Viêm đại tràng ở trẻ em: Nguyên nhân, Triệu chứng và Điều trị

Viêm đại tràng ở trẻ em là một bệnh lý phổ biến, gây ra nhiều lo lắng cho các bậc phụ huynh. Đây là tình trạng viêm nhiễm hoặc tổn thương ở lớp niêm mạc đại tràng, dẫn đến các triệu chứng như tiêu chảy, đau bụng, hoặc thậm chí xuất huyết tiêu hóa. Viêm đại tràng có thể do nhiều nguyên nhân, bao gồm nhiễm trùng vi khuẩn, virus, dị ứng thực phẩm hoặc các bệnh lý tiêu hóa khác. Điều quan trọng là phát hiện và điều trị bệnh kịp thời, giúp trẻ phục hồi nhanh chóng và tránh các biến chứng nguy hiểm. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp chẩn đoán và điều trị viêm đại tràng ở trẻ em.

Định nghĩa và phân loại viêm đại tràng ở trẻ em

Viêm đại tràng ở trẻ em là tình trạng viêm nhiễm hoặc tổn thương lớp niêm mạc của đại tràng, phần cuối cùng của hệ tiêu hóa. Bệnh có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ vi khuẩn, virus cho đến các yếu tố không nhiễm trùng như dị ứng thực phẩm hay bệnh tự miễn. Viêm đại tràng không chỉ gây ra những triệu chứng tiêu hóa bất thường mà còn có thể ảnh hưởng đến sự phát triển và sức khỏe chung của trẻ.

Viêm đại tràng ở trẻ em được phân loại thành hai nhóm chính: viêm đại tràng cấp tính và viêm đại tràng mạn tính. Viêm đại tràng cấp tính thường xuất hiện đột ngột và có thể do nhiễm trùng hoặc ngộ độc thực phẩm. Trong khi đó, viêm đại tràng mạn tính kéo dài trong nhiều tháng hoặc tái phát thường xuyên, có thể do bệnh lý tiêu hóa nền hoặc các rối loạn miễn dịch.

Triệu chứng viêm đại tràng ở trẻ em

Các triệu chứng viêm đại tràng ở trẻ em thường biểu hiện rõ rệt qua hệ tiêu hóa. Đầu tiên và phổ biến nhất là đau bụng, có thể đau quặn thắt hoặc âm ỉ, đôi khi khiến trẻ cảm thấy khó chịu và quấy khóc. Tiêu chảy là triệu chứng chính tiếp theo, có thể kèm theo máu hoặc chất nhầy trong phân, đặc biệt khi viêm đại tràng do vi khuẩn hoặc virus gây ra. Trẻ cũng có thể bị nôn, sốt nhẹ và mệt mỏi. Những biểu hiện này nếu không được xử lý kịp thời có thể dẫn đến mất nước, suy nhược và ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ.

Ngoài các triệu chứng tiêu hóa, viêm đại tràng còn có thể gây các dấu hiệu toàn thân như thiếu máu, sụt cân, chán ăn và suy giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng. Điều này có thể làm trẻ kém phát triển về thể chất và tinh thần, ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài nếu không điều trị sớm.

Nguyên nhân gây viêm đại tràng ở trẻ em

Viêm đại tràng ở trẻ em có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ các yếu tố nhiễm trùng cho đến các nguyên nhân không nhiễm trùng. Dưới đây là những nguyên nhân chính gây ra tình trạng này:

• Nhiễm trùng vi khuẩn hoặc virus: Các vi khuẩn như Salmonella, Shigella, E. coli và virus như rotavirus có thể gây viêm đại tràng ở trẻ em. Các vi khuẩn này thường xâm nhập vào cơ thể qua thực phẩm hoặc nước bị ô nhiễm, gây viêm nhiễm ở đường ruột và đại tràng.

• Dị ứng thực phẩm: Một số trẻ em có thể bị viêm đại tràng do phản ứng dị ứng với một số thực phẩm như sữa, đậu nành, hoặc các thành phần khác có trong thực phẩm. Dị ứng thực phẩm có thể gây viêm và kích thích lớp niêm mạc đại tràng.

• Bệnh lý tiêu hóa: Các bệnh như viêm đại tràng loét, bệnh Crohn, hoặc bệnh viêm ruột (IBD) có thể dẫn đến tình trạng viêm mạn tính của đại tràng. Đây là những bệnh lý có tính chất tự miễn hoặc di truyền, gây viêm kéo dài và có thể tái phát nhiều lần.

• Lạm dụng thuốc kháng sinh: Việc sử dụng thuốc kháng sinh kéo dài hoặc không đúng cách có thể gây rối loạn hệ vi khuẩn đường ruột, dẫn đến viêm đại tràng do mất cân bằng vi khuẩn có lợi trong ruột.

• Căng thẳng và yếu tố tâm lý: Mặc dù không phải là nguyên nhân chính, nhưng căng thẳng tâm lý kéo dài có thể góp phần làm trầm trọng thêm triệu chứng viêm đại tràng ở trẻ em, đặc biệt là trong các trường hợp bệnh mạn tính như hội chứng ruột kích thích.

Đối tượng dễ mắc viêm đại tràng ở trẻ em

Viêm đại tràng ở trẻ em có thể gặp ở mọi độ tuổi, nhưng một số nhóm trẻ có nguy cơ cao hơn. Những yếu tố sau đây có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh:

• Trẻ em dưới tuổi học đường: Trẻ em trong độ tuổi từ mầm non đến tiểu học thường dễ bị nhiễm trùng đường ruột do hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn thiện. Trẻ trong độ tuổi này có nguy cơ cao bị nhiễm vi khuẩn và virus gây viêm đại tràng, đặc biệt khi chúng tiếp xúc với môi trường học đường đông đúc.

• Trẻ có hệ miễn dịch yếu: Những trẻ có hệ miễn dịch suy yếu do bệnh lý nền hoặc đang điều trị các bệnh tự miễn sẽ dễ mắc viêm đại tràng. Hệ miễn dịch yếu làm giảm khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh từ môi trường bên ngoài.

• Trẻ có tiền sử bệnh tiêu hóa: Trẻ em đã từng mắc các bệnh tiêu hóa như viêm loét dạ dày, hội chứng ruột kích thích, hoặc các bệnh lý viêm ruột mạn tính (như Crohn) có nguy cơ cao phát triển viêm đại tràng. Những bệnh lý này có thể làm tổn thương lớp niêm mạc đại tràng, dễ bị viêm nhiễm.

• Trẻ có thói quen ăn uống không lành mạnh: Trẻ em thường xuyên ăn thức ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn hoặc không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm dễ gặp phải tình trạng viêm đại tràng do các vi khuẩn hoặc virus có trong thực phẩm.

• Trẻ tiếp xúc với nguồn bệnh: Trẻ em sống trong môi trường đông đúc hoặc có tiếp xúc với các nguồn bệnh như bệnh viện, trường học, hoặc khu vui chơi công cộng có nguy cơ mắc viêm đại tràng cao do vi khuẩn và virus lây lan nhanh trong những nơi này.

Biến chứng viêm đại tràng ở trẻ em

Viêm đại tràng ở trẻ em nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là các biến chứng có thể xảy ra khi tình trạng viêm đại tràng kéo dài hoặc không được kiểm soát:

• Mất nước nghiêm trọng: Tiêu chảy kéo dài là một trong những triệu chứng phổ biến của viêm đại tràng. Mất nước có thể xảy ra nhanh chóng và làm suy giảm các chức năng cơ thể, đặc biệt là ở trẻ nhỏ. Mất nước không được điều trị có thể dẫn đến tình trạng sốc, hôn mê hoặc thậm chí tử vong.

• Suy dinh dưỡng: Khi đại tràng bị viêm, khả năng hấp thụ các chất dinh dưỡng của cơ thể bị giảm sút. Trẻ có thể gặp phải tình trạng sụt cân, chán ăn và thiếu hụt các vitamin và khoáng chất thiết yếu cho sự phát triển.

• Thủng đại tràng: Một biến chứng nghiêm trọng của viêm đại tràng là thủng đại tràng, gây rò rỉ vi khuẩn và chất thải vào ổ bụng. Thủng đại tràng có thể dẫn đến viêm phúc mạc, một tình trạng nhiễm trùng toàn thân rất nguy hiểm nếu không được cấp cứu kịp thời.

• Nhiễm trùng huyết: Viêm đại tràng nặng có thể tạo cơ hội cho vi khuẩn xâm nhập vào máu, gây nhiễm trùng huyết. Đây là tình trạng nhiễm trùng nghiêm trọng có thể ảnh hưởng đến tất cả các cơ quan trong cơ thể và đe dọa tính mạng của trẻ.

• Mất cân bằng vi khuẩn đường ruột: Việc sử dụng thuốc kháng sinh hoặc tình trạng viêm đại tràng kéo dài có thể làm mất cân bằng hệ vi khuẩn trong ruột. Điều này có thể dẫn đến sự phát triển của các vi khuẩn có hại và gia tăng tình trạng viêm nhiễm trong đường tiêu hóa.

Chẩn đoán viêm đại tràng ở trẻ em

Để xác định chính xác liệu trẻ có bị viêm đại tràng hay không, các bác sĩ sẽ thực hiện một loạt các xét nghiệm và kiểm tra lâm sàng. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán chủ yếu được sử dụng:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành hỏi bệnh sử và khám lâm sàng để xác định các triệu chứng như đau bụng, tiêu chảy, sốt và tình trạng mất nước. Việc quan sát tình trạng chung của trẻ giúp bác sĩ đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh.

• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể giúp xác định tình trạng viêm trong cơ thể và kiểm tra các chỉ số liên quan đến nhiễm trùng, thiếu máu, và mất nước. Một số xét nghiệm có thể phát hiện sự tăng cao của các chỉ số như bạch cầu và CRP (protein phản ứng C), cho thấy tình trạng viêm hoặc nhiễm trùng.

• Xét nghiệm phân: Xét nghiệm phân giúp phát hiện vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng có trong phân của trẻ, là nguyên nhân gây viêm đại tràng. Ngoài ra, xét nghiệm này còn có thể xác định sự xuất hiện của máu hoặc chất nhầy trong phân, điều này hỗ trợ trong việc đánh giá mức độ viêm.

• Nội soi đại tràng: Nếu các phương pháp xét nghiệm ban đầu không đủ rõ ràng, bác sĩ có thể chỉ định nội soi đại tràng. Đây là một thủ thuật trong đó một ống mềm có gắn camera sẽ được đưa vào trực tiếp trong đại tràng của trẻ để quan sát các tổn thương, viêm hoặc loét. Nội soi giúp chẩn đoán chính xác các bệnh lý như viêm đại tràng loét hoặc bệnh Crohn.

• Chẩn đoán hình ảnh: Các xét nghiệm hình ảnh như siêu âm hoặc CT scan có thể được sử dụng để kiểm tra sự hiện diện của tổn thương trong đại tràng và xác định các biến chứng như thủng đại tràng hoặc viêm phúc mạc. Các xét nghiệm này cũng giúp loại trừ các bệnh lý khác có triệu chứng tương tự.

Khi nào cần gặp bác sĩ về viêm đại tràng ở trẻ em

Viêm đại tràng ở trẻ em có thể diễn tiến nhanh và nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Dưới đây là những dấu hiệu cho thấy phụ huynh nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ ngay lập tức:

• Tiêu chảy kéo dài: Nếu trẻ bị tiêu chảy kéo dài hơn một vài ngày, đặc biệt nếu có máu hoặc chất nhầy trong phân, đây là dấu hiệu của viêm đại tràng. Tiêu chảy kéo dài có thể dẫn đến mất nước, suy dinh dưỡng và ảnh hưởng đến sức khỏe chung của trẻ.

• Đau bụng dữ dội: Nếu trẻ than phiền về đau bụng dữ dội, đặc biệt là cơn đau quặn thắt hoặc đau liên tục, điều này có thể chỉ ra rằng đại tràng bị viêm nặng. Đặc biệt chú ý nếu cơn đau không giảm đi sau khi trẻ đi vệ sinh.

• Sốt cao: Sốt cao kéo dài kèm theo các triệu chứng tiêu hóa như tiêu chảy, nôn mửa có thể cho thấy trẻ bị nhiễm trùng. Sốt là một phản ứng của cơ thể đối với nhiễm trùng hoặc viêm nghiêm trọng trong đường tiêu hóa.

• Mất nước nghiêm trọng: Nếu trẻ có dấu hiệu mất nước như khô miệng, ít đi tiểu, mắt trũng và da khô, cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức. Mất nước có thể dẫn đến tình trạng suy kiệt và các biến chứng nghiêm trọng.

• Sụt cân hoặc chán ăn: Khi trẻ bị viêm đại tràng, khả năng hấp thụ dinh dưỡng bị giảm sút, dẫn đến sụt cân và chán ăn. Nếu tình trạng này kéo dài, trẻ có thể gặp phải suy dinh dưỡng, ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và tinh thần.

• Phát hiện máu trong phân: Nếu phân của trẻ có màu đỏ tươi hoặc đen, điều này có thể chỉ ra rằng có xuất huyết trong đại tràng, một dấu hiệu của viêm đại tràng nghiêm trọng cần được điều trị ngay.

Phòng ngừa viêm đại tràng ở trẻ em

Viêm đại tràng ở trẻ em có thể được phòng ngừa hoặc giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh thông qua một số biện pháp chăm sóc và phòng bệnh cơ bản. Dưới đây là những cách hiệu quả để bảo vệ trẻ khỏi viêm đại tràng:

• Giữ vệ sinh ăn uống: Đảm bảo rằng trẻ ăn thực phẩm được chế biến sạch sẽ và uống nước an toàn. Tránh cho trẻ ăn thực phẩm không rõ nguồn gốc hoặc đã bị ô nhiễm. Việc rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh cũng rất quan trọng để ngăn ngừa nhiễm trùng.

• Tiêm phòng đầy đủ: Các vaccine như vaccine phòng bệnh rotavirus có thể giúp trẻ ngăn ngừa nhiễm trùng viêm đại tràng do virus. Việc tuân thủ lịch tiêm chủng đầy đủ giúp bảo vệ trẻ khỏi một số tác nhân gây bệnh nguy hiểm.

• Chế độ ăn uống lành mạnh: Cung cấp cho trẻ chế độ ăn uống cân bằng và giàu dinh dưỡng để tăng cường sức đề kháng, giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh. Hạn chế cho trẻ ăn thực phẩm chế biến sẵn hoặc các thực phẩm dễ gây dị ứng.

• Tránh sử dụng thuốc kháng sinh không cần thiết: Việc sử dụng thuốc kháng sinh không đúng cách có thể làm mất cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột, dẫn đến viêm đại tràng. Chỉ sử dụng thuốc kháng sinh khi có chỉ định từ bác sĩ.

• Giảm căng thẳng cho trẻ: Căng thẳng tâm lý có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tiêu hóa của trẻ, làm trầm trọng thêm các vấn đề tiêu hóa như viêm đại tràng. Cung cấp môi trường sống yên bình, vui vẻ và khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động thể thao, vui chơi lành mạnh.

• Khám sức khỏe định kỳ: Đưa trẻ đi khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các vấn đề về đường tiêu hóa. Việc theo dõi sức khỏe thường xuyên giúp phát hiện kịp thời các dấu hiệu bất thường và điều trị từ sớm trước khi bệnh trở nên nghiêm trọng.

Phương pháp điều trị viêm đại tràng ở trẻ em

Viêm đại tràng ở trẻ em có thể được điều trị hiệu quả thông qua một sự kết hợp giữa các phương pháp điều trị Tây y và các biện pháp hỗ trợ từ Đông y, tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Dưới đây là các phương pháp điều trị thường được áp dụng:

Điều trị bằng thuốc Tây y

Thuốc Tây y là phương pháp điều trị chủ yếu khi trẻ bị viêm đại tràng. Các loại thuốc sẽ được bác sĩ chỉ định dựa vào nguyên nhân gây bệnh và tình trạng sức khỏe của trẻ. Dưới đây là các nhóm thuốc chính được sử dụng:

• Kháng sinh: Khi viêm đại tràng do nhiễm trùng vi khuẩn, bác sĩ có thể chỉ định thuốc kháng sinh để tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh. Một số loại kháng sinh thường được sử dụng cho viêm đại tràng ở trẻ em bao gồm Ciprofloxacin, Amoxicillin, hoặc Metronidazole. Những loại thuốc này giúp điều trị nhiễm trùng do vi khuẩn như E. coli, Salmonella, hoặc Shigella.

• Thuốc chống viêm: Để giảm viêm và kiểm soát các triệu chứng của viêm đại tràng, bác sĩ có thể kê đơn các thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) như Ibuprofen. Tuy nhiên, những thuốc này cần được sử dụng cẩn thận, vì chúng có thể làm tăng nguy cơ viêm loét dạ dày, đặc biệt ở trẻ em. Trong các trường hợp viêm đại tràng mạn tính, thuốc chống viêm corticosteroid như Prednisone có thể được sử dụng.

• Thuốc chống tiêu chảy: Để kiểm soát triệu chứng tiêu chảy, các thuốc như Loperamide có thể được sử dụng để làm giảm tần suất và mức độ tiêu chảy. Tuy nhiên, loại thuốc này cần được sử dụng thận trọng, vì nếu có sự hiện diện của nhiễm trùng, việc làm chậm quá trình tiêu hóa có thể gây hại cho trẻ.

• Thuốc kháng Histamine: Trong trường hợp viêm đại tràng do dị ứng thực phẩm hoặc phản ứng dị ứng, thuốc kháng Histamine như Cetirizine hoặc Loratadine có thể giúp giảm các triệu chứng như sưng, ngứa hoặc phát ban, đồng thời giảm phản ứng viêm trong đường ruột.

Điều trị bằng biện pháp hỗ trợ và dinh dưỡng

Bên cạnh việc sử dụng thuốc Tây y, các biện pháp hỗ trợ và dinh dưỡng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị viêm đại tràng, giúp tăng cường sức khỏe và hỗ trợ quá trình hồi phục của trẻ.

• Bổ sung nước và điện giải: Việc duy trì cân bằng nước và điện giải là rất quan trọng, đặc biệt khi trẻ bị tiêu chảy và mất nước. Các dung dịch bù nước như Oral Rehydration Salts (ORS) giúp bổ sung kịp thời các chất cần thiết để duy trì chức năng cơ thể và ngăn ngừa tình trạng suy dinh dưỡng.

• Chế độ ăn uống phù hợp: Trong quá trình điều trị, việc duy trì một chế độ ăn dễ tiêu hóa và giàu dưỡng chất là rất quan trọng. Các thực phẩm nhẹ như cháo, súp, hoặc thức ăn nhạt, ít béo sẽ giúp giảm tải cho hệ tiêu hóa và giảm kích thích cho đại tràng. Ngoài ra, bổ sung các thực phẩm giàu probiotics như sữa chua hoặc men vi sinh có thể giúp phục hồi cân bằng vi khuẩn đường ruột, hỗ trợ quá trình điều trị.

• Hạn chế thực phẩm gây dị ứng: Nếu viêm đại tràng ở trẻ do dị ứng thực phẩm, việc loại bỏ các thực phẩm gây dị ứng khỏi chế độ ăn là điều rất quan trọng. Các thực phẩm như sữa, đậu nành, hoặc lúa mì có thể cần phải được kiêng để tránh tình trạng viêm tái phát.

Điều trị bằng phương pháp Đông y

Ngoài Tây y, các phương pháp Đông y cũng có thể hỗ trợ điều trị viêm đại tràng ở trẻ em. Các bài thuốc Đông y tập trung vào việc cân bằng âm dương trong cơ thể và giải quyết nguyên nhân gốc rễ của bệnh.

• Sử dụng thảo dược: Một số thảo dược như Hoàng cầm, Đại hoàng, Nhân sâm có thể được sử dụng trong các bài thuốc Đông y để làm dịu viêm, điều hòa nhu động ruột và tăng cường chức năng tiêu hóa. Tuy nhiên, việc sử dụng thảo dược cần được chỉ định bởi các bác sĩ có chuyên môn trong lĩnh vực Đông y, đặc biệt khi điều trị cho trẻ em.

• Châm cứu và xoa bóp: Các phương pháp như châm cứu hoặc xoa bóp nhẹ nhàng vùng bụng có thể giúp làm giảm cơn đau bụng và cải thiện lưu thông máu, giúp tăng cường quá trình phục hồi của đại tràng. Tuy nhiên, cần thận trọng khi áp dụng phương pháp này cho trẻ em và chỉ nên thực hiện dưới sự hướng dẫn của thầy thuốc có kinh nghiệm.

Trong tổng thể, phương pháp điều trị viêm đại tràng ở trẻ em cần phải được lựa chọn và phối hợp sao cho phù hợp với tình trạng bệnh lý cụ thể của trẻ. Các biện pháp điều trị Tây y kết hợp với chế độ dinh dưỡng hợp lý và các phương pháp hỗ trợ khác sẽ giúp trẻ hồi phục nhanh chóng và giảm thiểu các biến chứng nguy hiểm.

Nguồn: Soytethainguyen