Củ Bách Hợp: Công Dụng, Các Bài Thuốc, Lưu Ý Khi Sử Dụng

Thông tin chung về củ bách hợp

Củ bách hợp còn được biết đến với các tên gọi dân gian như tỏi rừng hay tỏi trời, là phần thân hành phình to của cây bách hợp (Lilium brownii F.E. Br. var. colchesteri Wils), một loài thực vật thuộc họ Hành Tỏi (Liliaceae).

Trong y học cổ truyền, củ bách hợp được đánh giá cao nhờ tính hàn, vị ngọt, hơi đắng, quy kinh tâm, phế, có tác dụng dưỡng âm nhuận phế, thanh tâm an thần, thường được sử dụng để điều trị các chứng ho khan, mất ngủ, hồi hộp, lo âu.

Đặc điểm thực vật:

• Cây bách hợp là cây thân thảo sống lâu năm, cao khoảng 0,6-1,5m.
• Thân hành hình cầu hoặc hình trứng, có nhiều vảy thịt màu trắng hoặc vàng nhạt.
• Lá mọc so le, hình mác, dài 5-15cm, rộng 1-3cm, mép nguyên.
• Hoa lớn, mọc đơn độc hoặc thành chùm ở ngọn, có 6 cánh hoa màu trắng hoặc hồng, hương thơm.
• Quả nang, hình trứng ngược, chứa nhiều hạt nhỏ.

Bộ phận dùng:

• Thân hành (củ) là bộ phận được sử dụng chủ yếu để làm thuốc.

Thu hái và sơ chế:

• Thu hái vào mùa thu, khi cây đã tàn lụi.
• Đào lấy củ, rửa sạch, bóc bỏ lớp vỏ ngoài và rễ con.
• Có thể dùng tươi hoặc chế biến thành các dạng khác như củ phơi khô, củ hấp chín, củ tẩm đường...

Thành phần hóa học:

• Alcaloid có tác dụng an thần, giảm đau.
• Saponin có khả năng kháng viêm và ức chế sự phát triển của vi khuẩn.
• Flavonoid giúp chống lại quá trình oxy hóa, bảo vệ tế bào khỏi tổn thương.
• Polysaccharide có tác dụng kích thích hệ miễn dịch, tăng cường sức đề kháng của cơ thể.
• Các vitamin và khoáng chất như vitamin C, vitamin B1, vitamin B2, canxi, sắt, kẽm...

Phân bố chính:

• Cây bách hợp mọc hoang và được trồng ở nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt là ở các vùng ôn đới và cận nhiệt đới.
• Tại Việt Nam, cây bách hợp thường được trồng ở các tỉnh miền núi phía Bắc như Lào Cai, Hà Giang, Lai Châu...

Bảo quản:

• Củ bách hợp tươi nên được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp.
• Nếu bảo quản trong tủ lạnh, nên bọc kín trong túi nilon hoặc hộp đựng thực phẩm để tránh mất nước và hư hỏng.
• Củ bách hợp khô có thể bảo quản được lâu hơn, nên để trong lọ kín, tránh ẩm mốc.

Công dụng của củ hoa bách hợp mang lại cho người dùng

Củ bách hợp từ lâu đã được sử dụng trong những bài thuốc Đông y chữa được nhiều loại bệnh khác nhau. Ngay cả khi y học hiện đại phát triển như hiện nay thì nhiều công trình nghiên cứu cũng đã chứng minh những hiệu quả của cây bách hợp mang lại cho người dùng. Cụ thể tác dụng của thuốc bách hợp theo góc nhìn Đông và Tây y như sau:

Tác dụng theo Đông y

• Nhuận phế chỉ khái (làm ẩm phổi, giảm ho): Củ bách hợp có tính hàn, vị ngọt, đi vào kinh phế, có tác dụng làm ẩm phổi, giảm ho khan, ho có đờm, đặc biệt hiệu quả trong các trường hợp ho do phế nhiệt, phế âm hư.
• An thần định chí: Củ bách hợp có tác dụng dưỡng tâm, an thần, giải trừ phiền muộn, hồi hộp, lo âu, giúp cải thiện giấc ngủ, giảm căng thẳng, stress.
• Thanh tâm giải nhiệt: Tính hàn của củ bách hợp giúp thanh nhiệt, trừ phiền, làm mát cơ thể, thích hợp cho các trường hợp nhiệt miệng, lở loét miệng, táo bón do nhiệt.
• Lợi thủy tiêu thũng: Củ bách hợp có tác dụng lợi tiểu, tiêu thũng, giúp giảm phù nề, đặc biệt là phù do thận hư.

Theo Tây y

• Chống oxy hóa: Củ bách hợp chứa nhiều flavonoid và các hợp chất phenolic, có khả năng chống oxy hóa mạnh mẽ, giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do gốc tự do, ngăn ngừa lão hóa và các bệnh mãn tính.
• Chống viêm: Các nghiên cứu cho thấy củ bách hợp có tác dụng chống viêm, giảm đau, giúp hỗ trợ điều trị các bệnh viêm nhiễm như viêm phế quản, viêm khớp.
• Bảo vệ hệ thần kinh: Các hoạt chất trong củ bách hợp có tác dụng an thần, giảm lo âu, trầm cảm, hỗ trợ cải thiện chức năng nhận thức và trí nhớ.
• Điều hòa miễn dịch: Củ bách hợp có khả năng điều hòa hệ miễn dịch, tăng cường sức đề kháng của cơ thể.

Một số bài thuốc quý, nổi tiếng từ củ bách hợp

Củ bách hợp được dùng làm thành phần trong một số những bài thuốc Đông y có tác dụng tuyệt vời được áp dụng rất nhiều. Sau đây là thông tin chi tiết về các bài thuốc và hướng dẫn sử dụng an toàn, phù hợp cho mọi người:

Bài thuốc nhuận phổi, giảm ho hiệu quả

Như đã nói củ hoa bách hợp được áp dụng rất nhiều trong việc chữa những chứng bệnh thiên về đường hô hấp như viêm phổi, giảm chứng ho,... Một số bài thuốc nổi tiếng được áp dụng như sau:

Bài 1: Bách hoa cao

Bài thuốc chuyên dùng để chữa chứng ho máu, ho có đờm kèm theo triệu chứng đau tức ngực, rát đau cổ họng. Cách thực hiện:

• Chuẩn bị củ bách hợp cùng khoản đồng hoa liều lượng 8 - 12g.
• Tán mịn hai thảo dược trên trộn cùng mật và vê thành từng viên nhỏ. Mỗi ngày uống khoảng 3 lần mỗi lần 2 - 3 viên. Bạn có thể uống cùng nước lọc hoặc uống cùng nước gừng pha loãng để có hiệu quả hơn.
• Kiên trì sử dụng trong 3 - 5 ngày sẽ thấy có hiệu quả nhất định.

Bài 2: Cố kim thang bách hợp

Chuyên dùng để điều trị phế hư sinh, ho có máu, có đờm, ho khan,... Cách thực hiện:

• Chuẩn bị những loại dược liệu dưới đây bạch thược, đương quy, bách hợp, cát cánh, cam thảo khô, cùng sinh địa, thục địa và mạch môn. Tất cả đều dùng tá dược vừa đủ từ 10 - 12g là đủ.
• Cho thảo dược vào ấm sắc cùng 500ml nước. Đến khi cô cạn còn khoảng 200ml thì chắt ra bát để uống. Mỗi thang thề sắc làm 2 lần để uống ngày.

Bài 3: Thuốc bách hợp giảm ho

Bài thuốc này dùng được cho những cơn ho kéo dài ở cả trẻ nhỏ và người lớn. Cách thực hiện:

• Củ bách hợp, ý dĩ, tang bạch bì, thiên môn đông, củ mạch môn và thêm bách lộ tá dược từ 15 - 30g.
• Sắc thuốc cùng 500ml nước, uống ngày 2 - 3 lần để nhanh có hiệu quả.

Bài thuốc trị mất ngủ, phiền muộn

Với những bệnh nhân thường xuyên bị mất ngủ, hay lo âu, phiền muộn, đầu óc căng thẳng mệt mỏi hãy áp dụng bài thuốc đặc biệt từ củ hoa bách hợp này. Cụ thể như sau:

• Những thảo dược cần chuẩn bị là bách hợp, sinh địa, mạch môn, hạt sen, cùng 100gr thịt lợn.
• Cho tất cả các thành phần này vào nồi và ninh nhừ cùng 1 lít nước.
• Khi nào thấy thịt mềm hơn thì cho gia vị vừa ăn và sử dụng ngay khi còn nóng.
• Thường xuyên ăn món này từ 3 - 4 lần/ tuần để thấy những hiệu quả tốt nhất mang lại.

Bài thuốc chữa viêm phổi tử của hoa bách hợp tươi

Những bệnh nhân bị bệnh viêm phổi, lo ngại về những tác dụng phụ mà kháng sinh mang lại thì có thể sử dụng củ hoa bách hợp để chữa bệnh, hiệu quả mang lại cũng rất tốt. Cách thức bào chế của bài thuốc này như sau:

• Củ bách hợp tươi dùng khoảng 30g và nước tinh khiết.
• Củ bách hợp được rửa sạch, tách từng lớp bên ngoài và cho máy xay để xay nhuyễn rồi chắt lấy nước cốt.
• Hòa nước cốt thu được cùng một ít nước ấm khác để uống mỗi ngày.
• Ngoài ra bạn cũng có thể dùng củ để nấu thành súp ăn mỗi ngày.

Bài thuốc trị tim đập nhanh

Tim đập nhanh là tình trạng mà nhiều người có thể gặp phải trong cuộc sống hằng ngày. Và để giảm thiểu tình trạng này, bạn có thể áp dụng bài thuốc dưới đây:

• Dùng củ bách hợp, hoa hòe và cây chi mẫu, mỗi loại tá dược 20g.
• Rửa sạch thảo dược và cho vào ấm cùng 1 lít nước.
• Đun thuốc trên lửa vừa đến khi cô cạn còn lại ½ thì chắt ra bát để uống hằng ngày.
• Bài thuốc cần được kiên trì sử dụng hằng ngày để giảm tình trạng tim đập nhanh, hồi hộp, lo âu rất hiệu quả.

Bài thuốc trị đau tai, điếc tai

Trong dân gian, người ta vẫn sử dụng củ cây hoa bách hợp để chữa chứng đau tai, điếc tai, suy giảm thính lực ở người già rất hiệu quả và có tác dụng nhanh chỉ sau một thời gian ngắn sử dụng.

• Bạn chuẩn bị khoảng 50g củ bách hợp khô.
• Đem thảo dược đi tán thật mịn.
• Mỗi ngày uống 2 lần. Mỗi lần dùng 1 muỗng bột hòa cùng 200ml nước ấm.
• Sau khoảng 1 - 2 tháng bạn sẽ thấy hiệu quả tối đa mang lại.

Bài thuốc dùng củ bách hợp để chữa đau dạ dày cấp và mãn tính

Viêm loét dạ dày là bệnh lý về đường tiêu hóa mà nhiều người thường mắc hiện nay do nhiều nguyên nhân khác nhau. Bệnh ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống, việc uống kháng sinh nhiều còn gây ra tác dụng phụ và có thể khiến bệnh ngày càng nặng hơn. Do đó, áp dụng bài thuốc hiệu nghiệm từ củ cây bách hợp được nhiều người tin tưởng. Cách thực hiện:

• Chuẩn bị 30g cây bách hợp cùng ô dược và nước tinh khiết.
• Các nguyên liệu cần được rửa sạch rồi cho vào ấm sắc nước cùng 1 lít nước tinh khiết.
• Sắc thuốc trên lửa nhỏ đến khi còn khoảng 500ml thì dừng lại, chắt ra bát và chia thành 2 lần để uống trong ngày.

Bài thuốc chữa mụn nhọt hiệu quả

Do tình trạng thời tiết nóng bức, cộng thêm cơ thể bị nóng trong, không được điều hòa khí huyết dẫn đến tình trạng bị mụn nhọt. Các nốt mụn vừa ảnh hưởng đến vẻ ngoài thẩm mỹ, vừa khiến cho cuộc sống sinh hoạt gặp chút rắc rối. Nếu bạn cũng gặp tình trạng này có thể áp dụng bài thuốc từ củ bách hợp.

• Các thảo dược cần có gồm 12g củ hoa bách hợp, 12g kim ngân hoa và 10g liên kiều.
• Thảo dược được rửa thật sạch rồi cho vào nồi nước sôi để đun lên.
• Đun trong 20 - 30 phút rồi cho thêm chút muối, chắt ra bát để uống.
• Sử dụng trong 3 - 5 ngày sẽ thấy vết mụn xẹp dần và biến mất hoàn toàn trên da.

Bài thuốc trị đại tiện, tiểu tiện ra máu

Những trường hợp đại triện hay bị tiểu tiện ra máu có thể sử dụng cây bách hợp để điều trị và thuyên giảm triệu chứng này. Cách thực hiện:

• Chuẩn bị 20 - 30gr củ hoa bách hợp, cho lên chảo nóng cùng một ít rượu và sao cho thật nóng.
• Khi nào dược liệu khô cong lại thì tán thành bột mịn.
• Khi nào gặp tình trạng này bạn dùng 1 - 2 muỗng bột củ hoa pha cùng 200ml nước ấm. Uống từ 1 - 2 lần trong ngày sẽ thấy có hiệu quả tốt nhất.

Củ bách hợp mua ở đâu uy tín, chất lượng? Giá bao nhiêu

Hiện nay trên thị trường có nhiều nơi nhận bán và phân phối thảo dược củ bách hợp khô, tươi. Bạn hoàn toàn có thể mua tại những quầy thuốc Đông y hay các phòng khám Y học cổ truyền uy tín, chất lượng cao có giấy tờ cấp phép và nguồn gốc rõ ràng để tránh trường hợp gặp phải sản phẩm không rõ nguồn gốc.

Lưu ý khi sử dụng củ bách hợp tươi để chữa bệnh hiệu quả

Mặc dù củ bách hợp mang lại nhiều lợi ích sức khỏe, nhưng để đảm bảo an toàn và hiệu quả, bạn cần lưu ý một số điểm quan trọng sau:

• Củ bách hợp có tính hàn, do đó không thích hợp cho những người bị cảm lạnh, phong hàn, hoặc đang bị tiêu chảy.
• Củ bách hợp có hình dáng tương đối giống với củ hoa loa kèn, một loại cây có độc tính. Hãy chắc chắn bạn biết cách phân biệt chúng để tránh nhầm lẫn nguy hiểm.
• Trước khi sử dụng củ bách hợp để điều trị bất kỳ bệnh lý nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ, đặc biệt nếu bạn đang mang thai, cho con bú, hoặc đang dùng các loại thuốc khác.
• Hiệu quả có thể khác nhau tùy theo cơ địa mỗi người, hãy kiên trì sử dụng theo đúng hướng dẫn để đạt được kết quả tốt nhất.
• Không nên lạm dụng củ bách hợp. Nếu sử dụng trong thời gian dài mà không thấy hiệu quả, hãy ngừng sử dụng và tham khảo ý kiến bác sĩ để tìm phương pháp điều trị phù hợp hơn.
• Để đảm bảo an toàn cho sức khỏe, hãy luôn sử dụng sản phẩm theo đúng hướng dẫn và tránh lạm dụng.
• Chọn mua củ bách hợp từ những nguồn uy tín để đảm bảo chất lượng và an toàn.
• Nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu dị ứng nào như phát ban, ngứa, khó thở, hãy ngừng sử dụng ngay và tìm kiếm sự trợ giúp y tế.