Trào ngược dạ dày gây mệt mỏi: Nguyên nhân và Cách điều trị

Cập nhật lúc 10:16 - 27/03/2025

Đánh giá bài viết

Trào ngược dạ dày gây mệt mỏi là một tình trạng phổ biến mà nhiều người gặp phải, nhưng không phải ai cũng nhận ra mối liên hệ giữa các triệu chứng này. Khi axit dạ dày trào ngược lên thực quản, nó không chỉ gây ra cảm giác khó chịu, ợ nóng mà còn có thể khiến cơ thể mệt mỏi, suy giảm năng lượng. Triệu chứng này có thể kéo dài, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, làm giảm khả năng tập trung và làm việc. Việc hiểu rõ nguyên nhân và cách phòng ngừa tình trạng này sẽ giúp bạn kiểm soát bệnh hiệu quả hơn, đồng thời hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe.

Định nghĩa trào ngược dạ dày gây mệt mỏi

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là một tình trạng trong đó axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản, gây ra cảm giác nóng rát, ợ chua, và trong một số trường hợp có thể gây mệt mỏi. Đây là một bệnh lý tiêu hóa mãn tính và có thể ảnh hưởng đến nhiều hệ cơ quan trong cơ thể. Triệu chứng trào ngược dạ dày gây mệt mỏi xảy ra khi quá trình tiêu hóa không ổn định, làm cơ thể suy yếu, mất năng lượng và gây cảm giác uể oải, thậm chí khó ngủ. Mệt mỏi là một dấu hiệu gián tiếp cho thấy cơ thể đang phải chịu đựng một tác động không nhỏ từ các vấn đề về dạ dày.

Nguyên nhân gây trào ngược dạ dày gây mệt mỏi

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trào ngược dạ dày gây mệt mỏi. Các nguyên nhân này có thể chia thành hai nhóm chính: nguyên nhân do bệnh lý và nguyên nhân không do bệnh lý.

Nguyên nhân do bệnh lý

Rối loạn dạ dày thực quản: Khi cơ vòng dưới thực quản (LES) không đóng chặt, axit dạ dày có thể trào ngược lên thực quản, dẫn đến tình trạng trào ngược dạ dày. Điều này không chỉ gây ra các triệu chứng như ợ nóng mà còn ảnh hưởng đến giấc ngủ và làm cơ thể cảm thấy mệt mỏi suốt cả ngày.
Viêm thực quản: Viêm do trào ngược axit có thể khiến niêm mạc thực quản bị tổn thương, gây đau đớn và làm người bệnh cảm thấy mệt mỏi vì cơ thể phải chiến đấu với viêm nhiễm.
Hội chứng dạ dày trống rỗng chậm (Gastroparesis): Là tình trạng khi dạ dày không thể tiêu hóa thức ăn bình thường, gây đầy bụng, khó tiêu và có thể dẫn đến trào ngược. Việc dạ dày hoạt động kém hiệu quả có thể làm cơ thể cảm thấy mệt mỏi, suy giảm năng lượng.
Hội chứng ngừng thở khi ngủ: Những người bị hội chứng này có thể gặp phải trào ngược dạ dày do các cơn ngừng thở trong khi ngủ, khiến axit dạ dày trào ngược lên thực quản, làm tăng cảm giác mệt mỏi.

Nguyên nhân không do bệnh lý

Chế độ ăn uống không hợp lý: Ăn quá nhiều thực phẩm béo, cay hoặc uống rượu bia có thể làm tăng khả năng trào ngược axit, dẫn đến mệt mỏi. Thức ăn nặng hoặc nhiều gia vị có thể gây kích ứng dạ dày và làm giảm khả năng tiêu hóa, từ đó gây mệt mỏi.
Căng thẳng và lo âu: Căng thẳng tinh thần có thể tác động đến hệ tiêu hóa, làm tăng sản xuất axit dạ dày và dẫn đến trào ngược. Mệt mỏi là hệ quả thường thấy khi cơ thể phải đối phó với các yếu tố căng thẳng kéo dài.
Lối sống ít vận động: Thiếu hoạt động thể chất khiến cơ thể dễ gặp phải các vấn đề tiêu hóa, làm chậm quá trình tiêu hóa và dễ bị trào ngược. Tình trạng này có thể khiến cơ thể cảm thấy uể oải, thiếu sức sống.
Thuốc men: Một số loại thuốc có thể làm giãn cơ vòng thực quản, dẫn đến trào ngược dạ dày. Ví dụ như thuốc giảm đau, thuốc an thần hoặc thuốc chống lo âu. Khi dạ dày không được bảo vệ đúng cách, người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi vì tình trạng này kéo dài.

Biểu hiện trào ngược dạ dày gây mệt mỏi

Trào ngược dạ dày gây mệt mỏi không chỉ ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa mà còn tác động trực tiếp đến sức khỏe toàn thân. Các triệu chứng đi kèm với tình trạng này có thể làm cho người bệnh cảm thấy suy kiệt và giảm năng lượng trong cuộc sống hàng ngày. Dưới đây là những biểu hiện phổ biến:

Ợ chua, ợ nóng: Đây là triệu chứng thường gặp khi axit dạ dày trào ngược lên thực quản, tạo cảm giác nóng rát trong cổ họng và ngực.
Cảm giác đầy bụng, khó tiêu: Thức ăn không được tiêu hóa hết, gây cảm giác nặng nề và đầy bụng. Điều này không chỉ gây khó chịu mà còn góp phần vào cảm giác mệt mỏi.
Khó ngủ, mất ngủ: Trào ngược dạ dày thường xảy ra vào ban đêm khi người bệnh nằm ngủ, gây ra khó khăn trong việc duy trì giấc ngủ sâu và ngon, dẫn đến mệt mỏi vào sáng hôm sau.
Đau ngực hoặc cảm giác nặng ngực: Đôi khi, người bệnh có thể cảm thấy đau nhói hoặc căng tức ở ngực do sự tác động của axit dạ dày lên thực quản.
Ho kéo dài, viêm họng: Khi axit dạ dày trào ngược lên, nó có thể gây kích ứng họng, dẫn đến ho liên tục hoặc viêm họng, làm cơ thể cảm thấy yếu và mệt mỏi.
Cảm giác buồn nôn: Mệt mỏi có thể đi kèm với cảm giác buồn nôn sau khi ăn hoặc trong suốt cả ngày.

Biến chứng của trào ngược dạ dày gây mệt mỏi

Nếu không được điều trị kịp thời, trào ngược dạ dày có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, không chỉ ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa mà còn làm suy giảm chất lượng cuộc sống. Các biến chứng này có thể kéo dài và gia tăng tình trạng mệt mỏi, làm cho người bệnh gặp khó khăn trong việc duy trì hoạt động thường ngày:

Viêm loét thực quản: Trào ngược kéo dài có thể làm niêm mạc thực quản bị tổn thương và viêm, dẫn đến loét và các cơn đau dữ dội, gây mệt mỏi do cơn đau và khó nuốt.
Hẹp thực quản: Viêm nhiễm và sẹo hóa có thể khiến thực quản bị hẹp lại, gây khó khăn trong việc nuốt thức ăn, làm giảm khả năng ăn uống và tạo cảm giác mệt mỏi, suy nhược.
Barrett thực quản: Đây là một tình trạng nghiêm trọng do trào ngược dạ dày mãn tính gây ra, khi tế bào niêm mạc thực quản thay đổi và có nguy cơ phát triển thành ung thư thực quản. Tình trạng này có thể kéo theo mệt mỏi và mất sức.
Viêm phổi do hít phải dịch dạ dày: Nếu axit dạ dày trào ngược lên và vào đường hô hấp, nó có thể gây viêm phổi, dẫn đến ho, khó thở và mệt mỏi, làm cơ thể suy yếu.
Thiếu hụt dinh dưỡng: Việc khó nuốt hoặc giảm khả năng ăn uống có thể gây thiếu hụt dinh dưỡng, từ đó làm cơ thể mất năng lượng và dẫn đến tình trạng mệt mỏi kéo dài.

Đối tượng có nguy cơ cao

Trào ngược dạ dày gây mệt mỏi không phải là tình trạng xảy ra với tất cả mọi người. Tuy nhiên, một số nhóm người có nguy cơ cao mắc phải tình trạng này, và việc nhận biết sớm sẽ giúp họ phòng ngừa hoặc điều trị hiệu quả hơn. Dưới đây là những đối tượng có nguy cơ cao bị trào ngược dạ dày gây mệt mỏi:

Người thừa cân hoặc béo phì: Cân nặng quá mức tạo áp lực lên dạ dày, khiến axit dễ dàng trào ngược lên thực quản. Điều này làm tăng nguy cơ mắc trào ngược dạ dày và các triệu chứng liên quan, bao gồm cảm giác mệt mỏi.
Người cao tuổi: Cơ thể khi già đi thường giảm khả năng hoạt động của hệ tiêu hóa, khiến dạ dày và cơ vòng thực quản hoạt động kém hơn, dẫn đến tình trạng trào ngược axit và mệt mỏi.
Người bị stress kéo dài: Căng thẳng tinh thần có thể kích thích cơ thể sản sinh nhiều axit dạ dày, làm tăng nguy cơ trào ngược và tạo ra cảm giác mệt mỏi, mất sức.
Người có chế độ ăn uống không lành mạnh: Tiêu thụ nhiều thực phẩm cay, béo, chiên rán hoặc thức uống có cồn, cà phê có thể làm tăng nguy cơ trào ngược dạ dày và những triệu chứng đi kèm.
Người có tiền sử gia đình mắc bệnh trào ngược dạ dày: Nếu trong gia đình có người mắc bệnh trào ngược dạ dày, nguy cơ cao bạn cũng có thể mắc phải tình trạng này.
Phụ nữ mang thai: Hormone thay đổi trong thai kỳ có thể làm cơ vòng dưới thực quản bị giãn, tạo điều kiện cho axit dạ dày trào ngược và gây mệt mỏi cho mẹ bầu.
Người sử dụng thuốc lâu dài: Một số loại thuốc, như thuốc chống lo âu, thuốc giảm đau, thuốc huyết áp có thể làm suy yếu cơ vòng thực quản, tạo điều kiện cho axit dạ dày trào ngược và gây ra mệt mỏi.

Khi nào cần gặp bác sĩ

Mặc dù trào ngược dạ dày có thể được điều trị và kiểm soát bằng các biện pháp đơn giản tại nhà, nhưng trong một số trường hợp, bạn cần gặp bác sĩ để được tư vấn và điều trị chuyên sâu. Dưới đây là một số dấu hiệu khi bạn cần đến sự giúp đỡ của bác sĩ:

Triệu chứng không giảm hoặc nặng hơn: Nếu triệu chứng trào ngược dạ dày, như ợ nóng, đau ngực, mệt mỏi kéo dài hoặc không giảm mặc dù bạn đã áp dụng các biện pháp tự chăm sóc, bạn nên đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị đúng cách.
Khó nuốt hoặc đau khi nuốt: Nếu bạn gặp khó khăn trong việc nuốt thức ăn hoặc cảm thấy đau khi nuốt, điều này có thể là dấu hiệu của một vấn đề nghiêm trọng như viêm loét thực quản hoặc hẹp thực quản.
Đau ngực dữ dội hoặc khó thở: Đau ngực nghiêm trọng có thể là triệu chứng của một bệnh lý tim mạch, cần phải được kiểm tra ngay để phân biệt với các vấn đề liên quan đến trào ngược dạ dày.
Ho kéo dài, khàn giọng hoặc viêm họng: Nếu bạn có dấu hiệu ho kéo dài, khàn giọng hoặc viêm họng mà không có nguyên nhân rõ ràng, rất có thể tình trạng trào ngược dạ dày đang ảnh hưởng đến đường hô hấp của bạn.
Nôn mửa, giảm cân hoặc chảy máu trong phân: Các dấu hiệu này có thể cho thấy tình trạng trào ngược dạ dày đã tiến triển nặng và gây ra các biến chứng nguy hiểm. Bạn cần đến gặp bác sĩ ngay lập tức.

Chẩn đoán

Để chẩn đoán trào ngược dạ dày gây mệt mỏi, bác sĩ sẽ tiến hành một số xét nghiệm và thăm khám để xác định nguyên nhân và mức độ của bệnh. Các phương pháp chẩn đoán bao gồm:

Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng mà bạn đang gặp phải, thói quen ăn uống, lối sống và tiền sử bệnh lý để đưa ra chẩn đoán sơ bộ.
Nội soi dạ dày: Đây là phương pháp phổ biến để xác định sự hiện diện của viêm loét thực quản hoặc Barrett thực quản. Bác sĩ sẽ đưa một ống nội soi vào dạ dày để quan sát các tổn thương và tình trạng của niêm mạc.
Đo pH thực quản: Phương pháp này đo lường mức độ axit trong thực quản trong một khoảng thời gian dài, giúp xác định liệu trào ngược dạ dày có xảy ra hay không và mức độ nghiêm trọng của nó.
Siêu âm bụng: Được sử dụng để kiểm tra tình trạng dạ dày, gan và các cơ quan xung quanh, giúp loại trừ các nguyên nhân khác gây đau bụng hoặc mệt mỏi.
Chụp X-quang thực quản: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu chụp X-quang thực quản để kiểm tra sự hiện diện của các vết loét hoặc tắc nghẽn.
Thử nghiệm hơi thở: Đây là phương pháp chẩn đoán vi khuẩn H. pylori, một nguyên nhân phổ biến của loét dạ dày có thể dẫn đến trào ngược.

Cách phòng ngừa trào ngược dạ dày gây mệt mỏi

Mặc dù trào ngược dạ dày không thể hoàn toàn ngừng lại, nhưng bạn có thể thực hiện các biện pháp để giảm thiểu tình trạng này và tránh các triệu chứng gây mệt mỏi. Dưới đây là một số cách phòng ngừa hiệu quả:

Duy trì cân nặng lý tưởng: Giảm cân nếu bạn đang thừa cân hoặc béo phì sẽ giảm áp lực lên dạ dày và giúp hạn chế trào ngược dạ dày.
Ăn uống lành mạnh: Hạn chế ăn thức ăn cay, béo, chiên rán và các thực phẩm có thể kích thích axit dạ dày. Tăng cường các thực phẩm dễ tiêu hóa, nhiều chất xơ và vitamin.
Ăn ít bữa nhưng thường xuyên: Thay vì ăn ba bữa lớn, bạn có thể chia thành nhiều bữa nhỏ trong ngày để giảm áp lực lên dạ dày.
Tránh nằm ngay sau khi ăn: Sau bữa ăn, bạn nên chờ ít nhất 2-3 giờ trước khi nằm xuống để giảm nguy cơ trào ngược axit.
Tăng cường vận động: Tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ hoặc yoga có thể giúp cải thiện quá trình tiêu hóa và giảm trào ngược dạ dày.
Quản lý căng thẳng: Căng thẳng là một yếu tố gây trào ngược dạ dày. Việc thực hành các kỹ thuật thư giãn như thiền, hít thở sâu hoặc yoga sẽ giúp giảm bớt tác động của căng thẳng lên hệ tiêu hóa.
Tránh thuốc lá và rượu: Thuốc lá và rượu có thể làm giảm chức năng của cơ vòng dưới thực quản, tạo điều kiện cho axit dạ dày trào ngược. Hạn chế hoặc bỏ hẳn việc sử dụng các chất này sẽ giúp cải thiện tình trạng trào ngược.

Phương pháp điều trị

Việc điều trị trào ngược dạ dày gây mệt mỏi đòi hỏi sự kết hợp giữa các phương pháp điều trị y tế và thay đổi lối sống. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến được áp dụng, bao gồm điều trị bằng thuốc, điều trị không dùng thuốc và điều trị bằng y học cổ truyền.

Điều trị bằng thuốc

Điều trị bằng thuốc là một trong những cách hiệu quả giúp kiểm soát các triệu chứng trào ngược dạ dày gây mệt mỏi. Các nhóm thuốc phổ biến bao gồm thuốc ức chế axit, thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày và thuốc kháng histamine. Mỗi nhóm thuốc có tác dụng khác nhau giúp giảm triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng:

Thuốc ức chế proton (PPI): Đây là nhóm thuốc chính để giảm tiết axit dạ dày, làm giảm sự trào ngược và cải thiện tình trạng mệt mỏi. Các loại thuốc này có thể kể đến như omeprazole (Prilosec), esomeprazole (Nexium), lansoprazole (Prevacid). Thuốc giúp ngăn ngừa sự tổn thương niêm mạc thực quản và dạ dày.
Thuốc kháng histamine (H2 blockers): Nhóm thuốc này giúp giảm sản xuất axit dạ dày, từ đó giảm tình trạng trào ngược. Các loại thuốc phổ biến bao gồm ranitidine (Zantac), famotidine (Pepcid) và cimetidine (Tagamet). Thuốc kháng histamine thường được sử dụng trong các trường hợp trào ngược nhẹ đến trung bình.
Thuốc chống axit (Antacids): Các thuốc này trung hòa axit dạ dày, giúp làm dịu cơn ợ nóng và giảm đau bụng. Những loại thuốc như calcium carbonate (Tums), magnesium hydroxide (Milk of Magnesia) và aluminium hydroxide thường được sử dụng để làm giảm triệu chứng tức thì của trào ngược dạ dày.
Thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày: Các thuốc như sucralfate (Carafate) giúp bảo vệ lớp niêm mạc của dạ dày và thực quản khỏi sự tấn công của axit, hỗ trợ làm lành tổn thương và giảm các triệu chứng.

Điều trị không dùng thuốc

Bên cạnh việc sử dụng thuốc, các phương pháp điều trị không dùng thuốc cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát trào ngược dạ dày và giảm mệt mỏi. Dưới đây là những phương pháp phổ biến:

Thay đổi chế độ ăn uống: Cắt giảm các thực phẩm có thể gây kích thích dạ dày như thực phẩm béo, cay, chiên rán, thức uống có cồn và cà phê. Nên tăng cường các thực phẩm dễ tiêu hóa, giàu chất xơ và vitamin như rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt để hỗ trợ hệ tiêu hóa.
Ăn thành nhiều bữa nhỏ: Việc chia nhỏ bữa ăn trong ngày thay vì ăn ba bữa lớn sẽ giúp giảm áp lực lên dạ dày và giảm tình trạng trào ngược axit.
Tránh nằm ngay sau bữa ăn: Sau khi ăn, bạn nên giữ tư thế ngồi thẳng trong ít nhất hai giờ để giúp thức ăn tiêu hóa tốt hơn và giảm nguy cơ axit trào ngược lên thực quản.
Quản lý stress: Stress có thể làm tăng sản xuất axit dạ dày và kích thích trào ngược. Các kỹ thuật thư giãn như thiền, yoga, hít thở sâu và tập thể dục nhẹ nhàng có thể giúp giảm căng thẳng và cải thiện tình trạng này.
Giảm cân: Nếu bạn đang thừa cân, việc giảm cân sẽ giúp giảm áp lực lên dạ dày và hạn chế tình trạng trào ngược. Điều này cũng giúp cải thiện sức khỏe tổng thể và giảm cảm giác mệt mỏi.
Ngừng hút thuốc và hạn chế rượu bia: Thuốc lá và rượu có thể làm giảm chức năng của cơ vòng thực quản, tạo điều kiện cho axit dạ dày trào ngược. Hạn chế hoặc bỏ hẳn việc sử dụng các chất này sẽ giúp cải thiện tình trạng trào ngược dạ dày và giảm mệt mỏi.

Điều trị bằng y học cổ truyền

Ngoài các phương pháp điều trị hiện đại, y học cổ truyền cũng có nhiều biện pháp giúp điều trị trào ngược dạ dày gây mệt mỏi hiệu quả, hỗ trợ cân bằng cơ thể và giảm các triệu chứng của bệnh.

Sử dụng thảo dược: Một số thảo dược trong y học cổ truyền có tác dụng giảm axit dạ dày, bảo vệ niêm mạc dạ dày và hỗ trợ tiêu hóa như cam thảo, nghệ, chè dây và nha đam. Cam thảo có tác dụng làm dịu niêm mạc dạ dày và giảm đau, trong khi nghệ chứa curcumin giúp giảm viêm và bảo vệ tế bào dạ dày khỏi tổn thương.
Châm cứu và bấm huyệt: Châm cứu và bấm huyệt là hai phương pháp phổ biến trong y học cổ truyền, giúp giảm đau, cải thiện tuần hoàn máu và kích thích các điểm huyệt có liên quan đến dạ dày và tiêu hóa. Các điểm huyệt như huyệt nội quan, huyệt dũng tuyền giúp giảm triệu chứng trào ngược và cải thiện chức năng tiêu hóa.
Xoa bóp và massage: Massage nhẹ nhàng vùng bụng và lưng có thể giúp kích thích sự lưu thông của khí huyết, giúp giảm tình trạng trào ngược dạ dày và tạo cảm giác thư giãn cho cơ thể.
Uống nước sắc từ thảo dược: Các bài thuốc sắc từ thảo dược như hoài sơn, bạch truật, đương quy có tác dụng làm ấm dạ dày, hỗ trợ tiêu hóa và giảm các triệu chứng trào ngược, từ đó giúp giảm mệt mỏi cho người bệnh.

Trào ngược dạ dày gây mệt mỏi là tình trạng khá phổ biến, nhưng có thể được kiểm soát hiệu quả nhờ vào sự kết hợp giữa các phương pháp điều trị y tế và thay đổi lối sống hợp lý. Việc sử dụng thuốc Tây, áp dụng các biện pháp không dùng thuốc và thậm chí là điều trị bằng y học cổ truyền đều có thể giúp giảm thiểu các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.