Thoát vị đĩa đệm thể trung tâm: Nguyên nhân, Triệu chứng và Phương pháp điều trị

Thoát vị đĩa đệm thể trung tâm là một trong những dạng bệnh lý cột sống phổ biến, đặc biệt ảnh hưởng đến những người có thói quen vận động không khoa học hoặc đang ở độ tuổi trung niên. Khi đĩa đệm ở vị trí trung tâm bị lệch ra ngoài, sẽ gây áp lực lên tủy sống và các rễ thần kinh, dẫn đến các triệu chứng đau nhức, tê bì hoặc yếu liệt ở các chi. Bệnh này có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc điều trị thoát vị đĩa đệm thể trung tâm đòi hỏi sự kết hợp giữa phương pháp điều trị y học hiện đại và các liệu pháp hỗ trợ để giảm đau, phục hồi chức năng và ngăn ngừa tái phát.

Định nghĩa và phân loại thoát vị đĩa đệm thể trung tâm

Thoát vị đĩa đệm thể trung tâm là một dạng bệnh lý xảy ra khi nhân nhầy bên trong đĩa đệm cột sống bị đẩy ra ngoài, tạo áp lực lên tủy sống và các rễ thần kinh. Đĩa đệm, có cấu trúc giống như miếng đệm giữa các đốt sống, có chức năng giảm shock và tạo sự linh hoạt cho cột sống. Trong trường hợp thoát vị, nhân nhầy (phần lõi của đĩa đệm) bị chệch ra ngoài và đè lên các cấu trúc thần kinh xung quanh, gây ra những triệu chứng đau đớn và khó chịu.

Thoát vị đĩa đệm thể trung tâm là khi nhân nhầy thoát ra từ trung tâm của đĩa đệm và có thể ảnh hưởng đến các rễ thần kinh đang đi qua vùng này. Điều này làm cản trở các tín hiệu thần kinh, dẫn đến sự đau đớn, tê bì, hoặc thậm chí liệt ở các vùng bị ảnh hưởng. Thoát vị đĩa đệm có thể được phân loại dựa trên vị trí thoát vị: thể trung tâm, thể bên, và thể lưng. Mỗi loại sẽ có mức độ và ảnh hưởng khác nhau đến cơ thể, trong đó thể trung tâm được coi là dạng nghiêm trọng hơn khi đĩa đệm chèn ép trực tiếp vào tủy sống.

Triệu chứng của thoát vị đĩa đệm thể trung tâm

Thoát vị đĩa đệm thể trung tâm có thể gây ra nhiều triệu chứng nghiêm trọng, từ đau nhức dữ dội đến các vấn đề về vận động. Triệu chứng chủ yếu của bệnh thường là cảm giác đau đớn, tê bì hoặc yếu ở các chi. Đau thường bắt đầu từ vùng lưng dưới và có thể lan rộng xuống mông, đùi, hoặc chân. Cảm giác đau nhức có thể tăng lên khi người bệnh vận động hoặc thực hiện những động tác như cúi người hoặc xoay người.

Ngoài ra, thoát vị đĩa đệm thể trung tâm có thể gây ra tình trạng tê bì, kim châm hoặc mất cảm giác ở chân hoặc tay. Điều này là do việc chèn ép lên các dây thần kinh khiến khả năng dẫn truyền tín hiệu từ não đến các cơ quan giảm sút. Nếu không được điều trị, bệnh có thể dẫn đến yếu liệt hoặc mất khả năng kiểm soát các hoạt động cơ bản như đi lại, cầm nắm đồ vật.

Một triệu chứng khác là sự xuất hiện của rối loạn kiểm soát bàng quang và ruột, do tủy sống bị chèn ép. Điều này khiến người bệnh gặp khó khăn trong việc kiểm soát tiểu tiện hoặc đại tiện.

Nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm thể trung tâm

Thoát vị đĩa đệm thể trung tâm xảy ra khi các yếu tố bên ngoài hoặc sự lão hóa tự nhiên khiến đĩa đệm bị tổn thương, dẫn đến sự thoát ra của nhân nhầy. Những nguyên nhân chính gây ra tình trạng này có thể bao gồm:

• Lão hóa tự nhiên: Khi cơ thể già đi, các đĩa đệm dần mất đi độ đàn hồi và khả năng giữ nước, làm giảm sự linh hoạt của chúng. Điều này khiến cho các đĩa đệm dễ bị vỡ hoặc thoát ra khỏi vị trí ban đầu.
• Chấn thương hoặc tai nạn: Một cú va đập mạnh, tai nạn giao thông, hoặc các chấn thương nghiêm trọng có thể khiến đĩa đệm bị lệch khỏi vị trí bình thường, dẫn đến thoát vị.
• Căng thẳng cơ học lặp đi lặp lại: Việc thực hiện các động tác nặng nhọc hoặc sai tư thế trong thời gian dài, như nâng vật nặng hoặc cúi người liên tục, có thể gây áp lực quá mức lên đĩa đệm, làm tăng nguy cơ thoát vị.
• Di truyền: Một số người có thể di truyền yếu tố từ gia đình về cấu trúc cột sống, khiến cho đĩa đệm dễ bị thoát vị hơn so với những người khác.
• Lối sống không lành mạnh: Thừa cân, thiếu vận động hoặc hút thuốc có thể làm giảm sự cung cấp dưỡng chất cho các đĩa đệm, làm cho chúng dễ bị thoái hóa và thoát vị.

Đối tượng dễ mắc thoát vị đĩa đệm thể trung tâm

Mặc dù thoát vị đĩa đệm có thể xảy ra ở mọi đối tượng, nhưng có một số nhóm người dễ mắc phải hơn:

• Người trung niên và cao tuổi: Quá trình lão hóa tự nhiên khiến các đĩa đệm bị suy giảm khả năng đàn hồi, dễ bị thoát vị.
• Những người làm việc với cường độ lao động cao: Các công việc đòi hỏi mang vác vật nặng hoặc những động tác cúi gập lưng thường xuyên dễ làm tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm.
• Những người ít vận động: Cột sống thiếu sự vận động, đặc biệt là ở những người làm việc văn phòng, có thể gây căng thẳng lên các đĩa đệm và tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Người béo phì: Thừa cân tạo áp lực lớn lên cột sống, đặc biệt là vùng lưng dưới, làm tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm.
• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh: Di truyền đóng vai trò quan trọng, những người có người thân trong gia đình từng mắc thoát vị đĩa đệm có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
• Người hút thuốc: Hút thuốc làm giảm lượng máu và dưỡng chất cung cấp cho đĩa đệm, dẫn đến thoái hóa và dễ bị thoát vị.

Biến chứng của thoát vị đĩa đệm thể trung tâm

Nếu không được điều trị kịp thời, thoát vị đĩa đệm thể trung tâm có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến chất lượng sống của người bệnh. Những biến chứng này có thể bao gồm:

• Chèn ép tủy sống và rễ thần kinh: Khi nhân nhầy thoát ra ngoài, nó có thể gây áp lực lên tủy sống và các rễ thần kinh, dẫn đến các triệu chứng như đau lan rộng, tê bì, yếu cơ hoặc mất cảm giác. Nếu tình trạng này không được điều trị, có thể gây ra tê liệt ở các chi.
• Hội chứng chùm đuôi ngựa (Cauda Equina Syndrome): Đây là một biến chứng nguy hiểm của thoát vị đĩa đệm thể trung tâm khi nó chèn ép vào phần đuôi ngựa của tủy sống. Hội chứng này có thể gây mất cảm giác vùng hậu môn, khó khăn trong việc kiểm soát bàng quang và ruột, thậm chí là tê liệt vĩnh viễn nếu không can thiệp kịp thời.
• Yếu liệt chi dưới: Do sự chèn ép lên các dây thần kinh chi dưới, bệnh nhân có thể gặp khó khăn trong việc di chuyển, đi lại, hoặc thậm chí là không thể đứng vững.
• Rối loạn cảm giác: Tình trạng tê bì hoặc cảm giác kim châm ở các chi có thể ngày càng nghiêm trọng và kéo dài, ảnh hưởng đến khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày của người bệnh.
• Đau đớn mãn tính: Nếu không điều trị, thoát vị đĩa đệm thể trung tâm có thể dẫn đến cơn đau kéo dài, làm giảm chất lượng cuộc sống, ảnh hưởng đến công việc và các mối quan hệ xã hội của người bệnh.

Chẩn đoán thoát vị đĩa đệm thể trung tâm

Chẩn đoán thoát vị đĩa đệm thể trung tâm dựa trên việc kết hợp các dấu hiệu lâm sàng, thăm khám và các kỹ thuật cận lâm sàng. Các phương pháp chẩn đoán bao gồm:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra các triệu chứng lâm sàng như đau, tê bì, yếu cơ và hạn chế vận động. Bằng cách kiểm tra các phản xạ và khả năng vận động, bác sĩ có thể xác định khu vực bị ảnh hưởng và mức độ nghiêm trọng của bệnh.
• X-quang: X-quang cột sống có thể giúp loại trừ các nguyên nhân khác như gãy xương hoặc khối u. Tuy nhiên, phương pháp này không thể phát hiện thoát vị đĩa đệm một cách chính xác.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Đây là phương pháp chẩn đoán hình ảnh phổ biến và chính xác nhất để phát hiện thoát vị đĩa đệm thể trung tâm. MRI cho phép bác sĩ quan sát rõ ràng cấu trúc cột sống, bao gồm sự lệch ra của đĩa đệm và áp lực lên tủy sống hoặc các rễ thần kinh.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT scan): Nếu MRI không khả dụng hoặc cần thêm thông tin chi tiết, bác sĩ có thể yêu cầu chụp CT để đánh giá tình trạng thoát vị đĩa đệm và mức độ tổn thương.
• Đo điện cơ (EMG): Phương pháp này được sử dụng để kiểm tra hoạt động của cơ và dây thần kinh. Nếu có sự tổn thương thần kinh, điện cơ sẽ giúp xác định vị trí và mức độ tổn thương.
• Xét nghiệm máu: Mặc dù không phải là phương pháp chính để chẩn đoán thoát vị đĩa đệm, xét nghiệm máu có thể giúp loại trừ các nguyên nhân viêm nhiễm hoặc các bệnh lý khác có triệu chứng tương tự.

Khi nào cần gặp bác sĩ về thoát vị đĩa đệm thể trung tâm

Nếu bạn gặp phải các triệu chứng của thoát vị đĩa đệm thể trung tâm, việc tham khảo ý kiến bác sĩ là rất quan trọng. Dưới đây là một số tình huống khi bạn cần phải tìm kiếm sự giúp đỡ y tế:

• Đau lưng nghiêm trọng và dai dẳng: Nếu cơn đau lưng không giảm bớt sau vài ngày nghỉ ngơi hoặc điều trị tại nhà, hoặc nếu cơn đau lan rộng xuống chân và ngày càng tồi tệ hơn, bạn cần gặp bác sĩ để được kiểm tra kỹ lưỡng.
• Tê bì hoặc mất cảm giác: Nếu bạn cảm thấy tê bì hoặc mất cảm giác ở các chi, đặc biệt là ở chân hoặc tay, điều này có thể là dấu hiệu của sự chèn ép thần kinh và cần được khám ngay.
• Yếu cơ hoặc khó khăn trong vận động: Khi thoát vị đĩa đệm thể trung tâm chèn ép lên các rễ thần kinh, bạn có thể gặp phải tình trạng yếu cơ hoặc không thể di chuyển bình thường. Điều này có thể ảnh hưởng đến khả năng đi lại, nâng vật nặng, hoặc thực hiện các công việc hàng ngày.
• Rối loạn kiểm soát bàng quang hoặc ruột: Nếu bạn gặp khó khăn trong việc kiểm soát tiểu tiện hoặc đại tiện, hoặc có cảm giác tê liệt ở vùng hậu môn, đây là một tình trạng nghiêm trọng và cần được xử lý ngay để tránh các biến chứng lâu dài.
• Triệu chứng không thuyên giảm dù đã điều trị: Nếu bạn đã thử các phương pháp điều trị tại nhà mà triệu chứng không giảm, hoặc nếu triệu chứng trở nên nặng hơn, việc gặp bác sĩ để chẩn đoán và điều trị là rất cần thiết.

Phòng ngừa thoát vị đĩa đệm thể trung tâm

Dù không thể hoàn toàn ngăn ngừa thoát vị đĩa đệm, nhưng có một số biện pháp có thể giúp giảm nguy cơ mắc phải tình trạng này và bảo vệ cột sống của bạn:

• Duy trì trọng lượng cơ thể khỏe mạnh: Thừa cân tạo áp lực lên cột sống, đặc biệt là phần lưng dưới. Việc duy trì một trọng lượng cơ thể hợp lý giúp giảm tải cho đĩa đệm và ngăn ngừa các vấn đề liên quan đến cột sống.
• Tập thể dục đều đặn: Các bài tập thể dục giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp, đặc biệt là nhóm cơ lưng và bụng, giúp hỗ trợ cột sống và giảm thiểu nguy cơ thoát vị đĩa đệm. Các bài tập như đi bộ, bơi lội, hoặc yoga đều rất tốt cho sức khỏe cột sống.
• Học cách nâng đồ đúng cách: Khi phải nâng các vật nặng, hãy đảm bảo rằng bạn sử dụng cơ bắp chân thay vì lưng. Cúi xuống với đầu gối cong và giữ lưng thẳng để tránh tạo áp lực lên đĩa đệm.
• Tư thế ngồi và làm việc hợp lý: Khi ngồi, hãy đảm bảo lưng thẳng và vai thư giãn. Sử dụng ghế có tựa lưng và thay đổi tư thế ngồi thường xuyên để tránh căng thẳng lâu dài lên cột sống.
• Tránh các động tác cúi gập lưng hoặc xoay người đột ngột: Những động tác này có thể làm gia tăng nguy cơ chấn thương đĩa đệm. Nếu phải thực hiện những động tác này, hãy chú ý duy trì sự linh hoạt và cẩn thận.
• Kiểm tra cột sống định kỳ: Nếu bạn có tiền sử về vấn đề cột sống hoặc có những yếu tố nguy cơ, hãy đi khám định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu của thoát vị đĩa đệm và nhận được lời khuyên từ bác sĩ.

Phương pháp điều trị thoát vị đĩa đệm thể trung tâm

Việc điều trị thoát vị đĩa đệm thể trung tâm thường được kết hợp giữa các phương pháp điều trị bảo tồn và can thiệp phẫu thuật. Mục tiêu là giảm đau, phục hồi chức năng và ngăn ngừa biến chứng. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến:

Điều trị bằng thuốc

Khi các triệu chứng của thoát vị đĩa đệm thể trung tâm gây đau đớn hoặc tê bì, việc sử dụng thuốc là một phần quan trọng trong quá trình điều trị. Thuốc giúp giảm đau, chống viêm và hỗ trợ quá trình hồi phục. Một số nhóm thuốc thường được sử dụng bao gồm:

• Thuốc giảm đau không kê đơn: Nhóm thuốc này thường được sử dụng để giảm các cơn đau nhẹ hoặc trung bình. Ví dụ, Paracetamol hoặc Ibuprofen là những loại thuốc phổ biến có tác dụng giảm đau và chống viêm nhẹ.
• Thuốc giảm đau và chống viêm mạnh hơn: Nếu cơn đau không giảm bằng thuốc thông thường, bác sĩ có thể chỉ định thuốc nhóm NSAIDs (thuốc chống viêm không steroid) như Diclofenac hoặc Meloxicam để giảm viêm và đau. Đây là nhóm thuốc rất hiệu quả trong việc giảm viêm ở khu vực bị thoát vị đĩa đệm.
• Thuốc giảm đau thần kinh: Đối với các triệu chứng tê bì, yếu cơ hoặc đau dây thần kinh, bác sĩ có thể kê đơn các loại thuốc giảm đau thần kinh như Gabapentin hoặc Pregabalin. Chúng giúp giảm cơn đau liên quan đến chèn ép dây thần kinh.
• Thuốc giãn cơ: Khi cơ bắp xung quanh cột sống bị căng thẳng, thuốc giãn cơ như Cyclobenzaprine có thể được sử dụng để làm giảm co thắt cơ và giảm đau.

Vật lý trị liệu và phục hồi chức năng

Phục hồi chức năng đóng vai trò quan trọng trong điều trị thoát vị đĩa đệm thể trung tâm, giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp và giảm thiểu cơn đau kéo dài. Các biện pháp vật lý trị liệu có thể bao gồm:

• Chườm nóng và lạnh: Việc sử dụng chườm lạnh hoặc chườm nóng giúp giảm đau và giảm viêm. Chườm lạnh thường được áp dụng trong những ngày đầu để giảm sưng tấy, trong khi chườm nóng giúp thư giãn cơ và giảm căng thẳng ở vùng bị đau.
• Các bài tập kéo giãn và tăng cường cơ lưng: Bác sĩ vật lý trị liệu sẽ chỉ dẫn bạn các bài tập giúp giãn nở cơ lưng và bụng, giúp cải thiện tư thế và giảm tải cho đĩa đệm. Các bài tập này giúp tăng cường sức mạnh cho các nhóm cơ hỗ trợ cột sống, từ đó giảm bớt áp lực lên đĩa đệm bị thoát vị.
• Điều trị bằng sóng siêu âm hoặc điện trị liệu: Những liệu pháp này giúp kích thích tuần hoàn máu và giảm đau, đồng thời thúc đẩy quá trình hồi phục ở vùng cột sống bị tổn thương.

Phẫu thuật

Trong một số trường hợp nghiêm trọng, khi phương pháp điều trị bảo tồn không mang lại hiệu quả, phẫu thuật có thể là lựa chọn cuối cùng để điều trị thoát vị đĩa đệm thể trung tâm. Các phương pháp phẫu thuật có thể bao gồm:

• Phẫu thuật lấy bỏ phần thoát vị: Đây là một phương pháp phẫu thuật phổ biến, trong đó bác sĩ sẽ loại bỏ phần nhân nhầy bị thoát ra ngoài để giảm áp lực lên tủy sống và các rễ thần kinh. Phẫu thuật này giúp cải thiện các triệu chứng đau và tê bì một cách nhanh chóng.
• Phẫu thuật thay thế đĩa đệm: Nếu đĩa đệm bị tổn thương nặng và không thể phục hồi, bác sĩ có thể đề xuất thay thế đĩa đệm bằng một đĩa đệm nhân tạo. Phương pháp này giúp bảo vệ cột sống và giữ được chức năng vận động của vùng cột sống.
• Phẫu thuật fusion cột sống: Nếu thoát vị đĩa đệm gây ra sự mất ổn định trong cột sống, phẫu thuật fusion có thể được thực hiện để kết hợp hai đốt sống lại với nhau, giúp ổn định cột sống và ngăn ngừa các vấn đề trong tương lai.

Can thiệp xâm lấn tối thiểu

Ngoài phẫu thuật truyền thống, một số kỹ thuật can thiệp xâm lấn tối thiểu có thể giúp điều trị thoát vị đĩa đệm thể trung tâm mà không cần phải thực hiện phẫu thuật lớn. Các phương pháp này bao gồm:

• Tiêm corticosteroid: Tiêm corticosteroid vào khu vực bị thoát vị giúp giảm viêm nhanh chóng và giảm đau, giúp người bệnh cảm thấy thoải mái hơn mà không cần phải phẫu thuật.
• Phẫu thuật nội soi: Phẫu thuật nội soi cột sống giúp bác sĩ tiếp cận đĩa đệm bị thoát vị qua một vết mổ nhỏ, giảm thiểu tổn thương mô mềm và giúp người bệnh phục hồi nhanh chóng hơn.

Điều trị thoát vị đĩa đệm thể trung tâm không chỉ giúp giảm đau mà còn cải thiện khả năng vận động và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Tuy nhiên, mỗi phương pháp đều có những ưu và nhược điểm riêng, và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp cần được thảo luận kỹ lưỡng với bác sĩ chuyên khoa.

Nguồn: Soytethainguyen