Viêm xoang cấp tính: Triệu chứng, Nguyên nhân và Điều trị

Cập nhật lúc 09:54 - 14/03/2025

Đánh giá bài viết

Viêm xoang cấp tính là tình trạng viêm nhiễm xảy ra ở các xoang mũi, gây ra những cơn đau nhức, nghẹt mũi, và khó thở. Đây là một bệnh lý phổ biến, có thể xuất hiện sau khi bị cảm lạnh, cúm hoặc các bệnh viêm đường hô hấp khác. Các triệu chứng của viêm xoang cấp tính thường bao gồm sổ mũi, đau đầu, ho và mệt mỏi. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể chuyển thành mãn tính, gây ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

Định nghĩa viêm xoang cấp tính

Viêm xoang cấp tính là tình trạng viêm nhiễm xảy ra ở các xoang mũi, đặc biệt là các xoang trong sọ, như xoang trán, xoang hàm, xoang bướm và xoang sàng. Bệnh lý này thường xuất hiện khi niêm mạc xoang bị viêm do nhiễm virus hoặc vi khuẩn, và có thể xảy ra sau các đợt cảm cúm, cảm lạnh hoặc các bệnh viêm đường hô hấp trên. Viêm xoang cấp tính có thể kéo dài từ vài ngày đến vài tuần, và nếu không được điều trị đúng cách, có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng hơn.

Viêm xoang cấp tính có thể xuất hiện đột ngột và khiến bệnh nhân gặp nhiều khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày. Tình trạng này thường gây ra các cơn đau nhức khó chịu ở khu vực mặt, cùng với các triệu chứng khác như tắc nghẽn mũi và sổ mũi.

Triệu chứng của viêm xoang cấp tính

Khi mắc phải viêm xoang cấp tính, bệnh nhân thường gặp phải một số triệu chứng phổ biến sau:

Đau đầu và đau mặt: Cảm giác đau nhức thường xuất hiện ở các vùng xoang, nhất là xoang trán, xoang hàm, và xoang sàng. Đau có thể tăng lên khi cúi người hoặc nghiêng đầu.
Nghẹt mũi: Mũi bị tắc nghẽn, khiến việc thở qua mũi trở nên khó khăn. Đây là triệu chứng đặc trưng của viêm xoang cấp tính, khiến bệnh nhân cảm thấy khó chịu.
Chảy dịch mũi: Người bệnh có thể bị chảy mũi trong suốt hoặc có màu vàng hoặc xanh, đây là dấu hiệu của tình trạng nhiễm trùng. Dịch mũi có thể đặc và khó tống ra ngoài.
Ho: Ho thường xảy ra do dịch nhầy chảy xuống cổ họng hoặc sự kích thích từ các vi khuẩn và virus trong xoang.
Sốt nhẹ: Đôi khi bệnh nhân có thể sốt nhẹ, đặc biệt nếu viêm xoang cấp tính do vi khuẩn gây ra. Sốt là phản ứng của cơ thể khi chống lại nhiễm trùng.
Mệt mỏi và khó chịu: Người bệnh thường cảm thấy mệt mỏi, uể oải do cơ thể đang phải đối mặt với sự nhiễm trùng và viêm.

Các triệu chứng của viêm xoang cấp tính có thể thay đổi tùy theo từng người, nhưng những dấu hiệu trên thường là những biểu hiện rõ rệt nhất.

Nguyên nhân gây viêm xoang cấp tính

Viêm xoang cấp tính có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó một số yếu tố phổ biến bao gồm:

Nhiễm virus: Đây là nguyên nhân chính gây viêm xoang cấp tính, thường xảy ra sau khi mắc các bệnh cảm cúm, cảm lạnh hoặc viêm họng. Các virus như rhinovirus hoặc virus cúm có thể tấn công niêm mạc xoang, gây viêm và nhiễm trùng.
Nhiễm khuẩn: Trong một số trường hợp, viêm xoang cấp tính có thể do nhiễm vi khuẩn, đặc biệt là khi tình trạng viêm nhiễm kéo dài hoặc không được điều trị đúng cách. Các vi khuẩn như Streptococcus pneumoniae và Haemophilus influenzae thường là tác nhân gây bệnh.
Dị ứng: Các yếu tố dị ứng, như phấn hoa, bụi, hoặc lông động vật, có thể gây kích ứng và viêm niêm mạc xoang, dẫn đến viêm xoang cấp tính. Dị ứng thường làm suy yếu hệ thống miễn dịch, tạo điều kiện cho vi khuẩn hoặc virus xâm nhập.
Tắc nghẽn mũi: Những tình trạng như polyp mũi hoặc vẹo vách ngăn mũi có thể cản trở sự thông thoáng của các xoang, dẫn đến viêm nhiễm. Khi xoang không được làm sạch đúng cách, vi khuẩn và dịch nhầy dễ dàng tích tụ, gây ra viêm xoang.
Các yếu tố môi trường: Các tác nhân môi trường như khói thuốc, ô nhiễm không khí, hoặc các chất kích thích khác cũng có thể làm gia tăng nguy cơ viêm xoang cấp tính, vì chúng làm tổn thương niêm mạc mũi và xoang.

Đối tượng dễ mắc viêm xoang cấp tính

Viêm xoang cấp tính có thể ảnh hưởng đến mọi đối tượng, tuy nhiên một số nhóm người có nguy cơ cao hơn:

Người bị cảm lạnh hoặc cúm: Những người mắc các bệnh viêm đường hô hấp trên như cảm lạnh hoặc cúm có nguy cơ cao bị viêm xoang cấp tính. Việc viêm nhiễm lan rộng từ mũi lên các xoang khiến bệnh dễ dàng xuất hiện.
Người có hệ miễn dịch yếu: Các bệnh lý như tiểu đường, HIV/AIDS, hoặc các bệnh lý tự miễn làm suy yếu hệ thống miễn dịch, khiến cơ thể khó chống lại các tác nhân gây bệnh, từ đó dễ bị viêm xoang cấp tính.
Người có dị ứng mũi: Những người mắc các bệnh dị ứng mũi, như viêm mũi dị ứng, dễ dàng bị viêm xoang cấp tính do niêm mạc mũi đã bị viêm và dễ dàng bị nhiễm trùng.
Người hút thuốc lá hoặc tiếp xúc với khói thuốc: Khói thuốc là yếu tố nguy cơ lớn, làm tổn thương niêm mạc mũi và xoang, khiến người hút thuốc hoặc những người tiếp xúc thường xuyên dễ mắc bệnh hơn.
Trẻ em và người cao tuổi: Trẻ em và người cao tuổi có hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn thiện hoặc suy yếu theo tuổi tác, làm cho họ dễ mắc viêm xoang cấp tính khi có những yếu tố tác động như virus hoặc vi khuẩn.
Người có tắc nghẽn mũi: Những người có vẹo vách ngăn mũi hoặc polyp mũi thường gặp khó khăn trong việc làm sạch xoang, khiến dịch nhầy và vi khuẩn tích tụ, dẫn đến viêm xoang cấp tính.

Biến chứng của viêm xoang cấp tính

Viêm xoang cấp tính nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe, bao gồm:

Viêm xoang mãn tính: Nếu viêm xoang cấp tính không được chữa trị hoặc điều trị không đầy đủ, tình trạng này có thể chuyển thành viêm xoang mãn tính, khiến bệnh kéo dài và khó điều trị hơn.
Viêm tai giữa: Viêm xoang cấp tính có thể lan rộng đến tai giữa, gây viêm tai giữa. Đây là một biến chứng thường gặp ở trẻ em, gây đau tai, giảm thính lực, và có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng hơn nếu không được điều trị kịp thời.
Viêm màng não: Trong một số trường hợp hiếm, nhiễm trùng từ xoang có thể lan đến màng não, gây viêm màng não. Biến chứng này rất nguy hiểm và có thể đe dọa tính mạng nếu không được điều trị ngay lập tức.
Nhiễm trùng mắt: Viêm xoang cấp tính có thể ảnh hưởng đến các cơ quan xung quanh mắt, dẫn đến nhiễm trùng mắt như viêm nhiễm trong hốc mắt hoặc quanh mắt, gây sưng đỏ và đau đớn.
Áp xe não: Đây là một biến chứng nghiêm trọng và hiếm gặp của viêm xoang cấp tính, khi nhiễm trùng lây lan từ xoang vào não, gây áp xe và cần phải can thiệp phẫu thuật gấp.
Giảm khả năng thở: Khi viêm xoang gây tắc nghẽn nặng, bệnh nhân có thể gặp khó khăn trong việc thở, đặc biệt là vào ban đêm, ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ và sức khỏe tổng thể.

Chẩn đoán viêm xoang cấp tính

Chẩn đoán viêm xoang cấp tính thường được thực hiện qua các phương pháp khám lâm sàng và cận lâm sàng, bao gồm:

Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành hỏi bệnh để nắm rõ triệu chứng của bệnh nhân, như đau mặt, nghẹt mũi, ho, chảy dịch mũi. Bác sĩ cũng sẽ kiểm tra các dấu hiệu như sốt, sự xuất hiện của dịch mũi, và sự đau nhức khi ấn vào các vùng xoang.
Chụp X-quang: Để xác định tình trạng viêm trong các xoang, bác sĩ có thể yêu cầu chụp X-quang mũi xoang. Phương pháp này giúp phát hiện dịch tích tụ trong các xoang, dấu hiệu của viêm nhiễm.
Siêu âm xoang: Siêu âm cũng có thể được sử dụng để xác định tình trạng viêm và sự tắc nghẽn của các xoang, giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác hơn.
Nội soi mũi xoang: Phương pháp này giúp bác sĩ trực tiếp quan sát bên trong các xoang và mũi, phát hiện các dấu hiệu viêm, tắc nghẽn hoặc polyp mũi.
Xét nghiệm dịch mũi: Nếu có nghi ngờ về nhiễm trùng vi khuẩn, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm dịch mũi để xác định loại vi khuẩn gây bệnh, từ đó lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.
CT scan (Chụp cắt lớp vi tính): Trong trường hợp viêm xoang cấp tính nặng, bác sĩ có thể yêu cầu chụp CT scan để có cái nhìn chi tiết về tình trạng viêm trong các xoang, giúp đưa ra phác đồ điều trị chính xác hơn.

Khi nào cần gặp bác sĩ về viêm xoang cấp tính

Viêm xoang cấp tính có thể tự khỏi trong một số trường hợp, nhưng có những tình huống cần phải thăm khám bác sĩ ngay để tránh các biến chứng nghiêm trọng. Bạn nên gặp bác sĩ nếu:

Triệu chứng kéo dài hơn 10 ngày: Nếu các triệu chứng của viêm xoang cấp tính như đau đầu, nghẹt mũi, và chảy dịch mũi không cải thiện sau 10 ngày, bạn cần gặp bác sĩ để xác định liệu có phải là một tình trạng nhiễm trùng nghiêm trọng hơn.
Sốt cao kéo dài: Nếu bạn bị sốt cao và kéo dài, đặc biệt là trên 39°C, có thể đó là dấu hiệu của một nhiễm trùng nặng và cần phải được kiểm tra.
Đau nhức mặt nghiêm trọng: Khi đau nhức ở các vùng xoang như xoang trán, xoang hàm, hay xoang sàng trở nên dữ dội và không thuyên giảm, điều này có thể chỉ ra một nhiễm trùng nghiêm trọng hoặc biến chứng.
Dịch mũi có màu xanh hoặc vàng đậm: Dịch mũi có màu vàng hoặc xanh có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng do vi khuẩn, và bạn cần gặp bác sĩ để được xét nghiệm và điều trị thích hợp.
Khó thở hoặc đau mắt: Nếu bạn gặp khó khăn trong việc thở qua mũi hoặc bị đau mắt, đặc biệt là khi có dấu hiệu của nhiễm trùng ở vùng quanh mắt, bạn cần thăm khám ngay để tránh các biến chứng nghiêm trọng.
Có triệu chứng viêm màng não hoặc áp xe não: Nếu bạn gặp các triệu chứng như cứng cổ, nhạy cảm với ánh sáng, hoặc có dấu hiệu của bệnh thần kinh, hãy đến bác sĩ ngay lập tức.

Phòng ngừa viêm xoang cấp tính

Dù không thể hoàn toàn tránh được viêm xoang cấp tính, nhưng bạn có thể thực hiện một số biện pháp để giảm nguy cơ mắc bệnh hoặc làm giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh. Những phương pháp phòng ngừa hiệu quả bao gồm:

Rửa mũi thường xuyên: Việc rửa mũi bằng nước muối sinh lý giúp làm sạch dịch nhầy và ngăn ngừa sự phát triển của vi khuẩn trong các xoang, đặc biệt trong mùa lạnh hoặc khi bạn bị cảm cúm.
Tránh tiếp xúc với các yếu tố gây dị ứng: Nếu bạn có tiền sử dị ứng, hạn chế tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng như phấn hoa, bụi, hoặc lông động vật có thể giúp ngăn ngừa viêm xoang cấp tính.
Giữ ấm cơ thể và mũi: Đặc biệt vào mùa đông, việc giữ ấm cơ thể và bảo vệ mũi khỏi gió lạnh giúp hạn chế tình trạng viêm nhiễm xoang do nhiệt độ thấp.
Tránh khói thuốc và ô nhiễm không khí: Khói thuốc và ô nhiễm không khí có thể làm tổn thương niêm mạc mũi và xoang, làm tăng nguy cơ viêm nhiễm. Nếu có thể, tránh tiếp xúc với khói thuốc và môi trường ô nhiễm.
Tăng cường hệ miễn dịch: Duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục đều đặn và ngủ đủ giấc sẽ giúp hệ miễn dịch của bạn mạnh mẽ hơn, từ đó giảm nguy cơ mắc viêm xoang cấp tính.
Tiêm phòng cúm hàng năm: Cúm là một trong những nguyên nhân chính gây ra viêm xoang cấp tính. Việc tiêm phòng cúm hàng năm giúp bảo vệ bạn khỏi nguy cơ nhiễm virus và làm giảm khả năng phát triển thành viêm xoang.

Phương pháp điều trị viêm xoang cấp tính

Viêm xoang cấp tính là tình trạng có thể điều trị hiệu quả nếu phát hiện và điều trị kịp thời. Các phương pháp điều trị hiện nay rất đa dạng, từ thuốc Tây y, các biện pháp không dùng thuốc, đến các phương pháp điều trị từ y học cổ truyền. Dưới đây là những phương pháp phổ biến và hiệu quả để điều trị viêm xoang cấp tính.

Điều trị bằng thuốc

Điều trị bằng thuốc Tây y là phương pháp phổ biến và hiệu quả nhất để giảm các triệu chứng viêm xoang cấp tính. Các loại thuốc thường được sử dụng bao gồm thuốc kháng sinh, thuốc chống viêm, thuốc giảm đau và thuốc xịt mũi. Dưới đây là các loại thuốc Tây y thường dùng:

Thuốc kháng sinh: Nếu viêm xoang cấp tính do vi khuẩn gây ra, bác sĩ sẽ chỉ định thuốc kháng sinh để tiêu diệt vi khuẩn. Một số loại thuốc kháng sinh phổ biến bao gồm:
- Amoxicillin: Là một trong những loại thuốc kháng sinh phổ biến nhất để điều trị viêm xoang do vi khuẩn. Amoxicillin giúp giảm nhiễm trùng và các triệu chứng đau nhức, nghẹt mũi.
- Doxycycline: Là một loại kháng sinh phổ biến khác trong điều trị viêm xoang cấp tính. Doxycycline có hiệu quả tốt với một số chủng vi khuẩn gây bệnh.
- Azithromycin: Thường được chỉ định khi bệnh nhân không đáp ứng với amoxicillin hoặc doxycycline. Azithromycin có khả năng diệt vi khuẩn và ngăn ngừa tình trạng nhiễm trùng tái phát.
Thuốc chống viêm: Các thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) giúp giảm viêm và đau trong xoang. Một số thuốc thường được sử dụng bao gồm:
- Ibuprofen: Đây là một loại thuốc giảm đau và chống viêm rất hiệu quả, giúp giảm sưng và đau nhức ở vùng xoang. Ibuprofen còn có tác dụng giảm sốt nếu người bệnh bị sốt nhẹ.
- Paracetamol: Nếu bạn không thể sử dụng ibuprofen, paracetamol là một sự thay thế an toàn giúp giảm đau và hạ sốt.
Thuốc xịt mũi: Các thuốc xịt mũi giúp giảm nghẹt mũi và làm sạch dịch nhầy trong xoang. Một số loại thuốc xịt mũi phổ biến bao gồm:
- Oxymetazoline: Đây là thuốc xịt mũi giúp giảm tắc nghẽn mũi nhanh chóng. Tuy nhiên, người bệnh không nên sử dụng quá 3 ngày liên tiếp để tránh tình trạng phụ thuộc thuốc.
- Fluticasone: Thuốc xịt này giúp giảm viêm trong các xoang và mũi. Fluticasone thường được chỉ định cho những người có viêm xoang cấp tính kéo dài hoặc có xu hướng tái phát.

Điều trị không dùng thuốc

Bên cạnh việc sử dụng thuốc, một số phương pháp không dùng thuốc cũng có thể giúp làm giảm triệu chứng viêm xoang cấp tính. Các phương pháp này bao gồm:

Rửa mũi bằng nước muối sinh lý: Việc sử dụng dung dịch nước muối sinh lý để rửa mũi giúp làm sạch dịch nhầy và bụi bẩn trong xoang, giúp giảm nghẹt mũi và cải thiện khả năng thở. Bạn có thể sử dụng các bình xịt hoặc dụng cụ rửa mũi chuyên dụng để thực hiện phương pháp này một cách dễ dàng tại nhà.
Xông hơi: Hơi nước nóng có thể giúp làm giảm nghẹt mũi và làm dịu cơn đau nhức trong các xoang. Bạn có thể xông hơi với nước nóng hoặc sử dụng các loại tinh dầu như tinh dầu bạc hà, tinh dầu tràm để tăng hiệu quả.
Tăng cường độ ẩm trong không khí: Việc sử dụng máy tạo độ ẩm trong phòng có thể giúp làm ẩm không khí, tránh tình trạng khô niêm mạc mũi và giảm triệu chứng viêm xoang.
Nghỉ ngơi đầy đủ và uống nhiều nước: Nghỉ ngơi là một phần quan trọng trong quá trình phục hồi. Bên cạnh đó, uống nhiều nước giúp cơ thể duy trì độ ẩm cho niêm mạc mũi và giúp làm loãng dịch nhầy, từ đó dễ dàng tống dịch ra ngoài.

Điều trị bằng y học cổ truyền

Y học cổ truyền cũng có những phương pháp điều trị hiệu quả đối với viêm xoang cấp tính. Các bài thuốc thảo dược, châm cứu, và xoa bóp giúp giảm triệu chứng và hỗ trợ phục hồi sức khỏe. Một số phương pháp phổ biến từ y học cổ truyền bao gồm:

Châm cứu: Châm cứu có tác dụng điều hòa khí huyết, giúp giảm viêm và thông thoáng các xoang mũi. Phương pháp này có thể giúp giảm đau nhức, nghẹt mũi và hỗ trợ điều trị viêm xoang cấp tính.
Xoa bóp huyệt đạo: Các huyệt đạo trên mặt như huyệt Ấn đường, huyệt Nghinh hương có thể giúp giảm đau và thông thoáng mũi. Xoa bóp các huyệt này giúp tăng cường tuần hoàn máu và giảm tình trạng nghẹt mũi.
Các bài thuốc thảo dược: Một số bài thuốc thảo dược từ y học cổ truyền có tác dụng giảm viêm và làm giảm các triệu chứng của viêm xoang cấp tính. Các thảo dược như cam thảo, gừng, lá húng quế, và bạc hà thường được sử dụng trong các bài thuốc điều trị viêm xoang.

Viêm xoang cấp tính là tình trạng có thể điều trị khỏi hoàn toàn nếu được phát hiện và điều trị đúng cách. Các phương pháp điều trị bao gồm việc sử dụng thuốc Tây y để giảm triệu chứng và diệt vi khuẩn, các phương pháp không dùng thuốc như rửa mũi và xông hơi, cùng với các biện pháp hỗ trợ từ y học cổ truyền. Việc kết hợp các phương pháp này một cách hợp lý sẽ giúp cải thiện nhanh chóng tình trạng này, giảm thiểu nguy cơ biến chứng và giúp người bệnh phục hồi sức khỏe tốt hơn.