Thoái hóa đĩa đệm: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Thoái hóa đĩa đệm là một tình trạng phổ biến ở người trưởng thành, đặc biệt là những người cao tuổi, gây đau đớn và hạn chế khả năng vận động. Bệnh hình thành khi các đĩa đệm giữa các đốt sống bị mòn hoặc hư hại, dẫn đến việc mất khả năng giảm xóc và hỗ trợ các chuyển động của cột sống. Triệu chứng điển hình bao gồm đau lưng, đau lan tỏa xuống chân, tê bì, và giảm cử động linh hoạt. Để điều trị hiệu quả, việc kết hợp phương pháp Tây y và Đông y là cần thiết, giúp giảm đau, cải thiện chức năng và ngăn ngừa biến chứng.

Định nghĩa và phân loại thoái hóa đĩa đệm

Thoái hóa đĩa đệm là một bệnh lý cột sống xảy ra khi các đĩa đệm, đóng vai trò như bộ giảm xóc giữa các đốt sống, bị tổn thương hoặc mòn dần theo thời gian. Cấu trúc này có khả năng giảm xóc và bảo vệ cột sống khỏi những chấn động mạnh trong quá trình vận động. Khi đĩa đệm bị thoái hóa, chất lỏng trong đĩa đệm giảm, khiến chúng trở nên cứng và mất tính linh hoạt, dẫn đến khả năng đệm giảm đi và gây áp lực lên các dây thần kinh xung quanh.

Thoái hóa đĩa đệm có thể được phân loại thành hai dạng chính: thoái hóa đĩa đệm cổ và thoái hóa đĩa đệm thắt lưng. Thoái hóa đĩa đệm cổ ảnh hưởng đến vùng cổ, gây đau và hạn chế chuyển động cổ. Trong khi đó, thoái hóa đĩa đệm thắt lưng lại tập trung ở vùng thắt lưng, một khu vực dễ bị tổn thương do đặc thù trọng lực và cử động của cơ thể. Tuy nhiên, cả hai loại thoái hóa đĩa đệm đều có thể gây ra các triệu chứng đau nhức và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống nếu không được điều trị kịp thời.

Triệu chứng thoái hóa đĩa đệm

Thoái hóa đĩa đệm có thể biểu hiện qua một loạt các triệu chứng gây khó chịu và ảnh hưởng đến khả năng vận động của người bệnh. Đặc trưng nhất là cảm giác đau đớn ở cột sống, đặc biệt là ở vùng lưng dưới hoặc cổ, tùy thuộc vào vị trí thoái hóa. Cơn đau thường xuất hiện khi người bệnh thay đổi tư thế, cúi người, hoặc khi hoạt động thể chất nặng. Đau có thể lan ra các bộ phận khác, như đau chân hoặc tay, nếu thoái hóa đĩa đệm tác động lên các dây thần kinh.

Ngoài đau, tê bì hoặc yếu cơ cũng là các triệu chứng phổ biến. Người bệnh có thể cảm thấy tê tại các khu vực như cánh tay hoặc chân, đặc biệt là khi bệnh tiến triển và các đĩa đệm bắt đầu chèn ép các dây thần kinh. Một số người cũng gặp khó khăn trong việc duy trì thăng bằng hoặc di chuyển linh hoạt do sự ảnh hưởng của bệnh lên cột sống.

Để phát hiện và điều trị hiệu quả, người bệnh cần chú ý đến các triệu chứng này và tham khảo ý kiến bác sĩ khi cảm thấy bất thường, nhằm ngăn ngừa các biến chứng có thể xảy ra.

Nguyên nhân gây thoái hóa đĩa đệm

Thoái hóa đĩa đệm xảy ra do nhiều yếu tố tác động và dần dần làm giảm chất lượng của các đĩa đệm. Các nguyên nhân chính bao gồm:

• Lão hóa tự nhiên: Theo thời gian, các đĩa đệm mất dần khả năng chứa nước, dẫn đến sự cứng nhắc và mất độ đàn hồi. Điều này khiến chúng dễ bị tổn thương dưới tác động của các lực bên ngoài.

• Chấn thương hoặc tai nạn: Các tai nạn giao thông, va chạm mạnh, hoặc các chấn thương đột ngột có thể làm tổn thương đĩa đệm, làm tăng tốc quá trình thoái hóa.

• Tư thế sai khi làm việc: Thói quen ngồi lâu, cúi gập người hoặc mang vác vật nặng không đúng cách trong thời gian dài có thể tạo áp lực lớn lên các đĩa đệm, dẫn đến hư hại dần dần.

• Cân nặng thừa: Những người có cân nặng vượt quá mức khuyến cáo sẽ tạo ra thêm áp lực lên cột sống và các đĩa đệm, khiến chúng nhanh chóng bị thoái hóa.

• Di truyền: Một số nghiên cứu cho thấy yếu tố di truyền cũng đóng vai trò quan trọng trong việc khiến một số người dễ mắc thoái hóa đĩa đệm hơn người khác.

• Lối sống ít vận động: Người ít vận động, thường xuyên ngồi lâu hoặc không tham gia các hoạt động thể chất có thể làm giảm tính linh hoạt của cột sống, tăng nguy cơ mắc thoái hóa đĩa đệm.

Đối tượng dễ mắc thoái hóa đĩa đệm

Thoái hóa đĩa đệm có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, nhưng một số đối tượng dưới đây có nguy cơ cao hơn:

• Người cao tuổi: Quá trình lão hóa tự nhiên khiến các đĩa đệm dần mất đi độ đàn hồi và giảm khả năng phục hồi sau chấn thương, do đó người lớn tuổi thường gặp phải các vấn đề về thoái hóa đĩa đệm.

• Người làm việc nặng hoặc mang vác vật nặng: Những người làm việc trong môi trường cần sức lao động hoặc vận động mạnh như công nhân xây dựng, vận động viên thể thao dễ gặp phải tình trạng thoái hóa đĩa đệm do áp lực lên cột sống và đĩa đệm.

• Người có thói quen ngồi lâu: Công việc văn phòng, lái xe lâu hoặc thói quen ngồi không đúng cách trong thời gian dài có thể làm tăng nguy cơ thoái hóa đĩa đệm, đặc biệt là ở vùng thắt lưng và cổ.

• Người có tiền sử bệnh lý cột sống: Những người đã từng gặp chấn thương hoặc mắc các bệnh lý khác liên quan đến cột sống, như viêm khớp hoặc thoái hóa khớp, có thể dễ dàng phát triển thoái hóa đĩa đệm.

• Người thừa cân, béo phì: Cân nặng dư thừa tạo thêm áp lực cho cột sống và các đĩa đệm, khiến chúng dễ bị thoái hóa, đặc biệt ở vùng thắt lưng.

• Người có lối sống ít vận động: Những người không tham gia vào các hoạt động thể chất hoặc không duy trì thói quen vận động đều đặn sẽ có cơ bắp yếu hơn, gây thêm áp lực lên đĩa đệm và dễ bị thoái hóa.

Biến chứng của thoái hóa đĩa đệm

Nếu không được điều trị kịp thời, thoái hóa đĩa đệm có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Các biến chứng chính bao gồm:

• Chèn ép dây thần kinh: Khi đĩa đệm thoái hóa, chúng có thể phình ra hoặc rách, gây áp lực lên các dây thần kinh xung quanh. Điều này có thể gây ra tình trạng đau thần kinh tọa, tê bì hoặc yếu cơ tại các chi dưới.

• Hội chứng đuôi ngựa: Đây là một biến chứng nghiêm trọng khi các đĩa đệm thoái hóa chèn ép vùng dây thần kinh đuôi ngựa ở phần dưới của cột sống. Hội chứng này có thể gây mất kiểm soát bàng quang, đại tiện, và tê bì ở các chi dưới, đe dọa đến khả năng vận động và sinh hoạt của người bệnh.

• Sự phát triển của thoát vị đĩa đệm: Thoái hóa đĩa đệm làm giảm độ bền của các đĩa đệm, khiến chúng dễ bị vỡ hoặc thoát ra ngoài, chèn ép vào các dây thần kinh, gây đau đớn, khó khăn trong cử động và có thể dẫn đến tổn thương thần kinh vĩnh viễn nếu không được điều trị.

• Hạn chế khả năng vận động: Cột sống bị thoái hóa có thể làm giảm khả năng vận động của cơ thể. Các bệnh nhân có thể cảm thấy đau đớn khi thực hiện các động tác thông thường như cúi người, quay cổ hoặc xoay người, dẫn đến sự giảm sút chất lượng cuộc sống.

• Mất thăng bằng và dáng đi không tự nhiên: Thoái hóa đĩa đệm có thể làm thay đổi cấu trúc của cột sống, gây mất thăng bằng và khiến người bệnh có thể bị gù lưng hoặc dáng đi không tự nhiên. Điều này có thể gây ra khó khăn trong các hoạt động thường ngày như đi lại, làm việc, hoặc tham gia các hoạt động thể chất.

Chẩn đoán thoái hóa đĩa đệm

Việc chẩn đoán thoái hóa đĩa đệm đòi hỏi sự kết hợp giữa triệu chứng lâm sàng và các phương pháp cận lâm sàng. Các bước chẩn đoán chính bao gồm:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra các triệu chứng mà người bệnh gặp phải như đau, tê bì, yếu cơ, hoặc hạn chế cử động. Quá trình này cũng giúp bác sĩ đánh giá mức độ ảnh hưởng của bệnh đối với các dây thần kinh và các cơ quan lân cận.

• Chụp X-quang: X-quang là phương pháp cơ bản giúp xác định các thay đổi cấu trúc của cột sống, như hẹp khoảng cách giữa các đĩa đệm hoặc hình ảnh của thoái hóa. Tuy nhiên, X-quang không thể cho thấy các tổn thương mô mềm như đĩa đệm.

• Chụp cộng hưởng từ (MRI): MRI là phương pháp chẩn đoán chính xác nhất để phát hiện tình trạng thoái hóa đĩa đệm. Phương pháp này cho phép bác sĩ nhìn thấy rõ ràng cấu trúc đĩa đệm, xác định mức độ thoái hóa và các tổn thương liên quan đến dây thần kinh.

• Chụp cắt lớp vi tính (CT scan): CT scan có thể cung cấp hình ảnh chi tiết về các cấu trúc xương trong cột sống và giúp xác định tình trạng thoái hóa đĩa đệm. Đây là phương pháp bổ sung khi cần phân tích thêm về sự thay đổi cấu trúc xương.

• Điện cơ đồ (EMG): Phương pháp này giúp kiểm tra hoạt động của các cơ và dây thần kinh để phát hiện tổn thương do thoái hóa đĩa đệm gây ra. Nó đặc biệt hữu ích khi các triệu chứng thần kinh trở nên nghiêm trọng.

Khi các phương pháp trên được áp dụng đồng thời, bác sĩ có thể đưa ra chẩn đoán chính xác về tình trạng thoái hóa đĩa đệm và mức độ ảnh hưởng đến sức khỏe của người bệnh.

Khi nào cần gặp bác sĩ về thoái hóa đĩa đệm

Thoái hóa đĩa đệm có thể tiến triển âm thầm, nhưng khi xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng, người bệnh cần đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Một số trường hợp cần sự can thiệp của bác sĩ bao gồm:

• Đau kéo dài và không thuyên giảm: Nếu cơn đau kéo dài trong một thời gian dài và không cải thiện dù đã thử áp dụng các biện pháp giảm đau tại nhà như nghỉ ngơi, thay đổi tư thế hay dùng thuốc giảm đau, bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ.

• Đau lan rộng hoặc đau tê bì: Khi cơn đau không chỉ dừng lại ở vùng lưng mà còn lan ra các khu vực khác như chân hoặc tay, hoặc có cảm giác tê bì, ngứa ran, điều này có thể là dấu hiệu của việc đĩa đệm thoái hóa đang gây áp lực lên các dây thần kinh, cần được xử lý chuyên môn.

• Giảm khả năng vận động: Nếu việc quay cổ, cúi người, hoặc thay đổi tư thế hàng ngày trở nên khó khăn và đau đớn, hoặc bạn gặp phải các triệu chứng như mất khả năng duy trì thăng bằng, điều này có thể là dấu hiệu cho thấy bệnh đã ảnh hưởng đến chức năng vận động, cần được bác sĩ đánh giá.

• Hội chứng đuôi ngựa: Nếu bạn gặp phải các triệu chứng nghiêm trọng như mất kiểm soát tiểu tiện, đại tiện hoặc tê bì ở vùng chân, đây là một trường hợp khẩn cấp và cần sự chăm sóc y tế ngay lập tức. Hội chứng này có thể gây tổn thương thần kinh vĩnh viễn nếu không điều trị kịp thời.

• Triệu chứng trở nên nghiêm trọng sau một chấn thương: Nếu bạn đã bị chấn thương hoặc va chạm mạnh và triệu chứng đau lưng hoặc đau cổ trở nên nghiêm trọng hơn, việc tham khảo bác sĩ ngay là rất cần thiết để đánh giá mức độ tổn thương và đưa ra phương án điều trị phù hợp.

Phòng ngừa thoái hóa đĩa đệm

Dù không thể hoàn toàn ngăn ngừa thoái hóa đĩa đệm do yếu tố tuổi tác và di truyền, nhưng một số thói quen lành mạnh có thể giúp làm chậm tiến trình của bệnh và giảm nguy cơ mắc phải. Các biện pháp phòng ngừa bao gồm:

• Duy trì trọng lượng cơ thể hợp lý: Thừa cân làm gia tăng áp lực lên các đĩa đệm, đặc biệt là vùng lưng dưới và cổ. Việc duy trì cân nặng hợp lý giúp giảm tải trọng lên cột sống và đĩa đệm, giảm thiểu nguy cơ thoái hóa.

• Tập thể dục đều đặn: Các bài tập tăng cường sức mạnh cho cơ lưng, cơ bụng và cơ chân giúp hỗ trợ cột sống và giảm áp lực lên các đĩa đệm. Các hoạt động như đi bộ, bơi lội, yoga hoặc các bài tập kéo dãn đều có lợi cho sức khỏe cột sống.

• Giữ tư thế đúng: Việc ngồi thẳng lưng, không cúi gập người khi làm việc hoặc khi sử dụng điện thoại, và tránh đứng hoặc ngồi lâu ở một tư thế có thể giúp bảo vệ các đĩa đệm khỏi các tổn thương do áp lực không đều.

• Mang vác đúng cách: Khi mang vác vật nặng, hãy đảm bảo giữ vật gần với cơ thể và sử dụng đôi chân để nâng đỡ thay vì cong lưng. Điều này sẽ giúp giảm thiểu áp lực lên cột sống và đĩa đệm.

• Chế độ ăn uống lành mạnh: Một chế độ ăn giàu canxi, vitamin D và các dưỡng chất thiết yếu cho xương có thể giúp duy trì sức khỏe của cột sống và các đĩa đệm. Cũng nên hạn chế tiêu thụ thực phẩm có thể gây viêm hoặc làm tổn thương khớp.

• Tránh thói quen hút thuốc: Hút thuốc lá làm giảm lưu thông máu và oxy đến các đĩa đệm, khiến chúng dễ bị thoái hóa hơn. Vì vậy, bỏ thuốc lá là một biện pháp quan trọng để bảo vệ sức khỏe cột sống.

Bằng cách thực hiện các biện pháp phòng ngừa này, bạn có thể giảm thiểu nguy cơ mắc phải thoái hóa đĩa đệm và duy trì cột sống khỏe mạnh lâu dài.

Phương pháp điều trị thoái hóa đĩa đệm

Việc điều trị thoái hóa đĩa đệm thường kết hợp giữa các phương pháp Tây y, Đông y và liệu pháp vật lý trị liệu, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến để giảm đau và phục hồi chức năng cột sống.

Sử dụng thuốc Tây y trong điều trị thoái hóa đĩa đệm

Trong điều trị thoái hóa đĩa đệm, thuốc Tây y được sử dụng để giảm đau, giảm viêm và cải thiện chức năng cột sống. Các nhóm thuốc chính bao gồm:

• Thuốc giảm đau: Các loại thuốc giảm đau không kê đơn như paracetamol (Panadol), ibuprofen (Advil) thường được sử dụng để giảm cảm giác đau nhẹ đến trung bình do thoái hóa đĩa đệm. Những loại thuốc này giúp giảm viêm và giảm đau một cách hiệu quả, đặc biệt là trong các trường hợp đau cấp tính.

• Thuốc giảm viêm không steroid (NSAIDs): Trong các trường hợp viêm nặng, bác sĩ có thể chỉ định NSAIDs mạnh hơn như diclofenac (Voltaren) hoặc naproxen (Aleve). Những loại thuốc này giúp giảm viêm tại các đĩa đệm, đồng thời giảm đau hiệu quả, đặc biệt trong các cơn đau cấp tính hoặc mãn tính.

• Thuốc giãn cơ: Nếu thoái hóa đĩa đệm gây ra co thắt cơ, các loại thuốc giãn cơ như methocarbamol (Robaxin) hoặc cyclobenzaprine (Flexeril) có thể được sử dụng để giúp thư giãn cơ bắp, giảm đau và giúp người bệnh dễ dàng thực hiện các cử động cơ bản.

• Thuốc gây tê tại chỗ: Các thuốc gây tê như lidocaine (Xylocaine) có thể được tiêm trực tiếp vào các vùng bị đau, giúp giảm nhanh cơn đau ở các khu vực như lưng hoặc cổ. Đây là phương pháp thường được sử dụng trong điều trị ngắn hạn.

• Thuốc corticosteroid: Trong trường hợp đau nặng và không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác, bác sĩ có thể chỉ định tiêm corticosteroid như methylprednisolone (Depo-Medrol) vào vùng quanh đĩa đệm. Thuốc này giúp giảm viêm mạnh mẽ và giảm đau hiệu quả trong các trường hợp thoái hóa nghiêm trọng.

Vật lý trị liệu và các phương pháp hỗ trợ

Vật lý trị liệu là một phương pháp không sử dụng thuốc nhưng rất hiệu quả trong việc giảm đau và phục hồi chức năng cho bệnh nhân bị thoái hóa đĩa đệm. Các liệu pháp thường được áp dụng bao gồm:

• Kéo dãn cột sống: Kỹ thuật kéo dãn giúp giảm áp lực lên các đĩa đệm và dây thần kinh, từ đó giảm đau và cải thiện độ linh hoạt của cột sống. Phương pháp này giúp làm giảm triệu chứng đau mỏi và tê bì cho người bệnh.

• Bài tập tăng cường cơ lưng và cơ bụng: Các bài tập vật lý trị liệu giúp tăng cường sức mạnh cho cơ lưng, cơ bụng và cơ chân, giúp nâng đỡ cột sống và giảm áp lực lên các đĩa đệm. Điều này không chỉ giúp giảm đau mà còn giúp cải thiện khả năng vận động cho bệnh nhân.

• Xoa bóp và day huyệt: Phương pháp xoa bóp và day huyệt giúp giảm đau cơ, thư giãn cơ thể, đồng thời tăng cường lưu thông máu đến vùng bị tổn thương, hỗ trợ quá trình phục hồi các đĩa đệm.

Phẫu thuật điều trị thoái hóa đĩa đệm

Trong những trường hợp thoái hóa đĩa đệm nặng, khi các phương pháp điều trị bảo tồn không hiệu quả, phẫu thuật có thể được xem xét. Các phương pháp phẫu thuật phổ biến bao gồm:

• Phẫu thuật cắt bỏ phần đĩa đệm thoái hóa: Khi đĩa đệm thoái hóa gây ra áp lực lên dây thần kinh, bác sĩ có thể thực hiện phẫu thuật cắt bỏ phần đĩa đệm bị hư hỏng để giảm chèn ép thần kinh và giảm đau. Phương pháp này giúp cải thiện khả năng vận động và giảm thiểu các triệu chứng.

• Phẫu thuật thay thế đĩa đệm nhân tạo: Trong một số trường hợp, đĩa đệm bị thoái hóa có thể được thay thế bằng đĩa đệm nhân tạo. Phương pháp này giúp phục hồi chức năng của cột sống và giảm cơn đau cho bệnh nhân.

• Phẫu thuật cố định cột sống: Trong những trường hợp thoái hóa đĩa đệm gây ra sự mất ổn định của cột sống, phẫu thuật cố định cột sống có thể được thực hiện để giúp ổn định cấu trúc cột sống, ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.

Liệu pháp Đông y trong điều trị thoái hóa đĩa đệm

Trong y học cổ truyền, thoái hóa đĩa đệm được xem là sự mất cân bằng giữa âm và dương, và có thể được điều trị bằng các phương pháp như châm cứu, bấm huyệt và sử dụng thuốc Đông y. Các phương pháp này giúp giảm đau, tăng cường tuần hoàn máu và cải thiện chức năng cột sống. Một số vị thuốc Đông y có thể giúp giảm đau và chống viêm như:

• Nhục quế: Vị thuốc có tác dụng hoạt huyết, giảm đau, giúp thư giãn cơ và phục hồi chức năng cột sống.

• Ngải cứu: Có tác dụng giảm viêm, giảm đau, đồng thời giúp bồi bổ sức khỏe cho cơ thể, đặc biệt là các vấn đề về xương khớp.

Những phương pháp này thường được sử dụng kết hợp với các liệu pháp khác để mang lại hiệu quả tối ưu trong điều trị thoái hóa đĩa đệm.

Nguồn: Soytethainguyen