấp rất nhiều dược chất khác nhau, có tác dụng rõ rệt đối với sức khỏe. Cụ thể gồm:

• Tinh dầu: Là thành phần quan trọng nhất, tạo nên hương thơm đặc trưng của cúc. Hàm lượng tinh dầu trong hoa dao động từ 0.12% đến 1.4%, tùy thuộc vào giống cúc, điều kiện sinh trưởng và phương pháp chiết xuất. Các hợp chất terpene như camphor, borneol, chrysanthenone...
• Flavonoid: Là nhóm hợp chất polyphenol có hoạt tính sinh học cao, được tìm thấy nhiều trong cúc. Các loại flavonoid: Apigenin, luteolin, quercetin, rutin...
• Coumarin: Một loại hợp chất hữu cơ tự nhiên có trong cúc, được biết đến với tác dụng chống đông máu. 
• Các hợp chất khác: Acid chlorogenic, Adenine, Choline, Vitamin A, B1, C.

Công dụng của hoa cúc

Trong Y học cổ truyền, cúc hoa có vị ngọt, hơi đắng, tính mát, quy vào kinh phế, can và thận. Loài hoa này được sử dụng để điều trị nhiều chứng bệnh, bao gồm:

• Giải cảm, hạ sốt: Hoa có tác dụng tán phong hàn, thanh nhiệt giải độc, thường được dùng để chữa cảm mạo, sốt, nhức đầu, sổ mũi.
• Mát gan, sáng mắt: Giúp thanh can hỏa, giảm các triệu chứng như đau mắt đỏ, mờ mắt, chảy nước mắt.
• An thần, giảm stress: Hương thơm dịu nhẹ của cúc có tác dụng an thần, thư giãn tinh thần, giúp giảm căng thẳng, mệt mỏi, cải thiện giấc ngủ.
• Chống viêm, kháng khuẩn: Các hoạt chất có khả năng chống viêm, kháng khuẩn, giúp ngăn ngừa và điều trị các bệnh nhiễm trùng.
• Làm đẹp da: Cúc giúp làm sạch da, giảm mụn, mờ thâm nám, mang lại làn da sáng mịn, tươi trẻ.
• Hỗ trợ điều trị bệnh: Hoa được sử dụng trong các bài thuốc hỗ trợ điều trị cao huyết áp, đau đầu, chóng mặt, viêm họng...

Cách sử dụng hoa cúc trong làm đẹp và sức khỏe

Hoa cúc có thể dùng theo các cách sau để chăm sóc cho sức khỏe cũng như sắc đẹp, tùy thuộc vào mục đích sử dụng sẽ có nhiều cách tận dụng hoa khác nhau.

Chăm sóc sắc đẹp bằng hoa cúc

Chăm sóc da mặt:

• Rửa mặt: Lấy một nắm hoa tươi, rửa sạch, đun sôi với nước rồi để nguội. Dùng nước này rửa mặt hàng ngày giúp làm sạch da, se khít lỗ chân lông, ngăn ngừa mụn.
• Xông mặt: Cho hoa vào nồi nước sôi, xông mặt trong khoảng 10-15 phút. Hơi nước ấm kết hợp với tinh dầu hoa cúc giúp làm sạch sâu lỗ chân lông, giảm mụn, làm dịu da.
• Mặt nạ: Nghiền nát hoa tươi, trộn với mật ong hoặc sữa chua để tạo thành mặt nạ dưỡng da. Đắp mặt nạ 15-20 phút rồi rửa sạch, giúp da sáng mịn, mềm mại.

Chăm sóc tóc:

• Gội đầu: Đun sôi hoa với nước, để nguội rồi dùng nước này gội đầu. Hoa cúc giúp làm sạch da đầu, giảm ngứa, trị gàu, cho mái tóc suôn mượt.
• Ủ tóc: Kết hợp hoa với các nguyên liệu khác như dầu dừa, dầu oliu, mật ong... để tạo thành hỗn hợp ủ tóc. Ủ tóc 30 phút rồi gội sạch, giúp tóc chắc khỏe, bóng mượt.

Cách sử dụng hoa cúc trong chăm sóc sức khỏe

Hãm trà uống:

• Trà hoa cúc: Lấy 5-7 bông hoa khô, hãm với nước sôi trong 5-10 phút. Uống trà cúc hàng ngày giúp thanh nhiệt, giải độc, an thần, ngủ ngon.
• Kết hợp với các vị thuốc khác: Hoa cúc có thể kết hợp với các vị thuốc khác như kim ngân hoa, cam thảo... tùy theo mục đích sử dụng.

Chế biến món ăn:

• Canh hoa cúc: Nấu canh cúc với thịt heo, gà, hoặc các loại rau củ khác. Món canh này vừa thơm ngon, bổ dưỡng, vừa có tác dụng thanh nhiệt, giải độc.
• Cháo hoa cúc: Nấu cháo trắng với hoa, thêm gia vị vừa ăn. Cháo hoa cúc thích hợp cho người bị cảm cúm, sốt, mệt mỏi.

Mua cúc hoa giá bao nhiêu? Lưu ý gì khi dùng?

Hoa có khá nhiều mức giá bán trên thị trường, tùy vào loại hoa cũng như chất lượng của sản phẩm. Dưới đây là mức giá tham khảo cho bạn:

Lưu ý khi dùng cúc chăm sóc sức khỏe và sắc đẹp

Cúc tuy tốt nhưng để phát huy hết hiệu quả và an toàn, cần lưu ý một số điều sau khi sử dụng:

• Nên sử dụng cúc hoa vàng (cúc kim tiền) hoặc cúc hoa trắng (cúc chi) để làm thuốc.
• Tránh sử dụng các loại cúc hoa cảnh, cúc hoa lai tạo vì có thể chứa hóa chất độc hại.
• Thông thường, liều dùng khoảng 6-12g cúc hoa khô/ngày, có thể dùng dưới dạng trà, thuốc sắc, hoặc kết hợp với các vị thuốc khác.
• Cúc hoa phù hợp với hầu hết mọi người, tuy nhiên, một số đối tượng cần thận trọng khi sử dụng: Phụ nữ mang thai, người bị dị ứng, người tỳ vị hư hàn.
• Cúc hoa có thể tương tác với một số loại thuốc, đặc biệt là thuốc chống đông máu.
• Nếu bạn đang sử dụng bất kỳ loại thuốc nào, hãy thông báo cho bác sĩ hoặc thầy thuốc trước khi sử dụng cúc hoa.