Viêm xoang hàm cấp: Nguyên nhân, Triệu chứng và Phương pháp điều trị

Viêm xoang hàm cấp là một bệnh lý phổ biến liên quan đến tình trạng viêm nhiễm cấp tính ở xoang hàm, thường do vi khuẩn, virus hoặc nấm gây ra. Triệu chứng điển hình bao gồm đau nhức vùng má, nghẹt mũi, chảy mũi đặc, và cảm giác khó chịu ở khu vực mặt. Nếu không được điều trị kịp thời, viêm xoang hàm cấp có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Điều trị bệnh bao gồm sử dụng thuốc kháng sinh, thuốc giảm đau, cùng với các biện pháp vệ sinh xoang để giảm thiểu triệu chứng và ngăn ngừa tái phát.

Định nghĩa và phân loại viêm xoang hàm cấp

Viêm xoang hàm cấp là tình trạng viêm nhiễm cấp tính xảy ra ở xoang hàm, một trong các xoang trong hệ thống xoang mặt. Bệnh thường do các yếu tố vi khuẩn, virus, hoặc nấm gây ra, trong đó vi khuẩn là nguyên nhân chủ yếu. Khi xoang hàm bị viêm, các mô niêm mạc trong xoang bị sưng, gây tắc nghẽn đường thông thoát của dịch nhầy, dẫn đến sự tích tụ dịch và sự phát triển của vi khuẩn.

Viêm xoang hàm cấp có thể được phân loại theo nguyên nhân gây bệnh và mức độ nghiêm trọng của triệu chứng. Trong đó, viêm xoang hàm cấp do nhiễm trùng vi khuẩn là phổ biến nhất, thường xảy ra sau khi bị cảm lạnh hoặc viêm mũi. Ngoài ra, bệnh cũng có thể xuất phát từ các yếu tố dị ứng hoặc kích ứng, gây tổn thương niêm mạc xoang và làm tăng nguy cơ viêm nhiễm.

Triệu chứng của viêm xoang hàm cấp

Triệu chứng viêm xoang hàm cấp rất dễ nhận biết nhờ vào các biểu hiện lâm sàng đặc trưng. Đau nhức mặt, đặc biệt ở vùng xung quanh má và hàm, là một trong những triệu chứng phổ biến nhất. Người bệnh có thể cảm thấy đau nhức tăng lên khi cúi đầu hoặc khi thay đổi tư thế. Cảm giác đầy nặng trong khu vực mặt, đặc biệt là vùng xung quanh mắt và má, cũng là một dấu hiệu thường gặp.

Ngoài ra, triệu chứng nghẹt mũi và chảy mũi đặc cũng thường xuyên xuất hiện. Dịch mũi thường có màu vàng hoặc xanh đặc, là dấu hiệu cho thấy sự hiện diện của vi khuẩn. Cảm giác khó thở qua mũi và ho có thể kéo dài, đặc biệt là vào ban đêm, khiến người bệnh gặp khó khăn trong việc ngủ.

Các triệu chứng khác bao gồm sốt nhẹ, mệt mỏi, và mất cảm giác khứu giác, đôi khi có thể xuất hiện các dấu hiệu liên quan đến viêm họng hoặc viêm amidan nếu viêm xoang lan rộng. Những triệu chứng này thường kéo dài trong khoảng thời gian từ vài ngày đến một tuần nếu không được điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây viêm xoang hàm cấp

Viêm xoang hàm cấp có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó các yếu tố vi khuẩn, virus và dị ứng thường là nguyên nhân chính gây bệnh. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến:

• Nhiễm khuẩn: Vi khuẩn là nguyên nhân chủ yếu gây viêm xoang hàm cấp. Thường sau khi mắc cảm lạnh hoặc viêm mũi, các vi khuẩn dễ dàng xâm nhập vào xoang hàm qua đường mũi, gây viêm nhiễm.

• Nhiễm virus: Các virus gây cảm cúm hay viêm mũi xoang cũng có thể làm tổn thương niêm mạc xoang hàm và dẫn đến viêm cấp tính.

• Dị ứng: Các yếu tố gây dị ứng như phấn hoa, bụi bẩn, lông động vật có thể kích thích cơ thể, làm tăng sản xuất dịch nhầy và tạo điều kiện cho viêm xoang xảy ra.

• Kích ứng môi trường: Tiếp xúc với các chất kích thích như khói thuốc, hóa chất hoặc ô nhiễm không khí cũng có thể làm niêm mạc xoang bị viêm.

• Tắc nghẽn xoang: Các yếu tố gây tắc nghẽn như polyp mũi, u bướu, hoặc cấu trúc mũi bất thường có thể làm gián đoạn quá trình lưu thông dịch nhầy, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển và gây viêm.

• Chấn thương vùng mặt: Các chấn thương trực tiếp vào vùng mặt, đặc biệt là xung quanh khu vực xoang hàm, có thể làm tổn thương cấu trúc của xoang, tạo điều kiện cho viêm nhiễm.

Đối tượng dễ mắc viêm xoang hàm cấp

Viêm xoang hàm cấp có thể xảy ra ở bất kỳ ai, nhưng một số đối tượng có nguy cơ cao hơn do các yếu tố sức khỏe hoặc môi trường. Dưới đây là những đối tượng dễ mắc phải bệnh lý này:

• Người bị cảm lạnh hoặc viêm mũi dị ứng: Các bệnh lý viêm đường hô hấp trên như cảm cúm, cảm lạnh hoặc viêm mũi dị ứng là yếu tố thuận lợi, làm tăng khả năng mắc viêm xoang hàm cấp.

• Trẻ em: Hệ miễn dịch chưa hoàn thiện và các dị ứng theo mùa khiến trẻ dễ bị viêm mũi, viêm xoang. Thêm vào đó, trẻ em thường tiếp xúc với các tác nhân gây viêm qua việc chơi ngoài trời, môi trường học đường.

• Người có vấn đề về cấu trúc mũi: Những người có cấu trúc mũi bất thường, như vẹo vách ngăn mũi hoặc polyp mũi, dễ bị viêm xoang hơn do sự tắc nghẽn trong hệ thống xoang.

• Người có hệ miễn dịch yếu: Các bệnh nhân mắc các bệnh lý như tiểu đường, HIV/AIDS, hoặc những người đang điều trị bằng thuốc ức chế miễn dịch sẽ có khả năng mắc bệnh cao hơn vì khả năng chống lại vi khuẩn và virus bị suy giảm.

• Người sống trong môi trường ô nhiễm: Các khu vực có ô nhiễm không khí cao hoặc môi trường làm việc có hóa chất độc hại có thể làm tăng nguy cơ mắc viêm xoang hàm cấp do sự tiếp xúc thường xuyên với các tác nhân gây dị ứng và viêm.

• Người hút thuốc hoặc tiếp xúc với khói thuốc: Khói thuốc lá là một yếu tố nguy cơ làm suy yếu hệ thống miễn dịch và làm tổn thương niêm mạc mũi, từ đó làm tăng khả năng mắc các bệnh lý về xoang.

Biến chứng viêm xoang hàm cấp

Nếu viêm xoang hàm cấp không được điều trị đúng cách và kịp thời, bệnh có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là những biến chứng phổ biến của bệnh:

• Viêm xoang mạn tính: Viêm xoang hàm cấp kéo dài mà không được điều trị có thể chuyển thành viêm xoang mạn tính, làm tăng tần suất và mức độ nghiêm trọng của các đợt viêm tái phát.

• Viêm tai giữa: Việc nhiễm trùng lan rộng từ xoang hàm có thể gây viêm tai giữa, đặc biệt là ở trẻ em. Đây là tình trạng viêm nhiễm tại tai giữa, gây đau, sốt và có thể dẫn đến mất thính giác tạm thời.

• Áp-xe xoang: Nếu viêm xoang hàm cấp không được kiểm soát, dịch nhầy và mủ tích tụ trong xoang có thể dẫn đến sự hình thành của áp-xe, gây đau đớn và cần phải can thiệp phẫu thuật.

• Viêm màng não: Trong những trường hợp hiếm gặp, nhiễm trùng có thể lây lan từ xoang lên màng não, gây viêm màng não. Đây là một biến chứng rất nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng nếu không được điều trị kịp thời.

• Viêm phổi: Viêm xoang hàm cấp cũng có thể dẫn đến viêm phổi, đặc biệt là khi vi khuẩn từ xoang theo đường hô hấp lan xuống phổi, gây tổn thương phổi và khó thở.

• Mất khứu giác: Viêm xoang hàm cấp có thể làm tắc nghẽn đường dẫn khí và dịch trong mũi, ảnh hưởng đến khả năng nhận diện mùi của người bệnh. Trong một số trường hợp, khứu giác có thể bị suy giảm hoặc mất tạm thời.

Chẩn đoán viêm xoang hàm cấp

Việc chẩn đoán viêm xoang hàm cấp yêu cầu sự kết hợp giữa các phương pháp khám lâm sàng và xét nghiệm để xác định chính xác nguyên nhân và mức độ tổn thương. Dưới đây là các bước thường được thực hiện để chẩn đoán bệnh:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ thăm khám và thu thập thông tin về triệu chứng, lịch sử bệnh, và các yếu tố nguy cơ. Các triệu chứng như đau mặt, nghẹt mũi, chảy mũi đặc, và sốt sẽ giúp bác sĩ xác định khả năng viêm xoang hàm.

• Xét nghiệm dịch mũi: Một mẫu dịch mũi có thể được lấy để kiểm tra vi khuẩn hoặc virus. Xét nghiệm này giúp xác định nguyên nhân gây bệnh, từ đó quyết định liệu có cần dùng kháng sinh hay không.

• Chẩn đoán hình ảnh: Các phương pháp hình ảnh như chụp X-quang xoang hoặc CT scan có thể giúp phát hiện mức độ viêm và các tổn thương trong xoang hàm. CT scan thường được sử dụng để cung cấp hình ảnh chi tiết hơn về cấu trúc xoang và xác định sự tắc nghẽn.

• Nội soi mũi: Nội soi mũi là kỹ thuật sử dụng một ống nhỏ có gắn camera để kiểm tra trực tiếp niêm mạc mũi và xoang. Phương pháp này giúp bác sĩ quan sát rõ ràng tình trạng viêm và phát hiện các vấn đề như polyp mũi hay sự tắc nghẽn.

• Xét nghiệm máu: Đôi khi, xét nghiệm máu được sử dụng để kiểm tra các dấu hiệu nhiễm trùng như mức độ bạch cầu. Nếu có sự gia tăng số lượng bạch cầu, đó có thể là dấu hiệu của một nhiễm trùng vi khuẩn.

Khi nào cần gặp bác sĩ về viêm xoang hàm cấp

Viêm xoang hàm cấp thường có thể điều trị tại nhà bằng thuốc giảm đau và các biện pháp chăm sóc cơ bản. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ ngay để tránh các biến chứng nguy hiểm. Dưới đây là những dấu hiệu cần phải gặp bác sĩ khi bị viêm xoang hàm cấp:

• Triệu chứng kéo dài: Nếu các triệu chứng như đau mặt, nghẹt mũi, và chảy mũi đặc không cải thiện sau vài ngày điều trị hoặc trở nên tồi tệ hơn, có thể là dấu hiệu cho thấy viêm xoang hàm cấp đã chuyển sang giai đoạn nghiêm trọng hơn hoặc có biến chứng.

• Đau nặng và kéo dài: Nếu bạn cảm thấy cơn đau mặt hoặc đau đầu ngày càng tăng, đặc biệt là khi cúi xuống hoặc thay đổi tư thế, điều này có thể chỉ ra sự phát triển của áp-xe xoang hoặc các tổn thương nghiêm trọng khác cần được xử lý y tế.

• Sốt cao và không giảm: Nếu bạn có triệu chứng sốt cao trên 39°C kéo dài nhiều ngày, điều này có thể chỉ ra rằng cơ thể đang đối phó với nhiễm trùng nặng. Sốt kéo dài là một dấu hiệu cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

• Khó thở hoặc đau ngực: Các triệu chứng như khó thở, đau ngực hoặc ho khan kéo dài có thể là dấu hiệu cho thấy vi khuẩn đã lan từ xoang vào phổi, gây viêm phổi hoặc các vấn đề hô hấp khác.

• Mất cảm giác khứu giác hoặc vị giác: Nếu bạn gặp phải tình trạng mất cảm giác khứu giác kéo dài hoặc không thể nhận diện mùi, đó có thể là dấu hiệu của viêm xoang hàm cấp nặng, ảnh hưởng đến các cấu trúc trong mũi.

• Viêm tai hoặc đau tai: Nếu bạn cảm thấy đau tai hoặc có dấu hiệu viêm tai giữa, rất có thể viêm xoang hàm cấp đã lây lan sang tai, gây tổn thương và cần được điều trị kịp thời.

Phòng ngừa viêm xoang hàm cấp

Phòng ngừa viêm xoang hàm cấp là cách hiệu quả nhất để giảm nguy cơ mắc bệnh. Dưới đây là một số biện pháp giúp bảo vệ sức khỏe và ngăn ngừa viêm xoang:

• Giữ vệ sinh mũi họng sạch sẽ: Thường xuyên rửa mũi bằng dung dịch muối sinh lý hoặc nước muối ấm giúp làm sạch các tác nhân gây viêm, ngăn ngừa sự tích tụ của dịch nhầy và vi khuẩn trong xoang.

• Tránh tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng: Nếu bạn bị dị ứng với phấn hoa, bụi bẩn, hay lông động vật, hãy hạn chế tiếp xúc với các tác nhân này, đặc biệt trong mùa cao điểm của dị ứng. Sử dụng khẩu trang và thay đổi quần áo khi đi ra ngoài có thể giúp giảm tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng.

• Tăng cường sức đề kháng: Một hệ miễn dịch khỏe mạnh sẽ giúp cơ thể phòng chống lại các tác nhân gây bệnh. Đảm bảo chế độ dinh dưỡng đầy đủ với các loại thực phẩm giàu vitamin C, D và các khoáng chất như kẽm, sắt. Cùng với đó, tập thể dục đều đặn và ngủ đủ giấc để duy trì sức khỏe tổng thể.

• Điều trị kịp thời các bệnh lý liên quan: Các bệnh lý hô hấp như viêm mũi, cảm lạnh, hay viêm họng nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến viêm xoang hàm cấp. Hãy chăm sóc và điều trị các bệnh lý này để ngăn ngừa biến chứng.

• Tránh tiếp xúc với môi trường ô nhiễm: Môi trường ô nhiễm hoặc khói thuốc lá có thể làm tổn thương niêm mạc mũi, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn và virus xâm nhập. Hãy tránh xa các khu vực ô nhiễm, và nếu có thể, hạn chế tiếp xúc với khói thuốc.

• Sử dụng máy tạo độ ẩm trong nhà: Độ ẩm không khí thấp có thể làm khô niêm mạc mũi và làm tăng nguy cơ nhiễm trùng. Sử dụng máy tạo độ ẩm trong nhà, đặc biệt trong mùa đông khi không khí khô, giúp bảo vệ niêm mạc mũi khỏi bị khô và dễ bị viêm.

Phương pháp điều trị viêm xoang hàm cấp

Việc điều trị viêm xoang hàm cấp thường kết hợp nhiều phương pháp khác nhau, bao gồm cả thuốc Tây y, các biện pháp hỗ trợ, và thậm chí là phẫu thuật trong trường hợp nghiêm trọng. Mục tiêu điều trị là làm giảm các triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng và phục hồi chức năng của xoang.

Điều trị bằng thuốc Tây y

Thuốc Tây y đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị viêm xoang hàm cấp, giúp giảm nhanh các triệu chứng và điều trị nguyên nhân gây bệnh. Các loại thuốc chính thường được sử dụng bao gồm:

• Kháng sinh: Khi viêm xoang hàm cấp do vi khuẩn gây ra, bác sĩ có thể chỉ định thuốc kháng sinh để tiêu diệt vi khuẩn. Các thuốc kháng sinh phổ biến bao gồm Amoxicillin, Clavulanate, hoặc Cefuroxime. Đối với những trường hợp nhiễm trùng nặng hoặc có dấu hiệu kháng thuốc, có thể cần dùng các kháng sinh mạnh hơn như Levofloxacin hoặc Moxifloxacin.

• Thuốc giảm đau và hạ sốt: Các thuốc giảm đau như Paracetamol và Ibuprofen giúp làm giảm cơn đau mặt, đau đầu và sốt liên quan đến viêm xoang hàm cấp. Những thuốc này giúp giảm các triệu chứng khó chịu, cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh.

• Thuốc co mạch: Thuốc co mạch như Pseudoephedrine hoặc Phenylephrine có tác dụng giảm nghẹt mũi, giúp thông thoáng đường thở và giảm sưng niêm mạc xoang. Tuy nhiên, các thuốc này chỉ nên sử dụng trong thời gian ngắn, vì nếu dùng quá lâu có thể gây tác dụng phụ như tăng huyết áp.

• Thuốc corticosteroid: Đối với những trường hợp viêm xoang nặng, bác sĩ có thể chỉ định thuốc corticosteroid dạng xịt mũi như Fluticasone hoặc Mometasone để giảm viêm sưng, giúp niêm mạc xoang nhanh chóng phục hồi.

Phương pháp điều trị hỗ trợ

Ngoài việc sử dụng thuốc, các biện pháp hỗ trợ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm nhẹ triệu chứng và giúp quá trình điều trị nhanh chóng hơn:

• Rửa mũi bằng dung dịch muối sinh lý: Rửa mũi bằng dung dịch muối sinh lý giúp làm sạch dịch mũi, loại bỏ vi khuẩn và dị vật trong mũi, giảm tắc nghẽn và ngăn ngừa viêm nhiễm. Biện pháp này rất an toàn và có thể thực hiện tại nhà.

• Xông hơi với nước nóng: Xông hơi giúp làm loãng dịch nhầy, tạo điều kiện để dịch thoát ra ngoài, giảm cảm giác đau và tắc nghẽn trong xoang. Người bệnh có thể xông hơi bằng cách hít hơi nước từ nồi nước nóng hoặc sử dụng máy xông mũi.

• Uống nhiều nước: Cung cấp đủ nước cho cơ thể giúp làm loãng dịch nhầy, hỗ trợ quá trình làm sạch xoang tự nhiên và giảm tình trạng nghẹt mũi.

Phẫu thuật trong trường hợp nặng

Phẫu thuật chỉ được thực hiện trong các trường hợp viêm xoang hàm cấp nặng hoặc khi các phương pháp điều trị khác không có hiệu quả. Các trường hợp này thường bao gồm:

• Phẫu thuật mở xoang: Được chỉ định khi xoang hàm bị tắc nghẽn nghiêm trọng và không thể thông qua các biện pháp điều trị bảo tồn. Phẫu thuật giúp tạo đường thông cho dịch nhầy thoát ra ngoài, giảm viêm và phục hồi chức năng của xoang.

• Loại bỏ polyp mũi: Nếu polyp mũi hoặc các khối u trong xoang gây tắc nghẽn và viêm xoang, phẫu thuật cắt bỏ polyp có thể giúp cải thiện tình trạng bệnh.

Việc lựa chọn phương pháp điều trị viêm xoang hàm cấp sẽ phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh và tình trạng sức khỏe của người bệnh. Bằng cách kết hợp các phương pháp điều trị hợp lý, bệnh viêm xoang hàm cấp có thể được kiểm soát và điều trị hiệu quả.

Nguồn: Soytethainguyen