Trào ngược dạ dày: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Trào ngược dạ dày (GERD) là một bệnh lý phổ biến gây ra cảm giác khó chịu do acid trong dạ dày trào ngược lên thực quản. Bệnh có thể gây ra các triệu chứng như ợ nóng, ợ chua, đau ngực và ho kéo dài. Nếu không được điều trị kịp thời, trào ngược dạ dày có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng như viêm thực quản, loét hoặc hẹp thực quản. Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị sẽ giúp bạn kiểm soát tốt tình trạng bệnh, giảm thiểu nguy cơ tái phát và cải thiện chất lượng sống.

Định nghĩa và phân loại trào ngược dạ dày

Trào ngược dạ dày là tình trạng khi dịch dạ dày, thường là acid, trào ngược lên thực quản, gây ra cảm giác khó chịu. Đây là một bệnh lý phổ biến và có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi. Nguyên nhân chính của bệnh là sự suy yếu hoặc gián đoạn của cơ vòng thực quản dưới, khiến cho dịch dạ dày dễ dàng di chuyển lên trên.

Trào ngược dạ dày được phân loại thành hai dạng chính:

• Trào ngược dạ dày không biến chứng: Đây là loại trào ngược dạ dày phổ biến nhất, với triệu chứng chủ yếu là ợ nóng, ợ chua. Bệnh thường không gây tổn thương nghiêm trọng cho thực quản.

• Trào ngược dạ dày có biến chứng: Khi bệnh kéo dài và không được điều trị, acid dạ dày có thể gây tổn thương cho thực quản, dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như viêm thực quản, loét hoặc thậm chí ung thư thực quản.

Ngoài ra, trào ngược dạ dày còn được phân loại theo mức độ nặng, từ nhẹ đến nặng, tùy vào tần suất và mức độ ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày.

Triệu chứng của trào ngược dạ dày

Các triệu chứng của trào ngược dạ dày có thể thay đổi từ nhẹ đến nặng và thường xuất hiện sau khi ăn hoặc khi nằm xuống. Các triệu chứng điển hình bao gồm:

• Ợ nóng (heartburn): Đây là triệu chứng phổ biến nhất, với cảm giác nóng rát từ vùng bụng dưới lan lên ngực và cổ họng. Cảm giác này thường xảy ra sau khi ăn hoặc vào buổi tối.

• Ợ chua: Dịch dạ dày trào ngược có thể gây cảm giác đắng hoặc chua ở miệng, đặc biệt là khi nằm hoặc cúi xuống.

• Đau ngực: Triệu chứng này có thể khiến người bệnh nhầm lẫn với các vấn đề về tim. Tuy nhiên, đau ngực do trào ngược dạ dày thường xuất hiện sau bữa ăn hoặc khi nằm.

• Ho kéo dài và khàn tiếng: Dịch dạ dày trào ngược có thể làm kích thích thanh quản, dẫn đến ho dai dẳng, khàn tiếng, thậm chí khó nuốt.

• Khó nuốt: Khi bệnh kéo dài, người bệnh có thể cảm thấy vướng víu hoặc đau đớn khi nuốt thức ăn, do thực quản bị viêm hoặc hẹp lại.

Các triệu chứng này có thể ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của người bệnh và gây ra sự khó chịu, căng thẳng. Trường hợp nặng, nếu không được điều trị, trào ngược dạ dày có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, cần can thiệp y tế kịp thời.

Nguyên nhân gây ra trào ngược dạ dày

Trào ngược dạ dày có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Dưới đây là một số yếu tố chính góp phần vào sự hình thành và phát triển của bệnh:

• Sự suy yếu cơ vòng thực quản dưới: Cơ vòng thực quản dưới có nhiệm vụ ngăn cản dịch dạ dày trào ngược lên thực quản. Khi cơ này suy yếu hoặc gián đoạn, dịch dạ dày dễ dàng trào ngược lên trên, gây ra các triệu chứng.

• Thừa cân béo phì: Người bị thừa cân hoặc béo phì có thể gặp phải áp lực tăng lên trên dạ dày, làm tăng khả năng dịch dạ dày trào ngược vào thực quản.

• Thói quen ăn uống không lành mạnh: Các thực phẩm như thực phẩm chiên, cay, có tính axit hoặc cà phê có thể làm tăng sản xuất acid dạ dày và gây kích ứng cho thực quản. Ngoài ra, việc ăn uống quá no hoặc ăn trước khi đi ngủ cũng có thể làm tăng nguy cơ trào ngược.

• Tình trạng dạ dày yếu: Những người có vấn đề về dạ dày như loét dạ dày hoặc viêm dạ dày có nguy cơ bị trào ngược cao hơn do khả năng tiêu hóa bị suy giảm.

• Rối loạn nhu động dạ dày: Khi hệ tiêu hóa không hoạt động hiệu quả, thức ăn và acid dạ dày có thể không được tiêu hóa đúng cách, dẫn đến trào ngược.

• Tình trạng mang thai: Trong suốt quá trình mang thai, tử cung phình to có thể tạo áp lực lên dạ dày, làm gia tăng khả năng acid trào ngược lên thực quản.

• Thuốc và thuốc lá: Một số loại thuốc như thuốc giảm đau, thuốc ức chế thần kinh, và thuốc trị cao huyết áp có thể gây ra trào ngược dạ dày. Thuốc lá cũng làm suy yếu cơ vòng thực quản, gia tăng nguy cơ bệnh.

Đối tượng dễ mắc trào ngược dạ dày

Trào ngược dạ dày có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, nhưng có những nhóm đối tượng có nguy cơ cao hơn, bao gồm:

• Người thừa cân hoặc béo phì: Cân nặng dư thừa tạo áp lực lên dạ dày, khiến dịch dạ dày dễ trào ngược vào thực quản.

• Người có thói quen ăn uống không lành mạnh: Những người thường xuyên tiêu thụ thức ăn cay, chua, dầu mỡ hoặc uống rượu bia có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

• Người lớn tuổi: Khi tuổi tác tăng lên, các cơ vòng thực quản dưới có thể suy yếu, làm tăng khả năng trào ngược dạ dày.

• Phụ nữ mang thai: Thời kỳ mang thai là một yếu tố nguy cơ quan trọng do sự thay đổi nội tiết tố và áp lực từ tử cung lên dạ dày.

• Người bị các bệnh lý về dạ dày: Những người mắc các bệnh như viêm dạ dày, loét dạ dày, hoặc rối loạn tiêu hóa có xu hướng bị trào ngược dạ dày nhiều hơn.

• Người sử dụng thuốc thường xuyên: Một số loại thuốc như thuốc giảm đau, thuốc huyết áp hoặc thuốc điều trị trầm cảm có thể làm tăng nguy cơ trào ngược.

• Người có thói quen hút thuốc: Thuốc lá là một yếu tố nguy cơ quan trọng vì nó làm suy yếu cơ vòng thực quản dưới và kích thích sản xuất acid dạ dày, từ đó góp phần gây bệnh.

Biến chứng của trào ngược dạ dày

Trào ngược dạ dày không chỉ gây ra những triệu chứng khó chịu mà còn có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Dưới đây là một số biến chứng phổ biến của bệnh:

• Viêm thực quản: Acid dạ dày trào ngược lên thực quản có thể gây viêm, làm tổn thương niêm mạc thực quản. Tình trạng viêm này có thể kéo dài và dẫn đến các triệu chứng nghiêm trọng như đau ngực, khó nuốt, hoặc ho kéo dài.

• Loét thực quản: Viêm thực quản không được điều trị có thể tiến triển thành loét thực quản, gây ra các vết thương sâu trong thành thực quản, dẫn đến chảy máu hoặc đau đớn khi nuốt thức ăn.

• Hẹp thực quản: Sự tái phát của acid trong dạ dày có thể dẫn đến hiện tượng xơ hóa, làm cho thực quản bị hẹp lại. Điều này gây khó khăn trong việc nuốt thức ăn và có thể dẫn đến tắc nghẽn thực quản.

• Barrett thực quản: Đây là một biến chứng nghiêm trọng, khi lớp niêm mạc thực quản bị tổn thương lâu dài và thay đổi thành lớp niêm mạc giống với niêm mạc dạ dày. Biến chứng này làm tăng nguy cơ mắc ung thư thực quản.

• Hội chứng hô hấp: Trào ngược dạ dày có thể gây ra các vấn đề về hô hấp, bao gồm ho kéo dài, khàn tiếng, và cảm giác khó thở. Tình trạng này xảy ra khi acid dạ dày trào ngược vào đường hô hấp, gây kích ứng phổi.

• Mất ngủ: Các triệu chứng của trào ngược dạ dày, đặc biệt là ợ nóng và khó tiêu, có thể trở nên nghiêm trọng vào ban đêm, ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ và sức khỏe tổng thể.

Các biến chứng này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Vì vậy, việc phát hiện và điều trị bệnh sớm là rất quan trọng để ngăn ngừa những hậu quả lâu dài.

Chẩn đoán trào ngược dạ dày

Để xác định liệu một người có bị trào ngược dạ dày hay không, các bác sĩ thường sử dụng một số phương pháp chẩn đoán kết hợp. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán phổ biến:

• Khám lâm sàng và hỏi bệnh sử: Bác sĩ sẽ bắt đầu bằng việc hỏi về các triệu chứng của bệnh nhân, như cảm giác ợ nóng, ợ chua, đau ngực, và các triệu chứng khác. Các yếu tố nguy cơ như thói quen ăn uống và tiền sử bệnh lý cũng được xem xét.

• Nội soi dạ dày thực quản: Đây là phương pháp chẩn đoán chính xác để kiểm tra tình trạng thực quản và dạ dày. Bác sĩ sử dụng một ống nội soi mềm, có gắn camera, để quan sát niêm mạc thực quản và dạ dày, giúp phát hiện các dấu hiệu viêm, loét hoặc các biến chứng khác của bệnh.

• Đo pH thực quản: Đây là xét nghiệm giúp đo nồng độ acid trong thực quản. Bệnh nhân sẽ được gắn một cảm biến vào thực quản để ghi lại sự thay đổi của pH trong suốt quá trình ăn uống và sinh hoạt, từ đó giúp xác định mức độ trào ngược acid.

• Chụp X-quang với thuốc cản quang: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu chụp X-quang sau khi bệnh nhân uống một loại thuốc cản quang, giúp xác định tình trạng của dạ dày và thực quản.

• Siêu âm dạ dày: Siêu âm có thể được sử dụng để loại trừ các bệnh lý khác và đánh giá tình trạng dạ dày, giúp phát hiện các vấn đề như rối loạn nhu động dạ dày.

• Đo áp lực thực quản (manometry): Đây là xét nghiệm giúp đo lường sự hoạt động của các cơ vòng thực quản, đặc biệt là cơ vòng thực quản dưới. Nó giúp xác định liệu cơ vòng này có hoạt động bình thường hay không, từ đó hỗ trợ chẩn đoán trào ngược dạ dày.

Việc chẩn đoán chính xác là cần thiết để đưa ra phương pháp điều trị phù hợp và hiệu quả cho người bệnh.

Khi nào cần gặp bác sĩ về trào ngược dạ dày

Trào ngược dạ dày có thể trở thành một vấn đề nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Dưới đây là những tình huống khi người bệnh cần phải tìm gặp bác sĩ để được khám và điều trị:

• Triệu chứng kéo dài hoặc nặng lên: Nếu các triệu chứng như ợ nóng, ợ chua, đau ngực không cải thiện sau một thời gian tự điều trị hoặc tiếp tục trở nên nghiêm trọng hơn, việc tham khảo ý kiến bác sĩ là rất cần thiết.

• Khó nuốt hoặc đau khi nuốt: Nếu bạn cảm thấy vướng víu, đau hoặc khó nuốt thức ăn, điều này có thể là dấu hiệu của viêm thực quản hoặc các biến chứng nghiêm trọng của trào ngược dạ dày.

• Đau ngực hoặc cảm giác tức ngực: Đau ngực có thể là dấu hiệu của nhiều bệnh lý nghiêm trọng, bao gồm cả bệnh tim và trào ngược dạ dày. Nếu triệu chứng đau ngực xuất hiện thường xuyên hoặc kéo dài, bạn cần tìm kiếm sự tư vấn y tế ngay lập tức.

• Ho kéo dài hoặc khàn giọng: Nếu bạn bị ho kéo dài hoặc khàn giọng mà không rõ nguyên nhân, đặc biệt là khi có liên quan đến các bữa ăn hoặc khi nằm, đây có thể là dấu hiệu của trào ngược dạ dày gây kích thích đường hô hấp.

• Nôn ra máu hoặc có máu trong phân: Đây là một dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng có thể liên quan đến viêm loét thực quản hoặc xuất huyết tiêu hóa. Trong trường hợp này, cần gặp bác sĩ ngay lập tức.

• Sút cân không rõ lý do: Nếu bạn giảm cân đột ngột mà không thay đổi chế độ ăn uống hoặc thói quen vận động, đây có thể là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng cần được bác sĩ kiểm tra.

Việc gặp bác sĩ kịp thời giúp xác định rõ nguyên nhân và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp, tránh các biến chứng nghiêm trọng về sau.

Phòng ngừa trào ngược dạ dày

Mặc dù trào ngược dạ dày có thể do nhiều yếu tố khác nhau gây ra, nhưng bạn vẫn có thể thực hiện các biện pháp phòng ngừa để giảm nguy cơ mắc bệnh hoặc kiểm soát triệu chứng hiệu quả. Dưới đây là một số cách phòng ngừa trào ngược dạ dày:

• Ăn uống hợp lý: Tránh các thực phẩm dễ gây kích ứng dạ dày như thực phẩm cay, chiên xào, có tính axit, và đồ uống có cồn hoặc chứa caffein. Nên ăn các bữa nhỏ trong ngày và tránh ăn quá no.

• Không nằm ngay sau khi ăn: Sau khi ăn, không nên nằm ngay lập tức. Bạn nên đợi ít nhất từ một đến hai giờ để dạ dày có đủ thời gian tiêu hóa thức ăn, giúp giảm nguy cơ trào ngược.

• Duy trì cân nặng lý tưởng: Béo phì là một yếu tố nguy cơ lớn đối với trào ngược dạ dày. Việc duy trì một cân nặng khỏe mạnh giúp giảm áp lực lên dạ dày và hạn chế tình trạng trào ngược.

• Ngừng hút thuốc: Thuốc lá làm suy yếu cơ vòng thực quản dưới và tăng sản xuất acid dạ dày. Việc bỏ thuốc sẽ giúp giảm nguy cơ trào ngược và các vấn đề liên quan đến tiêu hóa.

• Tránh các loại thuốc gây trào ngược: Một số loại thuốc như thuốc giảm đau, thuốc kháng sinh, hoặc thuốc điều trị huyết áp có thể làm tăng nguy cơ trào ngược dạ dày. Nếu có thể, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để thay thế thuốc hoặc điều chỉnh liều lượng.

• Nâng cao đầu giường khi ngủ: Nếu bạn thường xuyên gặp phải triệu chứng trào ngược vào ban đêm, việc nâng cao đầu giường từ khoảng 15 đến 20 cm có thể giúp giảm bớt tình trạng acid trào ngược vào thực quản khi nằm.

• Giảm căng thẳng: Căng thẳng có thể làm gia tăng các triệu chứng trào ngược dạ dày. Hãy thử áp dụng các kỹ thuật thư giãn như yoga, thiền hoặc tập thể dục nhẹ để giảm căng thẳng.

• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Việc kiểm tra sức khỏe định kỳ sẽ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu của trào ngược dạ dày hoặc các vấn đề tiêu hóa khác, từ đó có biện pháp điều trị kịp thời.

Áp dụng các biện pháp phòng ngừa này không chỉ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh trào ngược dạ dày mà còn giúp bảo vệ hệ tiêu hóa và sức khỏe tổng thể của bạn.

Phương pháp điều trị trào ngược dạ dày

Điều trị trào ngược dạ dày phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh và các triệu chứng mà người bệnh gặp phải. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến giúp kiểm soát và giảm bớt các triệu chứng của bệnh:

Sử dụng thuốc điều trị trào ngược dạ dày

Khi triệu chứng trào ngược dạ dày không thể cải thiện bằng các biện pháp thay đổi lối sống, thuốc điều trị là một lựa chọn quan trọng. Các loại thuốc dưới đây có thể giúp giảm thiểu acid dạ dày và bảo vệ niêm mạc thực quản:

• Thuốc kháng acid: Những thuốc này giúp trung hòa acid dạ dày, giảm cảm giác ợ nóng và khó chịu. Ví dụ như Tums, Maalox, hoặc Mylanta. Các thuốc này thường được sử dụng khi triệu chứng trào ngược dạ dày mới xuất hiện hoặc ở mức độ nhẹ.

• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Các thuốc PPI như Omeprazole, Esomeprazole, Lansoprazole có tác dụng giảm sản xuất acid dạ dày, giúp giảm viêm và tổn thương cho thực quản. Đây là nhóm thuốc thường được sử dụng cho những trường hợp trào ngược dạ dày nặng hoặc kéo dài.

• Thuốc kháng histamine H2: Các thuốc này như Ranitidine, Famotidine giúp ức chế histamine, một chất kích thích tiết acid dạ dày. Thuốc này thường được dùng để điều trị triệu chứng trào ngược ở mức độ nhẹ đến trung bình.

• Thuốc prokinetic: Thuốc như Metoclopramide giúp tăng cường chuyển động của dạ dày, giúp thức ăn được tiêu hóa và di chuyển nhanh chóng qua hệ tiêu hóa, từ đó hạn chế tình trạng acid trào ngược lên thực quản.

Những loại thuốc này sẽ giúp giảm bớt triệu chứng và bảo vệ niêm mạc thực quản khỏi tổn thương lâu dài. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc cần có sự hướng dẫn của bác sĩ, đặc biệt là khi dùng thuốc kéo dài.

Thay đổi lối sống và chế độ ăn uống

Ngoài việc sử dụng thuốc, thay đổi lối sống và chế độ ăn uống là yếu tố quan trọng trong việc kiểm soát trào ngược dạ dày. Những điều chỉnh dưới đây có thể giúp cải thiện tình trạng bệnh:

• Ăn các bữa nhỏ và thường xuyên: Thay vì ăn no một lần, việc chia bữa ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày giúp giảm áp lực lên dạ dày và hạn chế khả năng acid dạ dày trào ngược.

• Tránh thức ăn kích thích: Các thực phẩm như đồ ăn cay, chiên xào, cà phê, đồ uống có cồn và thực phẩm có tính axit như cam, chanh có thể làm tăng khả năng acid trào ngược. Cần hạn chế hoặc tránh xa những loại thực phẩm này.

• Không nằm ngay sau khi ăn: Sau khi ăn, bạn không nên nằm ngay để giúp dạ dày tiêu hóa thức ăn trước khi cơ thể nằm ngang. Hãy đợi ít nhất một đến hai giờ trước khi nằm xuống.

• Tăng cường ăn thực phẩm dễ tiêu hóa: Các loại thực phẩm như cháo, súp, rau củ nấu chín, thịt gà luộc hoặc cá hấp giúp giảm tình trạng trào ngược. Chế độ ăn này sẽ hỗ trợ tiêu hóa tốt hơn và hạn chế tình trạng acid trào ngược.

• Giảm căng thẳng: Stress có thể làm tăng sản xuất acid dạ dày, do đó việc thực hiện các bài tập thư giãn như yoga, thiền hoặc đi bộ nhẹ nhàng giúp giảm căng thẳng và hỗ trợ cải thiện triệu chứng.

Phẫu thuật điều trị trào ngược dạ dày

Trong những trường hợp nặng hoặc khi các phương pháp điều trị không hiệu quả, phẫu thuật có thể là lựa chọn cuối cùng để điều trị trào ngược dạ dày:

• Phẫu thuật Nissen fundoplication: Đây là phương pháp phẫu thuật phổ biến nhất để điều trị trào ngược dạ dày. Phẫu thuật này bao gồm việc cuốn phần trên của dạ dày quanh thực quản dưới để ngăn ngừa acid dạ dày trào ngược lên thực quản.

• Phẫu thuật cắt bỏ mô thừa: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể phẫu thuật để cắt bỏ các mô bị tổn thương trong thực quản hoặc dạ dày.

Phẫu thuật thường được chỉ định khi các biện pháp điều trị khác không mang lại hiệu quả hoặc khi trào ngược dạ dày gây ra các biến chứng nghiêm trọng như Barrett thực quản.

Điều trị bằng phương pháp tự nhiên

Ngoài các phương pháp điều trị y tế, một số người bệnh lựa chọn điều trị trào ngược dạ dày bằng các phương pháp tự nhiên để hỗ trợ làm dịu các triệu chứng:

• Giấm táo: Một số nghiên cứu cho thấy giấm táo có thể giúp cân bằng acid dạ dày và cải thiện tiêu hóa. Tuy nhiên, cần sử dụng với liều lượng hợp lý và không nên uống giấm táo trực tiếp mà pha loãng với nước.

• Trà thảo mộc: Một số loại trà như trà gừng, trà camomile có tác dụng làm dịu dạ dày, giảm ợ nóng và khó chịu. Tuy nhiên, không nên uống trà quá nóng và tránh các loại trà chứa caffein.

• Nghệ và mật ong: Nghệ có tính chống viêm mạnh mẽ và mật ong có tác dụng làm dịu dạ dày. Kết hợp nghệ với mật ong có thể giúp làm giảm các triệu chứng trào ngược dạ dày.

Dù các phương pháp tự nhiên có thể hỗ trợ làm giảm triệu chứng, nhưng chúng không thay thế được điều trị y tế. Người bệnh cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ phương pháp tự nhiên nào.

Điều trị trào ngược dạ dày là một quá trình kết hợp nhiều yếu tố, bao gồm việc sử dụng thuốc, thay đổi lối sống và chế độ ăn uống. Việc nhận diện đúng phương pháp điều trị phù hợp sẽ giúp người bệnh kiểm soát triệu chứng hiệu quả và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.

Nguồn: Soytethainguyen