Trào Ngược Dạ Dày Thực Quản: Nguyên Nhân, Triệu Chứng, Cách Điều Trị

Cập nhật lúc 15:42 - 15/01/2025

Đánh giá bài viết

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là một bệnh lý tiêu hóa phổ biến, gây ra tình trạng axit dạ dày trào ngược lên thực quản, gây khó chịu và ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh. Tình trạng này không chỉ dẫn đến các triệu chứng như ợ nóng, đau ngực mà còn có thể gây viêm loét, hẹp thực quản, thậm chí làm tăng nguy cơ ung thư thực quản nếu không được điều trị kịp thời. Việc nhận diện sớm và áp dụng các phương pháp điều trị hợp lý là vô cùng quan trọng để kiểm soát và giảm thiểu ảnh hưởng của bệnh.

Định nghĩa và phân loại trào ngược dạ dày thực quản

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là tình trạng axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản, gây ra các triệu chứng khó chịu và có thể làm tổn thương niêm mạc thực quản. Nguyên nhân chính dẫn đến trào ngược là sự suy yếu hoặc gián đoạn của cơ vòng thực quản dưới, một cơ quan có nhiệm vụ ngăn chặn thức ăn và axit từ dạ dày trào ngược lên trên.

Trào ngược dạ dày thực quản có thể được phân loại thành hai dạng chính: trào ngược không biến chứng và trào ngược có biến chứng. Trào ngược không biến chứng thường chỉ gây ra các triệu chứng như ợ nóng hoặc khó tiêu, trong khi trào ngược có biến chứng có thể dẫn đến các tình trạng nghiêm trọng hơn như viêm loét thực quản, hẹp thực quản, hoặc thậm chí ung thư thực quản. Bệnh có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, nhưng phổ biến hơn ở người trưởng thành và người lớn tuổi.

Triệu chứng của trào ngược dạ dày thực quản

Các triệu chứng của trào ngược dạ dày thực quản rất đa dạng và có thể xuất hiện dưới nhiều hình thức khác nhau. Triệu chứng phổ biến nhất là cảm giác ợ nóng, đặc biệt sau khi ăn hoặc khi nằm xuống. Cảm giác này thường kèm theo sự khó chịu ở ngực, có thể nhầm lẫn với đau thắt ngực. Ngoài ra, người bệnh cũng có thể gặp phải các triệu chứng như đầy bụng, ợ chua, hoặc cảm giác vướng ở họng.

Một số trường hợp, trào ngược có thể gây ra ho khan, khản giọng hoặc đau họng, đặc biệt vào buổi sáng sau khi thức dậy. Ợ hơi, buồn nôn, hoặc nôn có thể là các dấu hiệu kèm theo trong những tình trạng nghiêm trọng hơn. Trào ngược dạ dày thực quản cũng có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ, khiến người bệnh thức giấc trong đêm vì cơn ho hoặc khó thở.

Nếu không được điều trị, các triệu chứng này có thể kéo dài và gia tăng, gây ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống và sức khỏe tổng thể của người bệnh.

Nguyên nhân gây trào ngược dạ dày thực quản

Trào ngược dạ dày thực quản có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Các yếu tố này ảnh hưởng đến chức năng của cơ vòng thực quản dưới, khiến axit từ dạ dày dễ dàng trào ngược lên thực quản. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến:

Suy yếu cơ vòng thực quản dưới: Cơ vòng thực quản dưới không đủ mạnh để ngăn chặn axit dạ dày trào ngược lên thực quản. Điều này thường xảy ra do sự lão hóa hoặc các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động cơ thể.
Thoát vị hoành: Khi một phần của dạ dày chui lên qua cơ hoành vào khoang ngực, điều này có thể tạo điều kiện thuận lợi cho axit trào ngược lên thực quản.
Tiêu thụ thực phẩm và đồ uống kích thích: Các loại thực phẩm như thức ăn cay, chua, thức uống có cồn, cà phê, hay các thực phẩm chứa nhiều chất béo có thể kích thích dạ dày sản xuất nhiều axit hơn và gây ra tình trạng trào ngược.
Tình trạng béo phì: Người béo phì thường có áp lực lớn lên bụng và dạ dày, điều này có thể làm tăng khả năng axit dạ dày bị đẩy lên thực quản.
Thuốc và chất kích thích: Một số loại thuốc như thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), thuốc giảm đau, thuốc điều trị huyết áp cao, hoặc thuốc an thần có thể làm yếu cơ vòng thực quản dưới hoặc làm tăng sản xuất axit dạ dày, dẫn đến trào ngược.
Mang thai: Trong giai đoạn mang thai, sự thay đổi hormon và áp lực từ tử cung lên dạ dày có thể khiến tình trạng trào ngược trở nên trầm trọng hơn.
Tình trạng căng thẳng: Căng thẳng và lo âu có thể kích thích sản xuất axit dạ dày, làm tăng nguy cơ trào ngược.

Đối tượng dễ bị trào ngược dạ dày thực quản

Trào ngược dạ dày thực quản không phân biệt độ tuổi nhưng có một số nhóm người có nguy cơ cao hơn:

Người lớn tuổi: Khi tuổi tác tăng lên, chức năng của các cơ vòng thực quản dưới có thể suy yếu, làm tăng khả năng trào ngược.
Người thừa cân hoặc béo phì: Người có chỉ số BMI cao thường phải chịu đựng áp lực lớn lên dạ dày, làm gia tăng nguy cơ trào ngược.
Phụ nữ mang thai: Thay đổi hormon trong cơ thể và áp lực lên bụng có thể khiến phụ nữ mang thai dễ bị trào ngược dạ dày thực quản.
Người có chế độ ăn không lành mạnh: Những người thường xuyên tiêu thụ thực phẩm kích thích như đồ ăn nhanh, thực phẩm có nhiều gia vị, hoặc đồ uống có cồn đều có nguy cơ cao mắc bệnh.
Người có tiền sử bệnh lý liên quan đến dạ dày: Các bệnh lý như viêm dạ dày mãn tính, loét dạ dày, hoặc thoát vị hoành có thể làm tăng nguy cơ mắc trào ngược.
Người hút thuốc lá hoặc sử dụng chất kích thích: Hút thuốc lá làm suy yếu cơ vòng thực quản dưới, trong khi các chất kích thích khác như rượu bia cũng làm gia tăng axit dạ dày và tăng nguy cơ trào ngược.
Người có thói quen sinh hoạt không lành mạnh: Những người thường xuyên nằm ngay sau khi ăn hoặc có thói quen ăn quá no, ăn vặt khuya cũng dễ gặp phải tình trạng trào ngược.

Biến chứng của trào ngược dạ dày thực quản

Trào ngược dạ dày thực quản không được điều trị kịp thời hoặc đúng cách có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh:

Viêm thực quản: Axit dạ dày tiếp xúc lâu dài với niêm mạc thực quản có thể gây viêm, dẫn đến đau đớn và khó chịu khi nuốt.
Hẹp thực quản: Tình trạng viêm mạn tính làm tổn thương và để lại sẹo, khiến lòng thực quản bị thu hẹp. Điều này gây khó khăn khi nuốt và tăng nguy cơ tắc nghẽn.
Loét thực quản: Sự ăn mòn của axit dạ dày có thể tạo ra các vết loét, gây đau và chảy máu. Loét thực quản cần được điều trị sớm để tránh nhiễm trùng và các vấn đề nghiêm trọng khác.
Barrett thực quản: Biến chứng này xảy ra khi niêm mạc thực quản thay đổi thành dạng mô tương tự như niêm mạc dạ dày. Đây là một yếu tố nguy cơ dẫn đến ung thư thực quản.
Ung thư thực quản: Tình trạng trào ngược kéo dài không kiểm soát có thể tăng nguy cơ ung thư thực quản, đặc biệt ở những người bị Barrett thực quản.

Chẩn đoán trào ngược dạ dày thực quản

Để xác định chính xác tình trạng trào ngược dạ dày thực quản, bác sĩ thường sử dụng các phương pháp chẩn đoán sau:

Khai thác triệu chứng và tiền sử bệnh lý: Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng như ợ nóng, đau ngực hoặc khó nuốt, cùng với tiền sử bệnh lý và các yếu tố nguy cơ của bệnh nhân.
Nội soi thực quản – dạ dày – tá tràng: Đây là phương pháp phổ biến và hiệu quả nhất. Nội soi giúp quan sát trực tiếp niêm mạc thực quản, phát hiện các tổn thương như viêm, loét hoặc Barrett thực quản.
Đo pH thực quản: Kỹ thuật này đo lượng axit trong thực quản trong vòng 24 giờ để đánh giá mức độ trào ngược. Đây là công cụ hữu ích để xác nhận chẩn đoán, đặc biệt khi triệu chứng không điển hình.
Chụp X-quang thực quản – dạ dày với baryt: Bệnh nhân sẽ uống một dung dịch baryt trước khi chụp X-quang. Phương pháp này giúp phát hiện các biến chứng như hẹp thực quản hoặc thoát vị hoành.
Đo áp lực cơ vòng thực quản dưới: Kỹ thuật này đo sức mạnh và chức năng của cơ vòng thực quản dưới, hỗ trợ đánh giá nguyên nhân trào ngược.

Việc chẩn đoán chính xác và điều trị sớm giúp ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm, cải thiện hiệu quả điều trị và chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Khi nào cần gặp bác sĩ về trào ngược dạ dày thực quản

Trào ngược dạ dày thực quản có thể được kiểm soát nếu được phát hiện và điều trị sớm. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bệnh có thể tiến triển và gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn, đòi hỏi người bệnh phải tìm đến bác sĩ. Dưới đây là các dấu hiệu cho thấy bạn cần gặp bác sĩ:

Triệu chứng kéo dài hoặc trở nên nghiêm trọng hơn: Nếu bạn gặp phải các triệu chứng như ợ nóng, khó nuốt, đau ngực kéo dài hoặc gia tăng về tần suất, bạn nên đến gặp bác sĩ. Điều này có thể là dấu hiệu của một tình trạng nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như viêm thực quản hoặc loét.
Chảy máu hoặc nôn ra máu: Nếu bạn thấy có máu trong nôn mửa hoặc phân có màu đen, điều này có thể là dấu hiệu của sự tổn thương nghiêm trọng ở thực quản hoặc dạ dày. Đây là trường hợp cần cấp cứu y tế ngay lập tức.
Khó thở hoặc ho kéo dài: Trào ngược dạ dày thực quản có thể ảnh hưởng đến đường hô hấp, gây ra tình trạng ho kéo dài, khàn giọng hoặc khó thở. Nếu các triệu chứng này không thuyên giảm, bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ.
Giảm cân không rõ lý do: Việc giảm cân đột ngột mà không có lý do rõ ràng có thể là một dấu hiệu của các biến chứng nghiêm trọng từ trào ngược dạ dày thực quản, chẳng hạn như Barrett thực quản hoặc ung thư thực quản.
Khó nuốt: Cảm giác vướng hoặc đau khi nuốt thức ăn có thể là dấu hiệu của hẹp thực quản hoặc viêm loét thực quản, cần được kiểm tra và điều trị ngay.

Nếu gặp phải những dấu hiệu trên hoặc nếu triệu chứng của bạn không được cải thiện với phương pháp điều trị tại nhà, việc thăm khám bác sĩ là vô cùng quan trọng để có phương pháp điều trị phù hợp và tránh các biến chứng nguy hiểm.

Phòng ngừa trào ngược dạ dày thực quản

Mặc dù trào ngược dạ dày thực quản có thể có nhiều nguyên nhân khác nhau, nhưng bạn hoàn toàn có thể phòng ngừa hoặc làm giảm nguy cơ mắc bệnh thông qua những thay đổi trong thói quen sinh hoạt và chế độ ăn uống. Sau đây là một số cách giúp bạn phòng ngừa trào ngược dạ dày thực quản:

Duy trì cân nặng hợp lý: Người thừa cân hoặc béo phì có nguy cơ cao bị trào ngược dạ dày thực quản do áp lực tăng lên từ bụng. Việc duy trì một cân nặng lý tưởng có thể giúp giảm bớt áp lực lên dạ dày và giảm nguy cơ trào ngược.
Tránh các thực phẩm và đồ uống kích thích: Các thực phẩm có tính axit như cam, chanh, đồ cay nóng, thực phẩm chiên rán, và đồ uống có cồn hoặc caffein có thể làm tăng sản xuất axit trong dạ dày và thúc đẩy trào ngược. Hạn chế những thực phẩm này sẽ giúp giảm triệu chứng trào ngược.
Ăn ít nhưng thường xuyên: Việc ăn quá no có thể gây áp lực lên cơ vòng thực quản dưới, dễ dẫn đến tình trạng trào ngược. Thay vì ăn ba bữa lớn, hãy chia nhỏ bữa ăn thành nhiều lần trong ngày để giảm áp lực lên dạ dày.
Tránh nằm ngay sau khi ăn: Sau khi ăn, bạn không nên nằm xuống ngay mà nên chờ ít nhất hai đến ba giờ trước khi đi ngủ. Điều này giúp dạ dày tiêu hóa thức ăn và tránh tình trạng axit trào ngược lên thực quản khi nằm.
Nâng cao đầu giường khi ngủ: Nếu bạn bị trào ngược dạ dày thực quản vào ban đêm, hãy thử nâng cao đầu giường từ mười đến mười lăm cm. Điều này giúp ngăn chặn axit dạ dày trào ngược lên thực quản khi bạn đang nằm ngủ.
Không hút thuốc và hạn chế rượu bia: Hút thuốc và uống rượu có thể làm suy yếu cơ vòng thực quản dưới và làm tăng nguy cơ trào ngược. Dừng hút thuốc và hạn chế uống rượu sẽ giúp cải thiện chức năng của cơ vòng này.
Giảm căng thẳng: Căng thẳng và lo âu có thể kích thích sản xuất axit dạ dày. Các phương pháp thư giãn như yoga, thiền hoặc thể dục nhẹ nhàng có thể giúp giảm căng thẳng và hạn chế tình trạng trào ngược.

Những thay đổi này không chỉ giúp phòng ngừa trào ngược dạ dày thực quản mà còn giúp cải thiện sức khỏe tổng thể, ngăn ngừa các vấn đề về tiêu hóa và giúp bạn sống khỏe mạnh hơn.

Phương pháp điều trị trào ngược dạ dày thực quản

Trào ngược dạ dày thực quản là một bệnh lý có thể điều trị bằng nhiều phương pháp khác nhau, từ thay đổi lối sống cho đến sử dụng thuốc Tây y hoặc phẫu thuật trong trường hợp nghiêm trọng. Điều trị phù hợp giúp giảm bớt triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Dưới đây là các phương pháp điều trị thường được áp dụng:

Thay đổi lối sống và chế độ ăn uống

Một trong những cách quan trọng để điều trị trào ngược dạ dày thực quản là thay đổi lối sống và chế độ ăn uống, giúp giảm tình trạng axit dạ dày trào ngược và giảm tác động của bệnh.

Giảm cân: Những người thừa cân hoặc béo phì có nguy cơ mắc bệnh cao do áp lực từ bụng lên dạ dày. Việc giảm cân giúp giảm áp lực lên dạ dày, từ đó giảm nguy cơ trào ngược.
Ăn uống điều độ: Tránh ăn quá no và chia bữa ăn thành nhiều lần trong ngày sẽ giúp dạ dày tiêu hóa hiệu quả hơn và giảm áp lực lên cơ vòng thực quản dưới.
Tránh các thực phẩm kích thích: Hạn chế thức ăn cay, đồ chiên rán, thực phẩm có tính axit như cam, chanh, cà chua và đồ uống có cồn, cà phê vì chúng có thể kích thích sản xuất axit dạ dày.
Tư thế khi ăn: Sau khi ăn, không nên nằm ngay mà cần đợi ít nhất hai đến ba giờ để giảm nguy cơ axit trào ngược lên thực quản.
Nâng cao đầu giường khi ngủ: Nâng đầu giường từ mười đến mười lăm cm có thể giúp ngăn chặn axit dạ dày trào ngược khi bạn ngủ.

Thuốc Tây y điều trị trào ngược dạ dày thực quản

Thuốc Tây y đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị trào ngược dạ dày thực quản, giúp kiểm soát triệu chứng và giảm tổn thương niêm mạc thực quản.

Thuốc ức chế bơm proton (PPI)

PPI là nhóm thuốc đầu tay trong điều trị trào ngược dạ dày thực quản, giúp giảm tiết axit dạ dày và giảm tổn thương cho thực quản.

Omeprazole (Losec): Giúp giảm tiết axit dạ dày, từ đó giảm cảm giác ợ nóng và bảo vệ niêm mạc thực quản khỏi tổn thương.
Esomeprazole (Nexium): Là phiên bản cải tiến của omeprazole, hiệu quả hơn trong việc kiểm soát axit dạ dày, giúp làm giảm các triệu chứng trào ngược và giảm nguy cơ biến chứng.
Lansoprazole (Prevacid): Giảm tiết axit dạ dày nhanh chóng, giúp giảm triệu chứng của trào ngược và hỗ trợ làm lành các vết loét thực quản.

Thuốc kháng histamin H2

Thuốc kháng histamin H2 có tác dụng giảm sản xuất axit dạ dày, thường được sử dụng trong các trường hợp nhẹ của bệnh.

Ranitidine (Zantac): Là thuốc kháng histamin H2 phổ biến, giúp giảm tiết axit dạ dày và giảm các triệu chứng khó chịu do trào ngược.
Famotidine (Pepcid): Giảm sản xuất axit dạ dày, giúp làm giảm cảm giác ợ nóng và khó tiêu.

Thuốc antacid

Thuốc antacid giúp trung hòa axit dạ dày, làm dịu các triệu chứng ợ nóng và khó chịu, thường được sử dụng khi bệnh chưa quá nghiêm trọng.

Maalox: Một loại thuốc antacid phổ biến giúp trung hòa axit dạ dày, giảm cơn ợ nóng.
Tums: Thuốc nhai giúp giảm nhanh các triệu chứng ợ nóng và khó chịu do axit dạ dày trào ngược.

Thuốc prokinetic

Thuốc prokinetic giúp tăng cường chức năng của cơ vòng thực quản dưới, ngăn chặn tình trạng axit dạ dày trào ngược lên thực quản.

Metoclopramide (Reglan): Giúp tăng cường sự co bóp của dạ dày và thực quản, làm giảm tình trạng trào ngược.

Phẫu thuật điều trị trào ngược dạ dày thực quản

Khi các phương pháp điều trị nội khoa không hiệu quả hoặc bệnh nhân có các biến chứng nghiêm trọng, phẫu thuật có thể là phương án điều trị cần thiết.

Phẫu thuật Fundoplication: Đây là phương pháp phẫu thuật phổ biến, trong đó phần trên của dạ dày được quấn quanh thực quản để ngăn chặn axit dạ dày trào ngược lên.
Phẫu thuật thông qua nội soi: Các thủ thuật nội soi ít xâm lấn có thể được thực hiện để cải thiện chức năng cơ vòng thực quản dưới, ngăn ngừa tình trạng trào ngược.

Kết luận về phương pháp điều trị trào ngược dạ dày thực quản

Trào ngược dạ dày thực quản là một bệnh lý có thể điều trị hiệu quả nếu được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Các phương pháp điều trị bao gồm thay đổi lối sống, sử dụng thuốc Tây y như PPI, thuốc kháng histamin H2 và thuốc antacid, cùng với các biện pháp phẫu thuật trong trường hợp nghiêm trọng. Việc kết hợp các phương pháp điều trị này giúp kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm của bệnh.

Nguồn: Soytethainguyen