Triglycerides Cao: Nguyên Nhân, Biểu Hiện Và Cách Điều Trị

Triglycerides cao là một trong những yếu tố nguy cơ tiềm ẩn đối với sức khỏe tim mạch, đặc biệt có thể dẫn đến các vấn đề như xơ vữa động mạch và bệnh mạch vành. Ngày nay, khi chế độ ăn uống và lối sống thiếu lành mạnh ngày càng phổ biến, tỷ lệ người mắc phải tình trạng triglycerides cao ngày candg tăng. Hiểu rõ về nguyên nhân, biểu hiện và cách điều trị sẽ giúp bảo vệ sức khỏe tim mạch và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Triglycerides cao là gì?

Triglycerides cao hay còn gọi là tăng triglycerides, là tình trạng nồng độ triglycerides trong máu vượt mức bình thường. Đây là loại chất béo trung tính phổ biến trong cơ thể, đóng vai trò lưu trữ năng lượng từ lượng calo dư thừa. Khi triglycerides tăng quá cao, thường trên 150 mg/dL có thể gây nguy cơ cho sức khỏe, bao gồm các vấn đề tim mạch, xơ vữa động mạch và viêm tụy cấp nếu mức độ vượt quá 500 mg/dL.

Nguyên nhân dẫn đến triglycerides cao

Nguyên nhân dẫn đến triglycerides cao có thể bao gồm các yếu tố sau:

• Chế độ ăn uống không lành mạnh: Thực phẩm giàu carbohydrate tinh chế, đường và chất béo bão hòa dễ dẫn đến tăng triglycerides. Các nguồn phổ biến bao gồm đồ chiên, thực phẩm chế biến sẵn, thịt đỏ và thức uống có cồn.
• Lối sống ít vận động: Ít hoạt động thể chất làm giảm khả năng đốt cháy mỡ thừa, dễ dẫn đến tích tụ triglycerides trong máu​.
• Tiêu thụ rượu: Rượu chứa lượng calo và đường cao, góp phần tăng triglycerides, đặc biệt khi uống thường xuyên và với lượng lớn.
• Thừa cân hoặc béo phì: Tăng cân quá mức khiến cơ thể tích trữ nhiều mỡ dưới dạng triglycerides. Điều này thường gặp ở những người có mỡ bụng.
• Yếu tố di truyền: Một số người có yếu tố di truyền dẫn đến rối loạn lipid máu, làm tăng mức triglycerides một cách tự nhiên.
• Một số bệnh lý: Các bệnh như tiểu đường tuýp 2, suy giáp và hội chứng chuyển hóa thường liên quan đến triglycerides cao do ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa mỡ.
• Thuốc: Một số loại thuốc như estrogen, thuốc ức chế protease và corticosteroid có thể làm tăng triglycerides.

Dấu hiệu nhận biết

Triglycerides cao thường không có dấu hiệu rõ ràng. Vì đa số trường hợp không gây triệu chứng rõ rệt cho đến khi có biến chứng. Tuy nhiên, khi triglycerides đạt mức rất cao (thường trên 500 mg/dL), một số dấu hiệu và triệu chứng có thể xuất hiện, bao gồm:

• Đau bụng và buồn nôn: Triglycerides cao có thể gây viêm tụy cấp, gây ra đau bụng dữ dội, buồn nôn và nôn. Viêm tụy là tình trạng nguy hiểm đòi hỏi phải can thiệp y tế khẩn cấp.
• Xanthomas (mụn nhỏ màu vàng): Đôi khi, lượng triglycerides cao có thể dẫn đến sự hình thành của các u mỡ màu vàng trên da, đặc biệt ở vùng mắt, khuỷu tay hoặc các khớp. Các mụn này được gọi là xanthomas.
• Đau tức ngực hoặc khó thở: Triglycerides cao có thể làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, làm giảm lưu thông máu, gây đau ngực và khó thở. Đây cũng là một dấu hiệu nguy cơ tiềm ẩn của các bệnh lý tim mạch như nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ​.
• Suy giảm trí nhớ: Triglycerides cao cũng có thể làm tăng nguy cơ suy giảm trí nhớ hoặc bệnh Alzheimer, do ảnh hưởng đến các mạch máu nhỏ trong não​.

Triglycerides cao có gây nguy hiểm không?

Triglycerides cao có nguy hiểm và có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, đặc biệt là khi nồng độ triglycerides vượt quá 200 mg/dL. Dưới đây là một số rủi ro cụ thể liên quan đến tình trạng này:

• Tăng nguy cơ bệnh tim mạch: Triglycerides cao góp phần làm xơ vữa động mạch, gây ra sự tích tụ các mảng bám trong động mạch, làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột quỵ​.
• Viêm tụy cấp: Khi nồng độ triglycerides vượt quá 500 mg/dL, nguy cơ bị viêm tụy cấp (một tình trạng gây viêm nghiêm trọng ở tuyến tụy) tăng cao. Viêm tụy cấp có thể gây đau bụng dữ dội, buồn nôn và sốt, đòi hỏi điều trị khẩn cấp.
• Tăng nguy cơ tiểu đường tuýp 2: Triglycerides cao thường đi kèm với hội chứng chuyển hóa, bao gồm các triệu chứng như tăng mỡ bụng, tăng huyết áp và đường huyết cao. Đây là những yếu tố nguy cơ chính của tiểu đường tuýp 2.
• Ảnh hưởng đến trí nhớ và suy giảm nhận thức: Nồng độ triglycerides cao có thể ảnh hưởng đến các mạch máu trong não, làm tăng nguy cơ suy giảm trí nhớ và các bệnh lý về nhận thức như Alzheimer.

Chẩn đoán triglycerides cao

Chẩn đoán triglycerides cao chủ yếu được thực hiện thông qua xét nghiệm máu nhằm đo nồng độ triglycerides trong máu. Dưới đây là các bước và phương pháp cụ thể để chẩn đoán triglycerides cao:

Xét nghiệm lipid máu (lipid profile)

Đây là phương pháp phổ biến nhất để xác định nồng độ triglycerides cùng với các chỉ số mỡ máu khác như cholesterol toàn phần, LDL (cholesterol “xấu”) và HDL (cholesterol “tốt”). Chỉ số triglycerides cao được xác định khi nồng độ này trên 150 mg/dL.

Chuẩn bị trước xét nghiệm

Để kết quả chính xác, người thực hiện xét nghiệm thường được yêu cầu nhịn ăn từ 9-12 giờ trước khi lấy máu. Vì lượng thức ăn tiêu thụ trước xét nghiệm có thể làm tăng nồng độ triglycerides tạm thời​.

Phân loại mức độ triglycerides:

• Bình thường: < 150 mg/dL.
• Cao ranh giới: 150-199 mg/dL.
• Cao: 200-499 mg/dL.
• Rất cao: > 500 mg/dL​.

Đánh giá các yếu tố nguy cơ: 

• Tiền sử gia đình: Có người thân bị rối loạn lipid máu, bệnh tim mạch.
• Chế độ ăn uống: Ăn nhiều chất béo bão hòa, cholesterol, đường.
• Lối sống: Lười vận động, lạm dụng rượu bia và hút thuốc lá.
• Bệnh lý: Béo phì, tiểu đường, bệnh thận, bệnh gan, suy giáp…
• Thuốc: Một số loại thuốc có thể làm tăng triglyceride.

Đối tượng dễ bị bệnh

• Người thừa cân hoặc béo phì: Triglycerides cao thường gặp ở người có mỡ bụng lớn hoặc chỉ số BMI cao​.
• Người có chế độ ăn nhiều đường và chất béo bão hòa: Chế độ ăn giàu carbohydrate tinh chế và chất béo có thể làm tăng nồng độ triglycerides​.
• Người ít vận động: Lối sống ít hoạt động thể chất làm giảm khả năng đốt cháy năng lượng thừa, dẫn đến tích tụ triglycerides​.
• Người tiêu thụ nhiều rượu: Rượu chứa lượng calo và đường cao, góp phần tăng triglycerides​.
• Người mắc các bệnh lý nền: Các bệnh như tiểu đường, hội chứng chuyển hóa, suy giáp và gan nhiễm mỡ đều liên quan đến nồng độ triglycerides cao​.
• Người có yếu tố di truyền: Một số người có xu hướng tăng triglycerides do yếu tố di truyền​.

Khi nào nên đi khám bác sĩ?

• Triglycerides trên 500 mg/dL: Mức rất cao này làm tăng nguy cơ viêm tụy cấp, cần điều trị sớm​.
• Có tiền sử bệnh tim mạch, tiểu đường: Những người có nguy cơ cao này cần khám bác sĩ để kiểm soát chỉ số triglycerides​.
• Triệu chứng bất thường: Khi có dấu hiệu đau ngực, khó thở, mệt mỏi không rõ nguyên nhân hoặc đau bụng dữ dội, hãy đi khám ngay​.
• Xét nghiệm định kỳ: Người trên 40 tuổi hoặc có lối sống ít vận động nên kiểm tra triglycerides định kỳ để phòng ngừa biến chứng​.

Điều trị triglycerides cao

Để điều trị triglyceride cao bác sĩ có thể chỉ đinh người bệnh sử dụng một số loại thuốc sau:

• Fibrates: Giúp giảm triglyceride nhanh chóng và thường được sử dụng nếu mức triglyceride rất cao.
• Niacin (Vitamin B3): Được dùng để giảm triglyceride, nhưng cần theo dõi vì có thể gây tác dụng phụ.
• Omega-3 acid béo: Các loại dầu cá chứa omega-3 giúp giảm triglyceride. Có thể dùng dạng thực phẩm bổ sung dưới sự hướng dẫn của bác sĩ.
• Statins: Chủ yếu được dùng để giảm cholesterol, nhưng cũng giúp giảm nhẹ triglyceride và được chỉ định nếu bệnh nhân có nguy cơ bệnh tim mạch cao.

Phương pháp phòng ngừa

Phòng ngừa triglyceride cao tập trung vào việc duy trì lối sống và chế độ ăn uống lành mạnh. Dưới đây là các phương pháp phòng ngừa thường được khuyến nghị:

• Tránh thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh, mỡ động vật và các sản phẩm chứa chất béo trans.
• Hạn chế bánh ngọt, nước ngọt, kẹo và các sản phẩm từ bột tinh chế.
• Ăn nhiều rau xanh, trái cây ít đường, ngũ cốc nguyên hạt và các loại hạt.
• Bổ sung dầu ô-liu, dầu hạt cải và các loại cá giàu omega-3 như cá hồi, cá thu và cá trích.
• Duy trì hoặc giảm cân nếu thừa cân hoặc béo phì vì giảm cân có thể giúp giảm triglyceride.
• Tập thể dục ít nhất 150 phút/tuần với các hoạt động như đi bộ, chạy bộ, đạp xe hoặc bơi lội. Hoạt động thể chất thường xuyên giúp cải thiện mức triglyceride và sức khỏe tim mạch.
• Tránh uống quá nhiều rượu bia vì có thể làm tăng triglyceride. Nếu uống, nên tuân thủ mức độ vừa phải theo khuyến cáo y tế.
• Đặc biệt là tiểu đường, hội chứng chuyển hóa và cao huyết áp. Kiểm soát tốt đường huyết và huyết áp giúp ngăn ngừa sự tăng cao của triglyceride.
• Kiểm tra mức lipid máu định kỳ, nhất là với những người có tiền sử gia đình có bệnh tim mạch hoặc có yếu tố nguy cơ khác, để phát hiện và điều chỉnh kịp thời.

Kiểm soát triglycerides cao không chỉ là biện pháp bảo vệ sức khỏe tim mạch mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì một lối sống lành mạnh và tránh các biến chứng nguy hiểm. Qua việc áp dụng một chế độ ăn uống khoa học, tập luyện đều đặn và kiểm tra sức khỏe định kỳ, chúng ta có thể phòng ngừa và duy trì mức triglycerides ở mức ổn định.