Trào ngược dạ dày khi ngủ: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Trào ngược dạ dày khi ngủ là một tình trạng khá phổ biến nhưng lại ít được chú ý, mặc dù có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng giấc ngủ và sức khỏe tổng thể. Khi bạn nằm ngủ, sự thay đổi tư thế có thể khiến axit dạ dày dễ dàng trào ngược lên thực quản, gây ra cảm giác nóng rát, khó chịu. Đây không chỉ là vấn đề về tiêu hóa, mà còn có thể dẫn đến nhiều triệu chứng khác như ho khan, đau ngực, hoặc thậm chí mất ngủ kéo dài. Nếu không được xử lý kịp thời, tình trạng này có thể gia tăng và ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày. Hãy cùng tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị trào ngược dạ dày khi ngủ để cải thiện sức khỏe và giấc ngủ của bạn.

Định nghĩa trào ngược dạ dày khi ngủ

Trào ngược dạ dày khi ngủ là tình trạng axit dạ dày và các chất từ dạ dày trào ngược lên thực quản khi người bệnh nằm ở tư thế nằm ngang. Tình trạng này xảy ra chủ yếu khi cơ thắt thực quản dưới (LES) bị suy yếu hoặc không đóng chặt, tạo cơ hội cho axit và dịch dạ dày di chuyển ngược lên, gây ra cảm giác nóng rát, khó chịu. Đặc biệt, khi ngủ, cơ thể không thể tự điều chỉnh được như khi đang hoạt động, khiến triệu chứng này dễ xảy ra hơn. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ mà còn có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe như viêm thực quản, loét dạ dày, hoặc thậm chí ung thư thực quản nếu không được điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây trào ngược dạ dày khi ngủ

Tình trạng trào ngược dạ dày khi ngủ có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Những nguyên nhân này có thể là do các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hoặc các yếu tố từ thói quen sinh hoạt hàng ngày.

Nguyên nhân do bệnh lý

• Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Đây là nguyên nhân chính dẫn đến trào ngược dạ dày khi ngủ. GERD là tình trạng cơ thắt thực quản dưới không đóng kín, cho phép axit dạ dày trào ngược lên thực quản, gây ra các triệu chứng như ợ nóng, đau ngực và khó nuốt.
• Thoát vị hoành: Khi một phần dạ dày bị đẩy lên qua cơ hoành vào lồng ngực, gây cản trở sự hoạt động của cơ thắt thực quản, dẫn đến tình trạng trào ngược dạ dày, đặc biệt khi người bệnh nằm xuống.
• Rối loạn tiêu hóa: Các bệnh lý về đường tiêu hóa như viêm loét dạ dày hoặc viêm thực quản có thể làm suy yếu khả năng chống đỡ của cơ thực quản, dẫn đến tình trạng trào ngược dạ dày.
• Bệnh hen suyễn hoặc viêm phổi: Những người mắc các bệnh này có thể bị kích ứng đường hô hấp, đặc biệt khi axit dạ dày trào ngược lên thực quản, làm tăng cơn hen suyễn hoặc gây viêm họng, ho kéo dài.

Nguyên nhân không do bệnh lý

• Thói quen ăn uống: Ăn no trước khi ngủ, đặc biệt là các loại thực phẩm giàu chất béo, cay nóng hoặc caffein có thể kích thích sản xuất axit dạ dày, làm tăng nguy cơ trào ngược khi nằm xuống.
• Tư thế ngủ: Ngủ ở tư thế nằm ngửa hoặc nghiêng bên phải có thể khiến axit dạ dày dễ dàng trào ngược lên thực quản. Ngược lại, nằm nghiêng bên trái có thể giúp hạn chế tình trạng này.
• Thừa cân hoặc béo phì: Người thừa cân có nguy cơ cao bị trào ngược dạ dày khi ngủ do áp lực tăng lên vùng bụng, làm tăng khả năng axit dạ dày trào lên thực quản.
• Stress và lo âu: Căng thẳng tinh thần có thể làm tăng sản xuất axit dạ dày và làm suy yếu chức năng của cơ thắt thực quản, dẫn đến trào ngược dạ dày.

Biểu hiện của trào ngược dạ dày khi ngủ

Trào ngược dạ dày khi ngủ có thể gây ra nhiều triệu chứng khó chịu, ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ và sức khỏe tổng thể. Những dấu hiệu này có thể thay đổi từ nhẹ đến nặng, và thường xảy ra khi người bệnh ở tư thế nằm ngủ.

• Cảm giác nóng rát ở ngực (ợ nóng): Đây là triệu chứng phổ biến nhất của trào ngược dạ dày, thường xuất hiện sau khi ăn và kéo dài khi người bệnh nằm xuống để ngủ. Cảm giác này có thể lan từ bụng lên vùng ngực, gây ra sự khó chịu và lo lắng.
• Khó nuốt hoặc cảm giác vướng trong cổ họng: Khi axit dạ dày trào ngược lên thực quản, người bệnh có thể cảm thấy khó nuốt, hay có cảm giác như có vật gì đó vướng lại trong cổ họng.
• Ho khan hoặc khò khè: Trào ngược dạ dày có thể gây kích ứng cổ họng và khí quản, dẫn đến ho kéo dài, đặc biệt là vào ban đêm khi người bệnh nằm ngủ.
• Đau ngực hoặc cảm giác căng tức: Nhiều người bị trào ngược dạ dày khi ngủ cảm thấy đau ngực hoặc cảm giác căng tức, dễ bị nhầm lẫn với các vấn đề về tim mạch.
• Khó thở hoặc thở khò khè: Tình trạng axit dạ dày trào ngược có thể làm kích thích phổi, gây khó thở, thở khò khè, hoặc thậm chí gây ra cơn hen suyễn vào ban đêm.
• Chứng ngáy và ngủ không sâu giấc: Trào ngược dạ dày có thể làm gián đoạn giấc ngủ, khiến người bệnh ngáy nhiều hơn và không thể ngủ sâu.
• Vị chua hoặc đắng trong miệng: Sau khi thức dậy, người bệnh có thể cảm nhận được vị chua hoặc đắng trong miệng, là hậu quả của việc axit dạ dày trào ngược lên thực quản và miệng khi ngủ.

Biến chứng của trào ngược dạ dày khi ngủ

Nếu không được điều trị kịp thời, trào ngược dạ dày khi ngủ có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài và chất lượng cuộc sống.

• Viêm thực quản: Viêm thực quản xảy ra khi axit dạ dày trào ngược thường xuyên, gây tổn thương lớp niêm mạc thực quản. Điều này có thể dẫn đến cảm giác đau đớn, viêm loét và thậm chí chảy máu thực quản nếu không được điều trị.
• Loét dạ dày: Sự trào ngược dạ dày kéo dài có thể làm tổn thương niêm mạc dạ dày, gây loét. Các vết loét này có thể gây đau đớn và ảnh hưởng đến khả năng tiêu hóa của cơ thể.
• Hẹp thực quản: Khi thực quản bị tổn thương lâu dài, có thể hình thành mô sẹo, làm thu hẹp đường đi của thực phẩm và chất lỏng, gây khó khăn khi nuốt.
• Ung thư thực quản: Mặc dù hiếm gặp, nhưng tình trạng trào ngược dạ dày mãn tính có thể dẫn đến sự phát triển của các tế bào bất thường trong thực quản, gây ung thư thực quản.
• Tổn thương răng miệng: Axit dạ dày trào ngược có thể làm hỏng men răng, gây mòn răng và các vấn đề về răng miệng.
• Hen suyễn hoặc viêm phổi mãn tính: Tình trạng trào ngược dạ dày có thể làm kích ứng phổi và đường hô hấp, gây ra các vấn đề như hen suyễn hoặc viêm phổi mãn tính.
• Giảm chất lượng giấc ngủ: Trào ngược dạ dày khi ngủ có thể làm gián đoạn giấc ngủ, dẫn đến chứng mất ngủ, mệt mỏi và giảm năng suất làm việc vào ban ngày.

Đối tượng có nguy cơ cao

Tình trạng trào ngược dạ dày khi ngủ không phải ai cũng gặp phải, nhưng có một số nhóm người có nguy cơ cao hơn do yếu tố bệnh lý hoặc thói quen sinh hoạt. Những người thuộc các nhóm này cần đặc biệt lưu ý và có biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

• Người mắc bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD): GERD là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng trào ngược dạ dày, vì cơ thắt thực quản dưới không đóng chặt, tạo điều kiện cho axit dạ dày dễ dàng trào lên thực quản khi người bệnh nằm ngủ.
• Người thừa cân hoặc béo phì: Người có lượng mỡ thừa đặc biệt ở vùng bụng có nguy cơ cao hơn do áp lực lên dạ dày, dễ làm cho axit dạ dày trào ngược lên thực quản.
• Người có bệnh lý về tiêu hóa: Các bệnh lý như viêm loét dạ dày, viêm thực quản hoặc thoát vị hoành đều làm suy yếu khả năng chống đỡ của thực quản, từ đó dẫn đến trào ngược dạ dày khi ngủ.
• Người mắc bệnh hen suyễn hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD): Những người này có hệ hô hấp yếu, dễ bị kích ứng khi axit dạ dày trào ngược, làm tăng nguy cơ ho, khò khè, và khó thở khi ngủ.
• Người hút thuốc lá hoặc uống rượu thường xuyên: Hút thuốc và uống rượu có thể làm suy yếu cơ thắt thực quản dưới, tăng nguy cơ trào ngược dạ dày và các triệu chứng liên quan.
• Phụ nữ mang thai: Trong suốt thai kỳ, sự thay đổi hormone và sự lớn lên của tử cung có thể làm tăng áp lực lên dạ dày, khiến axit dạ dày dễ dàng trào ngược lên thực quản, đặc biệt là trong giai đoạn cuối thai kỳ.
• Người có thói quen ăn uống không lành mạnh: Ăn nhiều thực phẩm cay nóng, béo, hoặc uống caffein trước khi ngủ có thể kích thích sản xuất axit dạ dày, tăng nguy cơ trào ngược khi ngủ.

Khi nào cần gặp bác sĩ

Nếu bạn gặp phải tình trạng trào ngược dạ dày khi ngủ và các triệu chứng ngày càng nghiêm trọng, hãy tìm sự tư vấn từ bác sĩ. Dưới đây là những dấu hiệu cần chú ý để xác định khi nào bạn cần gặp bác sĩ.

• Triệu chứng kéo dài hoặc tái phát thường xuyên: Nếu cảm giác nóng rát hoặc đau ngực xuất hiện thường xuyên và kéo dài, đặc biệt là vào ban đêm, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ để xác định nguyên nhân và điều trị kịp thời.
• Khó nuốt hoặc đau khi nuốt: Nếu bạn cảm thấy khó nuốt hoặc đau khi nuốt, đó có thể là dấu hiệu của viêm thực quản hoặc các vấn đề nghiêm trọng hơn liên quan đến trào ngược dạ dày.
• Ho kéo dài và khó thở: Nếu bạn gặp phải cơn ho kéo dài hoặc cảm thấy khó thở khi ngủ, có thể là do trào ngược axit gây kích ứng phổi hoặc đường hô hấp, bạn cần gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị.
• Cảm giác vướng trong cổ họng hoặc vị chua trong miệng: Những dấu hiệu này có thể chỉ ra rằng axit dạ dày đang trào ngược lên thực quản và gây tổn thương niêm mạc, cần được điều trị để tránh các biến chứng.
• Dấu hiệu của các biến chứng nghiêm trọng: Nếu bạn nhận thấy các dấu hiệu như khó thở, đau ngực dữ dội, ho ra máu, hoặc giảm cân không rõ lý do, hãy đến gặp bác sĩ ngay lập tức, vì đây có thể là dấu hiệu của các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như viêm loét dạ dày hoặc ung thư thực quản.

Chẩn đoán

Để xác định chính xác nguyên nhân gây trào ngược dạ dày khi ngủ, bác sĩ sẽ thực hiện một số phương pháp chẩn đoán nhằm giúp xác định tình trạng và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán phổ biến:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi về triệu chứng và tiền sử bệnh lý của bạn, đồng thời kiểm tra các dấu hiệu lâm sàng như đau ngực, khó nuốt, và cảm giác vướng cổ họng.
• Nội soi dạ dày thực quản: Đây là một phương pháp phổ biến để chẩn đoán viêm thực quản, loét dạ dày hoặc các tổn thương khác trong thực quản. Bác sĩ sử dụng một ống nội soi để kiểm tra trực tiếp niêm mạc dạ dày và thực quản.
• Đo pH thực quản: Đây là một xét nghiệm giúp đo lường mức độ axit trong thực quản. Bằng cách này, bác sĩ có thể xác định chính xác mức độ trào ngược axit trong cơ thể bạn.
• X-quang dạ dày: X-quang có thể giúp phát hiện thoát vị hoành hoặc các vấn đề khác như hẹp thực quản hoặc loét dạ dày.
• Kiểm tra chức năng cơ thắt thực quản dưới (LES): Bác sĩ có thể thực hiện các xét nghiệm để kiểm tra khả năng hoạt động của cơ thắt thực quản dưới, xem liệu nó có đủ mạnh để ngăn chặn axit dạ dày trào ngược lên thực quản hay không.

Cách phòng ngừa trào ngược dạ dày khi ngủ

Để giảm nguy cơ mắc phải trào ngược dạ dày khi ngủ, bạn có thể thực hiện một số thay đổi trong thói quen sinh hoạt và ăn uống hàng ngày. Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa hiệu quả:

• Chế độ ăn uống hợp lý: Tránh ăn quá no hoặc ăn các thực phẩm có thể kích thích sản xuất axit dạ dày như thức ăn cay, béo, hoặc caffein. Ăn các bữa nhỏ hơn, ăn chậm và không ăn ít nhất ba giờ trước khi đi ngủ.
• Kiểm soát cân nặng: Nếu bạn thừa cân hoặc béo phì, hãy tìm cách giảm cân để giảm áp lực lên vùng bụng, từ đó giảm nguy cơ trào ngược dạ dày.
• Thay đổi tư thế ngủ: Ngủ nghiêng về bên trái có thể giúp giảm trào ngược axit, vì tư thế này giúp giữ dạ dày ở dưới mức của thực quản. Tránh nằm ngửa hoặc nằm nghiêng về bên phải, vì điều này có thể làm tăng nguy cơ trào ngược.
• Tránh các thói quen xấu: Hạn chế hút thuốc và uống rượu, vì đây là những yếu tố có thể làm suy yếu cơ thắt thực quản và làm tăng nguy cơ trào ngược.
• Giảm stress: Tập luyện thể dục thể thao thường xuyên và sử dụng các phương pháp thư giãn như yoga, thiền hoặc hít thở sâu để giảm căng thẳng và lo âu, điều này có thể giúp giảm sản xuất axit dạ dày.
• Sử dụng gối kê cao đầu: Sử dụng một chiếc gối cao để nâng đầu khi ngủ có thể giúp ngăn ngừa axit dạ dày trào ngược lên thực quản khi bạn nằm.

Phương pháp điều trị trào ngược dạ dày khi ngủ

Trào ngược dạ dày khi ngủ có thể điều trị hiệu quả bằng nhiều phương pháp khác nhau. Các phương pháp này bao gồm sử dụng thuốc, thay đổi lối sống, cũng như áp dụng các biện pháp y học cổ truyền. Dưới đây là những phương pháp điều trị chi tiết và phù hợp nhất với từng trường hợp.

Điều trị bằng thuốc

Các loại thuốc Tây y là phương pháp phổ biến giúp kiểm soát triệu chứng trào ngược dạ dày khi ngủ, giảm axit trong dạ dày và bảo vệ niêm mạc thực quản khỏi tổn thương.

• Thuốc kháng axit (Antacids): Thuốc kháng axit giúp trung hòa lượng axit dạ dày dư thừa, giảm cảm giác nóng rát và khó chịu. Một số thuốc phổ biến như Maalox, Tums, và Mylanta có thể được sử dụng để giảm triệu chứng trào ngược.
• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): PPI giúp giảm sản xuất axit dạ dày, ngăn ngừa tình trạng trào ngược. Các thuốc như Omeprazole, Lansoprazole và Pantoprazole là những lựa chọn thường được bác sĩ chỉ định cho người bệnh bị trào ngược dạ dày khi ngủ.
• Thuốc đối kháng H2 (H2 blockers): Thuốc này giúp giảm sản xuất axit dạ dày bằng cách chặn các thụ thể histamine trong dạ dày. Các thuốc như Ranitidine, Famotidine và Cimetidine có thể giúp giảm triệu chứng trào ngược.
• Thuốc tăng cường chức năng cơ thắt thực quản dưới (LES): Một số loại thuốc có thể giúp làm tăng sức mạnh cơ thắt thực quản dưới, giúp ngăn ngừa tình trạng axit dạ dày trào ngược lên thực quản. Thuốc như Metoclopramide được sử dụng trong một số trường hợp để cải thiện khả năng đóng kín của cơ thắt thực quản dưới.

Điều trị không dùng thuốc

Ngoài các phương pháp điều trị bằng thuốc, thay đổi thói quen sinh hoạt và chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc giảm nguy cơ trào ngược dạ dày khi ngủ.

• Chế độ ăn uống hợp lý: Tránh các thực phẩm gây kích thích như thực phẩm cay, chua, nhiều dầu mỡ, hoặc thức uống chứa caffein và cồn. Hạn chế ăn tối muộn và không ăn ít nhất ba giờ trước khi đi ngủ.
• Giảm cân: Nếu bạn thừa cân, việc giảm cân có thể giảm áp lực lên dạ dày và cải thiện triệu chứng trào ngược.
• Thay đổi tư thế ngủ: Ngủ nghiêng về bên trái thay vì nằm ngửa hoặc nằm nghiêng về bên phải có thể giúp ngăn ngừa axit dạ dày trào ngược lên thực quản.
• Tránh căng thẳng: Stress và lo âu có thể làm tăng sản xuất axit dạ dày. Thực hành các phương pháp giảm căng thẳng như yoga, thiền hoặc hít thở sâu có thể giúp giảm triệu chứng trào ngược.
• Sử dụng gối kê cao đầu: Để hạn chế tình trạng trào ngược khi ngủ, bạn có thể kê cao đầu giường hoặc sử dụng gối đặc biệt để nâng đầu khi nằm. Điều này giúp ngăn ngừa axit dạ dày từ dạ dày trào lên thực quản.

Điều trị bằng y học cổ truyền

Y học cổ truyền cũng có các phương pháp điều trị trào ngược dạ dày khi ngủ, giúp điều chỉnh chức năng của cơ thể một cách tự nhiên và giảm các triệu chứng hiệu quả.

• Châm cứu: Châm cứu có thể giúp kích thích các điểm huyệt trên cơ thể, giúp điều hòa khí huyết, tăng cường chức năng tiêu hóa và làm dịu các triệu chứng trào ngược dạ dày. Các nghiên cứu cho thấy châm cứu có thể giúp giảm cảm giác nóng rát và cải thiện tiêu hóa.
• Sử dụng thảo dược: Một số bài thuốc từ thảo dược có thể giúp làm dịu chứng trào ngược dạ dày khi ngủ. Các loại thảo dược như Cam thảo, Lô hội, Bạch truật và Mạch môn có tác dụng làm mát dạ dày, giảm viêm và hỗ trợ tiêu hóa, có thể được sử dụng trong các bài thuốc hỗ trợ điều trị.
• Thuốc sắc từ thảo dược: Các bài thuốc sắc từ các loại thảo dược như Hương nhu, Mã đề, và Bạch chỉ có thể giúp giảm tình trạng trào ngược, làm mát dạ dày và cải thiện chức năng tiêu hóa. Sử dụng những bài thuốc này kết hợp với chế độ ăn uống khoa học có thể giúp hỗ trợ điều trị hiệu quả.
• Dùng thuốc uống từ thảo dược: Các bài thuốc uống từ thảo dược có tác dụng an thần, tiêu viêm, điều hòa khí huyết có thể giúp người bệnh giảm triệu chứng trào ngược dạ dày khi ngủ. Các loại thuốc này thường có thành phần từ Đương quy, Gừng, Hoàng cầm, giúp tăng cường sức khỏe hệ tiêu hóa và giảm trào ngược.

Với những phương pháp điều trị đa dạng từ Tây y đến Đông y, bạn có thể lựa chọn phương pháp phù hợp nhất với tình trạng của mình. Việc kết hợp các biện pháp điều trị này cùng với việc thay đổi thói quen sống sẽ giúp kiểm soát và giảm thiểu triệu chứng trào ngược dạ dày khi ngủ hiệu quả.