Vảy Nến Thể Mảng: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Phương Pháp Điều Trị

Vảy nến thể mảng là một dạng bệnh da liễu mãn tính, đặc trưng bởi những mảng da đỏ, dày, phủ vảy trắng bạc, thường xuất hiện ở khu vực khớp, lưng, và đầu. Bệnh có thể gây ngứa ngáy, đau đớn, ảnh hưởng đến thẩm mỹ và chất lượng cuộc sống. Mặc dù chưa xác định được nguyên nhân chính xác, nhưng di truyền và hệ miễn dịch đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của bệnh. Điều trị vảy nến thể mảng có thể bao gồm các phương pháp như thuốc bôi, thuốc uống, liệu pháp ánh sáng, hoặc các biện pháp điều trị sinh học, tùy vào mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Định nghĩa và phân loại vảy nến thể mảng

Vảy nến thể mảng là một dạng bệnh lý về da, đặc trưng bởi các mảng da đỏ, dày, có vảy trắng bạc. Bệnh thường xuất hiện ở những khu vực dễ bị ma sát như đầu gối, khuỷu tay, và da đầu. Đây là bệnh tự miễn, trong đó hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm vào các tế bào da khỏe mạnh, khiến chúng tăng trưởng quá nhanh, tạo thành các mảng vảy.

Vảy nến thể mảng có thể được phân thành nhiều mức độ khác nhau, từ nhẹ đến nặng, tùy vào sự phát triển và mức độ ảnh hưởng của các mảng vảy. Bệnh có thể gây ngứa ngáy, đau đớn, và đôi khi gây ra các biến chứng về tâm lý do ảnh hưởng thẩm mỹ, đặc biệt là khi vảy nến lan rộng.

Triệu chứng vảy nến thể mảng

Triệu chứng của vảy nến thể mảng rất dễ nhận diện, đặc biệt là sự xuất hiện của các mảng da đỏ, dày và phủ vảy trắng bạc. Những mảng vảy này có thể bị nứt nẻ và gây ra cảm giác đau, ngứa ngáy. Các vùng da bị tổn thương thường xuất hiện ở những vị trí hay ma sát như khuỷu tay, đầu gối, lưng và da đầu. Bệnh cũng có thể gây ra sự kích thích và viêm nhiễm nếu không được điều trị kịp thời.

Ngoài các triệu chứng ngoài da, bệnh nhân cũng có thể gặp các vấn đề về móng, như móng tay và móng chân trở nên yếu và dễ gãy. Một số người bệnh còn cảm thấy mệt mỏi hoặc có triệu chứng viêm khớp, khiến tình trạng bệnh thêm phần phức tạp.

Nguyên nhân gây vảy nến thể mảng

Vảy nến thể mảng là một bệnh lý phức tạp với nhiều yếu tố tác động. Dưới đây là những nguyên nhân chính có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh:

• Di truyền: Một trong những yếu tố quan trọng nhất, vảy nến có thể xảy ra nếu có người trong gia đình mắc bệnh. Các gen liên quan đến hệ miễn dịch có thể khiến cơ thể nhầm lẫn, tấn công các tế bào da khỏe mạnh.

• Rối loạn miễn dịch: Bệnh vảy nến thể mảng là một bệnh tự miễn, nghĩa là hệ thống miễn dịch của cơ thể hoạt động bất thường, tấn công tế bào da và gây viêm.

• Tác động từ môi trường: Các yếu tố môi trường như căng thẳng, nhiễm trùng hoặc tiếp xúc với chất kích thích (như thuốc lá, rượu) có thể làm tăng nguy cơ bùng phát vảy nến. Ngoài ra, các tổn thương da, chẳng hạn như vết thương hoặc bỏng, cũng có thể kích hoạt bệnh.

• Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc, chẳng hạn như thuốc ức chế miễn dịch hoặc thuốc điều trị huyết áp cao, có thể góp phần làm bùng phát bệnh vảy nến ở những người có nguy cơ.

• Rối loạn nội tiết: Hormone cũng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của bệnh vảy nến, đặc biệt là trong những giai đoạn thay đổi nội tiết tố như mang thai hoặc mãn kinh.

Với những nguyên nhân này, vảy nến thể mảng không chỉ là bệnh lý có tính chất di truyền mà còn có thể bị tác động bởi các yếu tố bên ngoài.

Đối tượng dễ mắc vảy nến thể mảng

Vảy nến thể mảng có thể xảy ra ở bất kỳ ai, nhưng một số đối tượng có nguy cơ cao hơn:

• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh: Những người có người thân bị vảy nến sẽ có khả năng cao bị ảnh hưởng do yếu tố di truyền.

• Người trẻ tuổi và người trung niên: Bệnh vảy nến thể mảng thường xuất hiện lần đầu tiên ở độ tuổi thanh thiếu niên hoặc người trưởng thành. Tuy nhiên, bệnh cũng có thể khởi phát ở người lớn tuổi.

• Những người có hệ miễn dịch yếu: Các bệnh lý liên quan đến hệ miễn dịch như HIV/AIDS, hoặc việc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch có thể khiến nguy cơ mắc vảy nến tăng lên.

• Những người bị căng thẳng kéo dài: Căng thẳng là yếu tố môi trường có thể làm trầm trọng thêm tình trạng vảy nến ở những người có nguy cơ bẩm sinh.

• Người mắc các bệnh viêm nhiễm: Nhiễm trùng như viêm họng hoặc cảm cúm có thể là một yếu tố khởi phát bệnh vảy nến ở một số người.

Với những đối tượng này, việc nhận diện và điều trị vảy nến thể mảng càng sớm càng giúp giảm thiểu sự phát triển và lan rộng của bệnh.

Biến chứng của vảy nến thể mảng

Vảy nến thể mảng không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ và chất lượng cuộc sống mà còn có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Dưới đây là các biến chứng thường gặp:

• Viêm khớp vảy nến: Khoảng một phần ba bệnh nhân vảy nến thể mảng có thể phát triển viêm khớp vảy nến, khiến các khớp sưng đau, khó vận động, và có thể dẫn đến biến dạng khớp nếu không được kiểm soát.

• Tổn thương da nghiêm trọng: Mảng vảy có thể lan rộng và dày lên, gây đau đớn, nứt nẻ, làm da dễ bị nhiễm trùng. Các vết thương hở có thể là cơ hội cho vi khuẩn xâm nhập và gây viêm.

• Vấn đề về móng: Một số bệnh nhân vảy nến thể mảng có thể gặp phải các vấn đề về móng, như móng tay và móng chân dễ bị yếu, gãy hoặc thay đổi màu sắc. Các dấu hiệu này có thể là dấu hiệu cho thấy bệnh đang tiến triển nặng hơn.

• Rối loạn tâm lý: Vảy nến thể mảng có thể ảnh hưởng đến tâm lý của bệnh nhân, đặc biệt là khi bệnh xuất hiện ở những khu vực dễ nhìn thấy như mặt, cổ, hoặc tay. Cảm giác tự ti, lo âu, và trầm cảm có thể xảy ra, làm tăng mức độ căng thẳng và làm bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.

• Tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch: Các nghiên cứu cho thấy rằng bệnh nhân vảy nến có nguy cơ cao mắc các bệnh tim mạch do tình trạng viêm mãn tính kéo dài. Viêm nhiễm do bệnh vảy nến có thể gây tổn thương cho hệ tim mạch, tăng nguy cơ đột quỵ và nhồi máu cơ tim.

Bệnh vảy nến thể mảng có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng nếu không được kiểm soát tốt, do đó việc điều trị và theo dõi bệnh là vô cùng quan trọng.

Chẩn đoán vảy nến thể mảng

Chẩn đoán vảy nến thể mảng chủ yếu dựa vào các triệu chứng lâm sàng và xét nghiệm hỗ trợ. Dưới đây là quy trình chẩn đoán:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ thăm khám kỹ lưỡng vùng da có triệu chứng, đánh giá các mảng đỏ, dày và vảy bạc. Hình thái mảng vảy đặc trưng là yếu tố chính giúp bác sĩ xác định bệnh.

• Xét nghiệm sinh thiết da: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu làm sinh thiết da để xác định rõ ràng loại bệnh lý và loại trừ các bệnh ngoài da khác. Mẫu da sẽ được lấy và phân tích dưới kính hiển vi để kiểm tra sự hiện diện của tế bào viêm.

• Xét nghiệm máu: Để đánh giá tình trạng viêm và mức độ ảnh hưởng của bệnh đến cơ thể, xét nghiệm máu có thể được thực hiện. Mặc dù không phải là xét nghiệm đặc hiệu cho vảy nến, nhưng các chỉ số viêm như CRP và tốc độ lắng máu (ESR) có thể giúp theo dõi mức độ nghiêm trọng của bệnh.

• Kiểm tra viêm khớp: Nếu bệnh nhân có triệu chứng viêm khớp, bác sĩ có thể yêu cầu chụp X-quang hoặc xét nghiệm chức năng khớp để kiểm tra có bị viêm khớp vảy nến hay không.

Chẩn đoán vảy nến thể mảng chủ yếu dựa vào việc nhận diện các triệu chứng lâm sàng đặc trưng, nhưng trong một số trường hợp, việc sử dụng các xét nghiệm hỗ trợ là cần thiết để đảm bảo chính xác.

Khi nào cần gặp bác sĩ về vảy nến thể mảng

Việc nhận diện thời điểm cần gặp bác sĩ là rất quan trọng trong việc điều trị vảy nến thể mảng. Dưới đây là những dấu hiệu cho thấy bạn nên tìm kiếm sự giúp đỡ y tế:

• Khi các triệu chứng trở nên nghiêm trọng: Nếu mảng vảy trở nên dày, lan rộng nhanh chóng hoặc gây đau đớn, bạn cần đến bác sĩ để được đánh giá lại tình trạng bệnh.

• Khi có dấu hiệu nhiễm trùng: Nếu các mảng da bị vỡ, nứt nẻ và có dấu hiệu nhiễm trùng như mủ, đỏ, hoặc nóng, bạn cần gặp bác sĩ ngay để được điều trị nhiễm trùng kịp thời.

• Khi bệnh ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống: Nếu vảy nến làm bạn cảm thấy tự ti, lo âu hoặc gây trầm cảm, việc gặp bác sĩ là cần thiết để không chỉ điều trị bệnh mà còn giúp bạn cải thiện sức khỏe tâm lý.

• Khi có dấu hiệu viêm khớp: Nếu bạn bắt đầu cảm thấy đau nhức ở các khớp, sưng tấy hoặc khó di chuyển, rất có thể bệnh vảy nến của bạn đã phát triển thành viêm khớp vảy nến. Lúc này, bác sĩ chuyên khoa sẽ giúp bạn xử lý tình trạng này.

• Khi các phương pháp điều trị hiện tại không hiệu quả: Nếu bạn đã thử các phương pháp điều trị tại nhà hoặc thuốc bôi mà bệnh không thuyên giảm hoặc tái phát thường xuyên, bác sĩ sẽ điều chỉnh phác đồ điều trị phù hợp.

Với vảy nến thể mảng, việc thăm khám và điều trị sớm là rất quan trọng để kiểm soát bệnh và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.

Phòng ngừa vảy nến thể mảng

Dù không thể hoàn toàn ngăn ngừa được vảy nến thể mảng, nhưng bạn có thể giảm thiểu nguy cơ bùng phát bệnh thông qua một số biện pháp phòng ngừa đơn giản nhưng hiệu quả:

• Quản lý căng thẳng: Căng thẳng là một yếu tố kích thích sự bùng phát của vảy nến. Các phương pháp thư giãn như yoga, thiền, hoặc các hoạt động thể thao có thể giúp giảm căng thẳng và hạn chế tác động xấu đến da.

• Duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh: Một chế độ ăn uống cân bằng, giàu vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa sẽ hỗ trợ sức khỏe da. Hạn chế thực phẩm gây viêm như đồ ăn nhanh, thực phẩm chứa nhiều đường hoặc chất béo không lành mạnh.

• Bảo vệ da khỏi tổn thương: Tránh cọ xát mạnh hoặc bị thương da. Cẩn thận với các sản phẩm tẩy rửa có hóa chất mạnh có thể gây kích ứng da, và hãy dùng kem dưỡng ẩm để giữ cho da luôn mềm mại và không bị khô.

• Tránh tiếp xúc với các tác nhân kích thích: Một số yếu tố như thuốc lá, rượu, hoặc các sản phẩm chăm sóc da chứa hóa chất mạnh có thể làm tình trạng vảy nến trở nên tồi tệ hơn. Hạn chế tiếp xúc với các tác nhân này để giảm nguy cơ bệnh tái phát.

• Chăm sóc sức khỏe tổng thể: Cải thiện sức khỏe tổng thể, đặc biệt là sức khỏe miễn dịch, thông qua việc ngủ đủ giấc, tập thể dục đều đặn và duy trì cân nặng hợp lý có thể giúp cơ thể chống lại sự phát triển của bệnh vảy nến.

Những biện pháp phòng ngừa này có thể giúp làm giảm tần suất bùng phát vảy nến thể mảng và giúp bệnh nhân kiểm soát bệnh tốt hơn.

Phương pháp điều trị vảy nến thể mảng

Điều trị vảy nến thể mảng thường bao gồm việc kết hợp nhiều phương pháp để giảm thiểu triệu chứng và ngăn ngừa bệnh tái phát. Các phương pháp này có thể bao gồm thuốc Tây y, liệu pháp ánh sáng, và các biện pháp điều trị sinh học. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến:

Điều trị bằng thuốc bôi

Điều trị vảy nến thể mảng bằng thuốc bôi là phương pháp phổ biến và thường được áp dụng đầu tiên. Các loại thuốc này giúp giảm viêm, làm dịu da và ngăn ngừa tình trạng vảy nến lan rộng.

• Corticosteroid (steroid bôi): Đây là loại thuốc bôi được sử dụng rộng rãi nhất trong điều trị vảy nến. Các thuốc như betamethasone, clobetasol, và fluticasone giúp giảm viêm nhanh chóng và giảm kích ứng da. Tuy nhiên, việc sử dụng lâu dài có thể dẫn đến tác dụng phụ như mỏng da, vì vậy cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ.

• Vitamin D tổng hợp: Các sản phẩm như calcipotriene giúp điều chỉnh sự tăng trưởng quá mức của tế bào da, đồng thời làm giảm sự xuất hiện của vảy. Vitamin D tổng hợp thường được dùng kết hợp với các thuốc corticosteroid để đạt hiệu quả tối ưu.

• Tazarotene (thuốc bôi retinoid): Thuốc này giúp điều chỉnh sự sản sinh tế bào da và giảm viêm. Tazarotene có thể được sử dụng cho những trường hợp vảy nến nhẹ đến trung bình, nhưng có thể gây kích ứng da ở một số người.

Những thuốc bôi này giúp giảm thiểu triệu chứng bệnh và cải thiện tình trạng da, tuy nhiên, việc sử dụng đúng cách và theo chỉ định bác sĩ là điều cần thiết để tránh tác dụng phụ.

Điều trị bằng thuốc uống

Trong trường hợp vảy nến thể mảng nghiêm trọng hoặc không đáp ứng với thuốc bôi, bác sĩ có thể chỉ định thuốc uống để kiểm soát bệnh.

• Methotrexate: Đây là một trong những thuốc điều trị vảy nến thể mảng nặng, giúp làm giảm hoạt động của hệ miễn dịch, từ đó giảm viêm và sự phát triển quá mức của tế bào da. Methotrexate cần được theo dõi chặt chẽ vì có thể gây ra tác dụng phụ như tổn thương gan và giảm số lượng tế bào máu.

• Cyclosporine: Thuốc này có tác dụng ức chế hệ miễn dịch, giúp làm giảm các triệu chứng vảy nến nghiêm trọng. Tuy nhiên, nó cũng có thể gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng liên quan đến thận và huyết áp, vì vậy cần được sử dụng dưới sự giám sát của bác sĩ.

• Acitretin: Là một dạng retinoid dùng uống, acitretin giúp làm giảm quá trình tăng trưởng của tế bào da. Thuốc này thường được chỉ định cho bệnh nhân có vảy nến thể mảng nặng và không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác.

Các thuốc uống này thường được chỉ định trong các trường hợp vảy nến nghiêm trọng và cần được theo dõi kỹ lưỡng để tránh tác dụng phụ không mong muốn.

Liệu pháp ánh sáng (Phototherapy)

Liệu pháp ánh sáng là một phương pháp điều trị hiệu quả cho vảy nến thể mảng, đặc biệt khi bệnh không đáp ứng với thuốc bôi hoặc uống.

• UVB điều trị: Liệu pháp ánh sáng UVB là một trong những phương pháp phổ biến nhất trong điều trị vảy nến. Các tia UVB sẽ làm giảm sự phát triển quá mức của tế bào da và giảm viêm. Liệu pháp này thường được thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ da liễu, thường xuyên mỗi tuần để đạt hiệu quả tối ưu.

• PUVA (psoralen + UV-A): Liệu pháp PUVA kết hợp sử dụng thuốc psoralen với tia UV-A để điều trị vảy nến thể mảng. Phương pháp này giúp giảm tình trạng viêm và làm cho da trở nên khỏe mạnh hơn. Tuy nhiên, PUVA có thể gây tác dụng phụ như lão hóa da và tăng nguy cơ ung thư da nếu sử dụng lâu dài.

Liệu pháp ánh sáng là phương pháp điều trị hiệu quả cho những bệnh nhân có vảy nến thể mảng không đáp ứng với thuốc, tuy nhiên cần lưu ý rằng liệu pháp này cũng có thể gây ra tác dụng phụ về lâu dài.

Điều trị sinh học

Điều trị sinh học là một phương pháp điều trị tiên tiến, giúp điều chỉnh hệ miễn dịch để ngăn ngừa bệnh tái phát. Đây là lựa chọn điều trị cho các trường hợp vảy nến thể mảng nặng và khó điều trị bằng các phương pháp truyền thống.

• Adalimumab (Humira): Là một thuốc sinh học được sử dụng để điều trị vảy nến thể mảng nặng, adalimumab hoạt động bằng cách ức chế yếu tố hoại tử u (TNF), một protein gây viêm trong cơ thể.

• Etanercept (Enbrel): Thuốc này cũng làm giảm hoạt động của TNF và giúp giảm các triệu chứng viêm của vảy nến. Etanercept được sử dụng qua đường tiêm và có thể mang lại hiệu quả lâu dài.

• Ustekinumab (Stelara): Thuốc sinh học này tác động vào các tế bào miễn dịch để giảm viêm và ngăn ngừa sự phát triển quá mức của tế bào da. Ustekinumab thường được tiêm dưới da và có thể duy trì hiệu quả lâu dài.

Điều trị sinh học mang lại hy vọng mới cho bệnh nhân vảy nến thể mảng nặng, giúp cải thiện chất lượng sống đáng kể, tuy nhiên, chi phí điều trị khá cao và cần theo dõi kỹ các tác dụng phụ.

Các phương pháp điều trị vảy nến thể mảng hiện nay giúp kiểm soát bệnh hiệu quả, làm giảm triệu chứng và ngăn ngừa tái phát. Tuy nhiên, việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp cần dựa trên mức độ nghiêm trọng của bệnh và hướng dẫn của bác sĩ.

Nguồn: Soytethainguyen