Thoái hóa khớp gối: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị hiệu quả

Thoái hóa khớp gối là một trong những bệnh lý phổ biến, đặc biệt ở người lớn tuổi, gây ra những cơn đau nhức, hạn chế vận động và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Bệnh này xảy ra khi sụn khớp gối bị tổn thương, dẫn đến ma sát giữa các xương và gây đau. Đây là tình trạng mạn tính, tiến triển dần theo thời gian, thường gặp ở những người có tuổi hoặc những người có thói quen vận động không đúng cách. Việc nhận diện sớm các dấu hiệu và điều trị kịp thời có thể giúp làm giảm cơn đau, ngăn ngừa biến chứng và cải thiện khả năng vận động.

Định nghĩa về thoái hóa khớp gối

Thoái hóa khớp gối là tình trạng tổn thương của sụn khớp, thường gặp ở người lớn tuổi hoặc những người có thói quen vận động sai cách. Khi khớp gối bị thoái hóa, sụn khớp dần mất đi, dẫn đến sự ma sát giữa các xương, gây đau đớn, hạn chế khả năng vận động và làm giảm chất lượng sống của người bệnh. Thoái hóa khớp gối có thể tiến triển chậm, nhưng nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến khả năng đi lại và làm việc của bệnh nhân.

Vị trí của thoái hóa khớp gối

Thoái hóa khớp gối xảy ra tại khu vực khớp gối, nơi tiếp giáp giữa xương đùi và xương chày. Đây là một trong những khớp lớn nhất trong cơ thể, chịu lực tác động từ trọng lượng cơ thể trong suốt quá trình di chuyển. Vị trí chính xác của thoái hóa khớp gối nằm ở:

• Khớp đùi và khớp chày: Đây là nơi tiếp xúc chính giữa hai xương, nơi sụn khớp bị bào mòn và mất dần theo thời gian.
• Mặt khớp sụn: Mặt sụn khớp bị thoái hóa dần, khiến việc di chuyển trở nên đau đớn và khó khăn.
• Vùng xung quanh dây chằng: Dây chằng ở khớp gối cũng có thể bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi của cấu trúc khớp.

Triệu chứng của thoái hóa khớp gối

Thoái hóa khớp gối thường có các triệu chứng rõ rệt, đặc biệt khi bệnh tiến triển nặng. Các triệu chứng chính bao gồm:

• Đau khớp: Cơn đau thường xuất hiện khi vận động, đặc biệt là khi đi bộ hoặc leo cầu thang.
• Hạn chế vận động: Bệnh nhân cảm thấy khó khăn trong việc di chuyển, gập gối hoặc duỗi thẳng chân.
• Cứng khớp: Khớp gối có thể trở nên cứng, đặc biệt là vào buổi sáng khi vừa thức dậy.
• Sưng tấy: Khớp gối có thể sưng lên do tình trạng viêm trong khớp.
• Tiếng kêu lục cục: Khi di chuyển, bệnh nhân có thể nghe thấy tiếng kêu do sự cọ xát giữa các xương.

Những triệu chứng này có thể xuất hiện và giảm dần theo thời gian, nhưng nếu không điều trị sớm, tình trạng sẽ trở nên nghiêm trọng và gây khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày.

Nguyên nhân gây thoái hóa khớp gối

Thoái hóa khớp gối có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ yếu tố tuổi tác đến các yếu tố tác động từ môi trường và thói quen sống. Dưới đây là một số nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này:

• Lão hóa: Theo thời gian, sụn khớp gối sẽ dần bị mài mòn, gây giảm khả năng bảo vệ các xương trong khớp.
• Thừa cân, béo phì: Trọng lượng cơ thể quá mức sẽ tạo áp lực lớn lên khớp gối, làm gia tăng nguy cơ thoái hóa.
• Chấn thương khớp: Những tổn thương ở khớp gối do tai nạn, vận động thể thao có thể dẫn đến thoái hóa sớm, đặc biệt nếu không được điều trị đúng cách.
• Di truyền: Yếu tố di truyền cũng có thể đóng vai trò trong việc hình thành bệnh thoái hóa khớp gối, đặc biệt nếu gia đình có tiền sử bệnh lý này.
• Lối sống ít vận động: Thiếu vận động làm suy yếu cơ bắp và giảm độ linh hoạt của khớp, góp phần làm tăng nguy cơ thoái hóa.
• Nghề nghiệp: Một số công việc đòi hỏi phải di chuyển, mang vác nặng hoặc đứng lâu, khiến khớp gối phải chịu đựng sức ép lớn trong thời gian dài, dễ gây thoái hóa.

Đối tượng dễ mắc thoái hóa khớp gối

Thoái hóa khớp gối có thể xảy ra ở bất kỳ ai, nhưng một số đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn so với những người khác. Các đối tượng chính bao gồm:

• Người cao tuổi: Lão hóa là yếu tố chính dẫn đến thoái hóa khớp gối. Các bệnh lý thoái hóa khớp thường gặp ở người trên tuổi trung niên, đặc biệt là những người trên 60 tuổi.
• Người thừa cân hoặc béo phì: Những người có chỉ số khối cơ thể (BMI) cao sẽ phải đối mặt với nguy cơ thoái hóa khớp gối vì trọng lượng cơ thể tạo thêm áp lực lên khớp gối.
• Người từng chấn thương khớp: Những người đã từng bị chấn thương tại khớp gối, đặc biệt là những tổn thương không được điều trị đúng cách, dễ dẫn đến thoái hóa khớp.
• Người làm việc nặng hoặc vận động nhiều: Những người có công việc yêu cầu đứng lâu hoặc mang vác nặng như công nhân xây dựng, vận động viên thể thao, hoặc người lao động chân tay có nguy cơ mắc bệnh cao.
• Người có tiền sử gia đình: Nếu trong gia đình có người mắc bệnh thoái hóa khớp, nguy cơ phát bệnh sẽ cao hơn đối với những thành viên còn lại.

Biến chứng của thoái hóa khớp gối

Thoái hóa khớp gối nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Những biến chứng này có thể gây khó khăn trong việc di chuyển và thực hiện các hoạt động hàng ngày. Dưới đây là một số biến chứng chính của bệnh:

• Giảm khả năng vận động: Các cơn đau kéo dài và tình trạng cứng khớp khiến người bệnh khó khăn trong việc di chuyển, thậm chí mất khả năng đi lại bình thường.
• Biến dạng khớp: Khi bệnh tiến triển nặng, khớp gối có thể bị biến dạng, khiến việc đi lại trở nên khó khăn và không thoải mái.
• Viêm khớp cấp tính: Viêm khớp gối có thể xảy ra do sự tổn thương tại các khớp, làm tăng cơn đau và sưng tấy tại khớp gối.
• Mất khả năng tự chăm sóc: Người bệnh có thể mất khả năng tự thực hiện các công việc sinh hoạt cá nhân, cần sự hỗ trợ từ người khác để di chuyển hoặc thực hiện các hoạt động hàng ngày.
• Gây khó khăn trong công việc: Những người bị thoái hóa khớp gối có thể không thể tiếp tục công việc đòi hỏi phải vận động nhiều hoặc đứng lâu, làm giảm hiệu quả công việc.

Chẩn đoán thoái hóa khớp gối

Chẩn đoán thoái hóa khớp gối được thực hiện thông qua các phương pháp lâm sàng và cận lâm sàng để xác định mức độ tổn thương và tình trạng của khớp. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán chính:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra sức khỏe khớp gối thông qua việc hỏi thăm tiền sử bệnh lý và các triệu chứng mà bệnh nhân gặp phải, đồng thời kiểm tra khả năng vận động và mức độ đau tại khớp.
• Xét nghiệm hình ảnh: Chụp X-quang khớp gối giúp bác sĩ nhìn thấy các dấu hiệu của sự thoái hóa như sự mài mòn sụn, hẹp khe khớp hoặc biến dạng xương.
• Siêu âm khớp gối: Phương pháp này giúp bác sĩ phát hiện các tổn thương mềm xung quanh khớp như sưng viêm hoặc dịch khớp.
• MRI (Chụp cộng hưởng từ): Đây là phương pháp chính xác giúp bác sĩ phát hiện sự thoái hóa của các mô mềm trong khớp, bao gồm sụn, dây chằng và gân. MRI cung cấp hình ảnh chi tiết giúp đánh giá mức độ tổn thương của khớp gối.

Khi nào cần gặp bác sĩ khi bị thoái hóa khớp gối

Thoái hóa khớp gối là bệnh lý có thể tiến triển âm thầm, nhưng khi triệu chứng trở nên nghiêm trọng, bạn cần gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Dưới đây là những dấu hiệu cho thấy bạn nên tìm đến sự tư vấn của bác sĩ:

• Cơn đau kéo dài: Nếu đau khớp gối không giảm bớt sau một thời gian nghỉ ngơi, hoặc cơn đau xuất hiện thường xuyên, đặc biệt khi vận động, bạn cần đi khám để xác định tình trạng bệnh.
• Khớp bị sưng hoặc nóng: Sự sưng tấy hoặc cảm giác nóng tại khớp gối có thể chỉ ra rằng có sự viêm nhiễm hoặc tổn thương nghiêm trọng, đòi hỏi phải được điều trị y tế.
• Hạn chế vận động rõ rệt: Nếu bạn cảm thấy khớp gối khó cử động, không thể gập hoặc duỗi thẳng chân một cách tự nhiên, đây là dấu hiệu cần được thăm khám.
• Tiếng lạo xạo hoặc cộp cộp khi di chuyển: Tiếng động khi di chuyển, thường do xương cọ xát với nhau khi sụn bị mài mòn, cần được kiểm tra để tránh tình trạng thoái hóa nghiêm trọng.
• Biến dạng khớp: Nếu khớp gối có dấu hiệu bị biến dạng, sưng vù hoặc không thể di chuyển bình thường, bạn nên gặp bác sĩ ngay lập tức để kiểm tra.

Phòng ngừa thoái hóa khớp gối

Dù thoái hóa khớp gối có thể là một phần của quá trình lão hóa, nhưng bạn vẫn có thể thực hiện một số biện pháp để giảm nguy cơ mắc bệnh hoặc làm chậm quá trình tiến triển của bệnh. Những biện pháp phòng ngừa bao gồm:

• Duy trì cân nặng hợp lý: Giảm trọng lượng cơ thể giúp giảm áp lực lên khớp gối, từ đó hạn chế nguy cơ thoái hóa.
• Tăng cường tập thể dục: Các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội, hoặc yoga có thể giúp cải thiện sự linh hoạt và sức mạnh cho khớp gối mà không gây áp lực quá mức.
• Tránh vận động quá mức: Hạn chế các hoạt động đòi hỏi khớp gối phải chịu lực tác động lớn như chạy, nhảy hoặc mang vác vật nặng.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn đủ dưỡng chất, đặc biệt là canxi và vitamin D, giúp duy trì sức khỏe của xương và sụn khớp, làm giảm nguy cơ thoái hóa.
• Điều trị chấn thương kịp thời: Nếu bạn gặp phải các chấn thương liên quan đến khớp gối, hãy điều trị sớm và tuân thủ đúng các hướng dẫn của bác sĩ để ngăn ngừa thoái hóa khớp sau này.

Phương pháp điều trị thoái hóa khớp gối

Điều trị thoái hóa khớp gối nhằm mục đích giảm cơn đau, cải thiện khả năng vận động và làm chậm quá trình tiến triển của bệnh. Tùy thuộc vào mức độ nặng nhẹ của bệnh, có thể áp dụng nhiều phương pháp điều trị khác nhau, bao gồm điều trị bằng thuốc, điều trị không dùng thuốc, và điều trị bằng y học cổ truyền.

Điều trị bằng thuốc

Điều trị bằng thuốc là phương pháp phổ biến trong việc giảm đau và kiểm soát tình trạng viêm tại khớp gối. Dưới đây là các loại thuốc thường được sử dụng:

• Thuốc giảm đau: Các loại thuốc giảm đau không kê đơn như Paracetamol hoặc Ibuprofen có thể giúp giảm cơn đau nhẹ đến vừa. Ibuprofen còn có tác dụng giảm viêm, giúp giảm tình trạng sưng tấy tại khớp.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Ngoài Ibuprofen, các thuốc như Diclofenac, Naproxen được sử dụng phổ biến trong điều trị thoái hóa khớp gối. Các thuốc này giúp giảm viêm và cơn đau tại khớp.
• Thuốc giảm đau thần kinh: Nếu bệnh nhân bị đau kéo dài và ảnh hưởng đến chất lượng sống, bác sĩ có thể chỉ định các thuốc như Gabapentin hoặc Pregabalin, giúp giảm đau do thần kinh bị chèn ép hoặc tổn thương.
• Corticosteroid: Trong những trường hợp nặng hơn, thuốc tiêm corticosteroid như Methylprednisolone hoặc Triamcinolone có thể được sử dụng để giảm viêm tại khớp gối nhanh chóng. Tuy nhiên, thuốc này chỉ được sử dụng trong thời gian ngắn để tránh tác dụng phụ.
• Thuốc bảo vệ sụn: Một số loại thuốc như Glucosamine và Chondroitin Sulfate có thể giúp bảo vệ và tái tạo sụn khớp. Mặc dù tác dụng của các loại thuốc này không rõ ràng và cần thêm nghiên cứu, nhưng chúng vẫn được sử dụng trong điều trị thoái hóa khớp.

Điều trị không dùng thuốc

Bên cạnh việc sử dụng thuốc, có nhiều phương pháp không dùng thuốc có thể giúp giảm đau và cải thiện tình trạng thoái hóa khớp gối. Các phương pháp này bao gồm:

• Vật lý trị liệu: Các bài tập vật lý trị liệu giúp cải thiện sự linh hoạt và sức mạnh của cơ bắp xung quanh khớp gối, từ đó giảm áp lực lên khớp. Vật lý trị liệu có thể bao gồm các bài tập kéo dãn, tăng cường cơ bắp và cải thiện phạm vi vận động của khớp.
• Chườm nóng, chườm lạnh: Sử dụng các túi chườm lạnh hoặc chườm nóng có thể giúp giảm đau và giảm sưng tấy ở khớp gối. Chườm lạnh thường được áp dụng trong các trường hợp có sưng, trong khi chườm nóng giúp thư giãn cơ bắp và giảm cứng khớp.
• Giảm trọng lượng cơ thể: Đối với những bệnh nhân thừa cân hoặc béo phì, việc giảm trọng lượng cơ thể có thể làm giảm áp lực lên khớp gối, giúp giảm đau và cải thiện tình trạng thoái hóa. Điều này có thể thực hiện thông qua chế độ ăn uống lành mạnh và việc tập luyện thể dục hợp lý.
• Dụng cụ hỗ trợ: Sử dụng các dụng cụ hỗ trợ như nẹp khớp gối hoặc giày dép chuyên dụng giúp giảm áp lực lên khớp, cải thiện sự ổn định của khớp gối khi di chuyển.

Điều trị bằng y học cổ truyền

Y học cổ truyền cũng cung cấp nhiều phương pháp điều trị cho thoái hóa khớp gối, giúp cải thiện tuần hoàn máu, giảm đau và hỗ trợ tái tạo sụn khớp. Một số phương pháp điều trị bằng y học cổ truyền có thể kể đến như:

• Châm cứu: Châm cứu là phương pháp sử dụng kim châm vào các huyệt đạo nhằm giúp giảm đau, cải thiện lưu thông máu và làm giảm viêm tại khớp gối. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng châm cứu có thể làm giảm triệu chứng đau và cải thiện khả năng vận động cho bệnh nhân thoái hóa khớp.
• Sử dụng thảo dược: Các bài thuốc từ thảo dược như Đỗ trọng, Hy thiêm, Đương quy, hoặc Cốt toái bổ được sử dụng trong y học cổ truyền để bổ sung canxi, tăng cường sức mạnh cho khớp, giảm viêm và đau. Những thảo dược này có thể được sử dụng dưới dạng thuốc sắc hoặc thuốc bôi ngoài da.
• Xoa bóp bấm huyệt: Xoa bóp và bấm huyệt giúp thư giãn cơ bắp, giảm căng thẳng và cải thiện tuần hoàn máu tại khu vực khớp gối. Phương pháp này có thể làm giảm đau và giúp khớp gối di chuyển linh hoạt hơn.

Thoái hóa khớp gối là một bệnh lý có thể được điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Việc kết hợp các phương pháp điều trị khác nhau, bao gồm sử dụng thuốc, liệu pháp không dùng thuốc và phương pháp y học cổ truyền, có thể giúp cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân, giảm đau đớn và ngăn ngừa tình trạng này tiến triển nặng hơn.