Trào ngược dạ dày ở bà bầu: Nguyên nhân và cách điều trị hiệu quả

Cập nhật lúc 14:17 - 15/01/2025

Đánh giá bài viết

Trào ngược dạ dày ở bà bầu là vấn đề sức khỏe thường gặp trong thai kỳ, gây ra cảm giác khó chịu như ợ nóng, đau rát thực quản, buồn nôn và thậm chí là khó thở. Tình trạng này xuất phát từ sự thay đổi nội tiết tố và áp lực gia tăng từ tử cung lên dạ dày, khiến cho dịch dạ dày dễ dàng trào ngược lên thực quản. Mặc dù không phải là một bệnh lý nguy hiểm, nhưng nếu không được kiểm soát đúng cách, trào ngược có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bà mẹ và thai nhi. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị hiệu quả và các biện pháp phòng ngừa.

Trào ngược dạ dày ở bà bầu: Định nghĩa và phân loại

Trào ngược dạ dày ở bà bầu là tình trạng dịch dạ dày trào ngược lên thực quản, gây ra cảm giác khó chịu và đôi khi là đau rát. Điều này xảy ra khi cơ vòng thực quản dưới, vốn có nhiệm vụ ngăn chặn dịch dạ dày trào ngược, bị suy yếu hoặc thư giãn quá mức. Trong thai kỳ, sự thay đổi nội tiết tố và sự phát triển của tử cung làm tăng áp lực lên dạ dày, khiến tình trạng này trở nên phổ biến hơn.

Trào ngược dạ dày ở bà bầu có thể chia thành hai loại chính: trào ngược cấp tính và mạn tính. Trào ngược cấp tính thường xảy ra trong ba tháng đầu của thai kỳ, do sự thay đổi nhanh chóng của hormone progesterone làm giãn cơ vòng thực quản dưới. Tuy nhiên, tình trạng này thường tự cải thiện khi thai kỳ tiến triển. Trào ngược mạn tính có thể kéo dài suốt thai kỳ và có thể làm tăng nguy cơ gặp phải các biến chứng nếu không được kiểm soát kịp thời.

Triệu chứng trào ngược dạ dày ở bà bầu

Triệu chứng trào ngược dạ dày ở bà bầu thường bao gồm cảm giác ợ nóng, đau tức ngực, hoặc cảm giác khó nuốt. Các bà mẹ có thể cảm thấy khó chịu khi nằm ngửa hoặc sau khi ăn no. Ngoài ra, tình trạng này cũng có thể kèm theo buồn nôn, nôn mửa, và cảm giác đầy bụng.

Một số bà bầu có thể bị đau rát ở cổ họng, khàn giọng hoặc cảm thấy có một vị chua trong miệng do dịch dạ dày trào ngược lên. Đặc biệt, nếu tình trạng này không được điều trị hoặc quản lý tốt, nó có thể dẫn đến viêm loét thực quản, làm gia tăng các triệu chứng và ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và thai nhi.

Trào ngược dạ dày ở bà bầu thường nặng hơn vào buổi tối hoặc khi nằm, vì áp lực từ tử cung lên dạ dày càng lớn. Thêm vào đó, sự gia tăng của hormone progesterone cũng làm giảm khả năng co bóp của dạ dày, khiến thức ăn và dịch dạ dày dễ dàng trào ngược lên thực quản.

Nguyên nhân gây trào ngược dạ dày ở bà bầu

Trào ngược dạ dày ở bà bầu xảy ra do sự kết hợp của nhiều yếu tố sinh lý và cơ chế thay đổi trong thai kỳ. Các nguyên nhân chính có thể được giải thích như sau:

Thay đổi nội tiết tố: Trong suốt thai kỳ, hormone progesterone được sản xuất với số lượng lớn, làm giãn cơ vòng thực quản dưới, khiến cho chức năng ngăn chặn dịch dạ dày trào ngược bị suy yếu.
Tăng áp lực từ tử cung: Khi thai nhi phát triển, tử cung sẽ mở rộng và gia tăng áp lực lên dạ dày. Điều này có thể làm tăng khả năng dịch dạ dày trào ngược lên thực quản, đặc biệt khi bà bầu nằm hoặc sau khi ăn uống.
Chậm tiêu hóa: Progesterone cũng làm giảm khả năng co bóp của dạ dày, khiến cho thức ăn và dịch dạ dày tiêu hóa chậm hơn, tạo cơ hội cho trào ngược xảy ra.
Thói quen ăn uống: Chế độ ăn uống không hợp lý, chẳng hạn như ăn quá no hoặc ăn các thực phẩm có tính axit, cay, hoặc béo có thể làm tăng nguy cơ trào ngược.
Tư thế sai: Nằm ngay sau bữa ăn hoặc không giữ đầu cao khi ngủ cũng có thể làm tăng nguy cơ dịch dạ dày trào ngược lên thực quản.

Đối tượng dễ bị trào ngược dạ dày trong thai kỳ

Không phải bà bầu nào cũng gặp phải tình trạng trào ngược dạ dày, nhưng có một số đối tượng có nguy cơ cao hơn. Dưới đây là những nhóm người dễ bị ảnh hưởng:

Phụ nữ mang thai lần đầu: Phụ nữ mang thai lần đầu có thể dễ gặp phải trào ngược dạ dày do sự thay đổi cơ thể mới lạ trong suốt thai kỳ.
Bà bầu có thai đôi: Những bà bầu mang thai đôi hoặc đa thai có thể gặp phải tình trạng này nặng hơn vì tử cung phát triển nhanh chóng và gia tăng áp lực lên dạ dày.
Phụ nữ bị thừa cân hoặc béo phì: Những người có chỉ số khối cơ thể (BMI) cao có nguy cơ mắc trào ngược dạ dày cao hơn vì mỡ thừa trong cơ thể cũng góp phần tăng áp lực lên dạ dày.
Có tiền sử trào ngược dạ dày trước khi mang thai: Những phụ nữ đã mắc bệnh trào ngược dạ dày trước khi mang thai sẽ dễ gặp phải tình trạng này hơn, bởi vì thai kỳ có thể làm tình trạng trầm trọng hơn.
Bà bầu có chế độ ăn uống không hợp lý: Những người thường xuyên ăn thực phẩm có tính axit, cay nóng, béo hoặc sử dụng nhiều đồ uống có ga cũng dễ bị trào ngược dạ dày hơn trong suốt thai kỳ.

Biến chứng của trào ngược dạ dày ở bà bầu

Mặc dù trào ngược dạ dày ở bà bầu là một vấn đề thường gặp và không phải lúc nào cũng nguy hiểm, nhưng nếu không được kiểm soát, tình trạng này có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng. Các biến chứng có thể bao gồm:

Viêm loét thực quản: Khi dịch dạ dày trào ngược lên thực quản thường xuyên, nó có thể gây viêm nhiễm và loét niêm mạc thực quản. Tình trạng này gây đau đớn và có thể làm bà bầu cảm thấy khó nuốt hoặc đau khi nuốt thức ăn.
Hẹp thực quản: Viêm thực quản kéo dài có thể dẫn đến tình trạng hẹp thực quản, làm cho đường ống thực quản trở nên chật hẹp và gây khó khăn trong việc nuốt thức ăn, đặc biệt là thức ăn rắn.
Chảy máu thực quản: Trong trường hợp viêm loét thực quản không được điều trị, có thể dẫn đến xuất huyết. Điều này có thể gây ra các triệu chứng như nôn ra máu hoặc phân đen, cần phải được cấp cứu kịp thời.
Hít phải dịch dạ dày: Khi dịch dạ dày trào ngược lên thực quản và miệng, nó có thể bị hít vào phổi, dẫn đến tình trạng viêm phổi hoặc thậm chí nhiễm trùng phổi. Đây là một biến chứng nguy hiểm có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của bà bầu và thai nhi.
Suy dinh dưỡng: Nếu bà bầu gặp phải tình trạng trào ngược dạ dày nặng, đặc biệt là kèm theo nôn mửa thường xuyên, điều này có thể dẫn đến suy dinh dưỡng, ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và sự phát triển của thai nhi.

Chẩn đoán trào ngược dạ dày ở bà bầu

Việc chẩn đoán trào ngược dạ dày ở bà bầu thường không phức tạp, nhưng cần có sự đánh giá kỹ lưỡng để phân biệt với các bệnh lý khác. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán phổ biến:

Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ thu thập thông tin từ bệnh sử của bà bầu, tìm hiểu về các triệu chứng như ợ nóng, đau ngực, buồn nôn và nôn. Việc này giúp đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh và loại trừ các bệnh lý khác.
Nội soi thực quản dạ dày tá tràng (EGD): Đây là phương pháp được sử dụng khi bác sĩ nghi ngờ có viêm loét hoặc biến chứng. Nội soi giúp quan sát trực tiếp niêm mạc thực quản và dạ dày, xác định các tổn thương hoặc viêm loét nếu có.
Siêu âm dạ dày: Siêu âm có thể giúp đánh giá tình trạng dạ dày và phát hiện các vấn đề liên quan đến sự giãn nở của cơ vòng thực quản dưới.
Đo pH thực quản: Phương pháp này giúp xác định mức độ axit trong thực quản, từ đó đánh giá chính xác sự hiện diện của dịch dạ dày trong thực quản. Đây là một xét nghiệm quan trọng để chẩn đoán trào ngược dạ dày, đặc biệt trong những trường hợp khó chẩn đoán.
Xét nghiệm máu và xét nghiệm phân: Dù không phải là phương pháp chính để chẩn đoán trào ngược dạ dày, nhưng xét nghiệm máu và phân có thể giúp phát hiện các dấu hiệu viêm hoặc nhiễm trùng liên quan đến các biến chứng của trào ngược dạ dày, chẳng hạn như chảy máu hoặc viêm loét thực quản.

Khi nào cần gặp bác sĩ về trào ngược dạ dày ở bà bầu

Mặc dù trào ngược dạ dày là một tình trạng phổ biến trong thai kỳ và thường không quá nghiêm trọng, nhưng có những dấu hiệu và triệu chứng mà bà bầu không nên bỏ qua. Dưới đây là các trường hợp khi bà bầu cần gặp bác sĩ:

Triệu chứng kéo dài hoặc nặng hơn: Nếu các triệu chứng như ợ nóng, đau ngực, hoặc buồn nôn không cải thiện sau một thời gian dài hoặc trở nên nặng hơn, bà bầu nên tìm đến bác sĩ để được thăm khám và điều trị kịp thời.
Đau ngực nghiêm trọng: Mặc dù đau ngực thường gặp ở những người bị trào ngược dạ dày, nhưng nếu cảm giác đau trở nên dữ dội hoặc có đặc điểm giống như cơn đau tim (đau ngực kèm theo mệt mỏi, khó thở), bà bầu cần được kiểm tra ngay lập tức.
Nôn ra máu hoặc phân đen: Nếu bà bầu có hiện tượng nôn ra máu hoặc thấy phân có màu đen, đây có thể là dấu hiệu của chảy máu trong thực quản hoặc dạ dày. Cần đi khám ngay để tránh các biến chứng nghiêm trọng.
Khó nuốt hoặc cảm giác nghẹn: Nếu bà bầu cảm thấy khó nuốt hoặc có cảm giác nghẹn khi ăn uống, điều này có thể cho thấy tình trạng trào ngược dạ dày đã gây tổn thương cho thực quản và cần được điều trị chuyên sâu.
Khó thở hoặc ho khan kéo dài: Trào ngược dạ dày có thể khiến dịch dạ dày đi vào đường hô hấp, gây ho khan, khó thở hoặc thậm chí viêm phổi. Nếu gặp phải những triệu chứng này, bà bầu nên tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức.

Cách phòng ngừa trào ngược dạ dày ở bà bầu

Mặc dù không thể ngừng hoàn toàn trào ngược dạ dày trong thai kỳ, nhưng bà bầu có thể thực hiện một số biện pháp để giảm thiểu nguy cơ và giảm mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng. Dưới đây là những cách phòng ngừa hiệu quả:

Chia nhỏ bữa ăn: Thay vì ăn một bữa lớn, bà bầu nên chia nhỏ bữa ăn trong ngày để giảm áp lực lên dạ dày và hạn chế tình trạng đầy bụng, khó tiêu.
Tránh thực phẩm kích thích: Các thực phẩm như đồ ăn cay, chua, béo, hoặc có tính axit có thể làm trầm trọng thêm tình trạng trào ngược dạ dày. Bà bầu nên tránh hoặc hạn chế các thực phẩm này trong chế độ ăn uống.
Không nằm ngay sau khi ăn: Bà bầu không nên nằm ngay sau bữa ăn vì điều này có thể làm gia tăng nguy cơ trào ngược. Thay vào đó, bà bầu nên đứng hoặc ngồi thẳng trong ít nhất một giờ sau khi ăn.
Nâng cao đầu giường khi ngủ: Để giảm tình trạng trào ngược khi ngủ, bà bầu có thể nâng cao đầu giường khoảng 15 đến 20 cm. Điều này giúp ngăn dịch dạ dày trào ngược lên thực quản khi bà bầu nằm ngủ.
Mặc đồ lỏng, thoải mái: Bà bầu nên tránh mặc đồ quá chật, đặc biệt là ở vùng bụng, vì điều này có thể tạo áp lực lên dạ dày và gây trào ngược.
Kiểm soát cân nặng: Mặc dù tăng cân là điều cần thiết trong thai kỳ, nhưng việc kiểm soát mức độ tăng cân có thể giúp giảm áp lực lên dạ dày và cải thiện triệu chứng trào ngược.
Sử dụng thuốc theo chỉ định: Nếu triệu chứng trào ngược dạ dày trở nên nghiêm trọng, bà bầu có thể cần sử dụng thuốc theo sự hướng dẫn của bác sĩ để làm giảm axit dạ dày và bảo vệ niêm mạc thực quản.

Phương pháp điều trị trào ngược dạ dày ở bà bầu

Trào ngược dạ dày ở bà bầu có thể được điều trị hiệu quả thông qua một loạt các phương pháp khác nhau, từ thay đổi thói quen sống đến sử dụng thuốc. Các phương pháp này nhằm giảm thiểu triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.

Thay đổi lối sống và chế độ ăn uống

Một trong những phương pháp điều trị hiệu quả đầu tiên là thay đổi thói quen ăn uống và sinh hoạt. Những điều chỉnh này có thể giúp giảm bớt triệu chứng trào ngược và cải thiện chất lượng cuộc sống của bà bầu.

Chia nhỏ bữa ăn: Việc ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày giúp giảm áp lực lên dạ dày, tránh tình trạng đầy bụng sau mỗi bữa ăn. Điều này giúp hạn chế nguy cơ trào ngược dịch dạ dày lên thực quản.
Tránh các thực phẩm kích thích: Các món ăn có tính axit, cay nóng, béo hoặc có nhiều gia vị mạnh có thể làm trầm trọng thêm tình trạng trào ngược. Bà bầu nên tránh thức ăn như cà chua, cam, chanh, đồ ăn chiên xào, đồ ăn nhanh và thực phẩm chứa caffeine.
Ngủ với đầu giường cao: Việc nâng cao đầu giường khoảng 15-20 cm giúp ngăn dịch dạ dày trào ngược lên thực quản khi bà bầu nằm ngủ. Điều này đặc biệt hữu ích vào ban đêm khi triệu chứng trào ngược có xu hướng trở nên nghiêm trọng hơn.
Không nằm ngay sau khi ăn: Sau khi ăn, bà bầu nên tránh nằm ngay vì có thể làm gia tăng áp lực lên dạ dày và tăng nguy cơ trào ngược. Thay vào đó, bà bầu nên giữ cơ thể thẳng đứng ít nhất một giờ sau bữa ăn.

Thuốc Tây y điều trị trào ngược dạ dày ở bà bầu

Khi triệu chứng trào ngược dạ dày không cải thiện với các biện pháp thay đổi lối sống, bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc để giảm axit dạ dày hoặc làm dịu các triệu chứng. Dưới đây là các nhóm thuốc phổ biến:

Thuốc kháng axit

Thuốc kháng axit là một trong những loại thuốc được sử dụng phổ biến để điều trị trào ngược dạ dày. Những loại thuốc này giúp trung hòa axit dạ dày và giảm triệu chứng ợ nóng, đau rát.

Mylanta và Tums: Đây là các loại thuốc kháng axit có thể giúp làm dịu các triệu chứng của trào ngược dạ dày bằng cách giảm axit trong dạ dày. Tuy nhiên, bà bầu chỉ nên dùng khi có chỉ định của bác sĩ để đảm bảo an toàn cho thai nhi.

Thuốc ức chế bơm proton (PPI)

Thuốc ức chế bơm proton giúp giảm sản xuất axit trong dạ dày, giúp làm giảm triệu chứng trào ngược và ngăn ngừa viêm loét thực quản.

Omeprazole (Prilosec) và Lansoprazole (Prevacid): Đây là các thuốc PPI thường được sử dụng để điều trị trào ngược dạ dày ở bà bầu. Tuy nhiên, các loại thuốc này chỉ nên sử dụng khi các biện pháp điều trị khác không hiệu quả hoặc khi triệu chứng trào ngược dạ dày trở nên nghiêm trọng.

Thuốc kháng histamine (H2 blocker)

Thuốc kháng histamine giúp giảm sản xuất axit dạ dày và có tác dụng nhanh chóng trong việc làm giảm triệu chứng trào ngược.

Ranitidine (Zantac) và Famotidine (Pepcid): Đây là những loại thuốc kháng histamine được sử dụng phổ biến trong điều trị trào ngược dạ dày. Các thuốc này giúp giảm cơn ợ nóng và ngăn ngừa tình trạng axit dạ dày trào ngược.

Thuốc làm rỗng dạ dày

Các loại thuốc giúp làm rỗng dạ dày nhanh chóng có thể được sử dụng để giúp thức ăn và dịch dạ dày di chuyển nhanh hơn qua hệ tiêu hóa, giảm bớt áp lực lên dạ dày.

Metoclopramide (Reglan): Thuốc này giúp làm tăng cường nhu động ruột và dạ dày, giúp thức ăn di chuyển nhanh chóng qua dạ dày, giảm áp lực và làm giảm tình trạng trào ngược.

Điều trị bằng biện pháp tự nhiên

Ngoài thuốc Tây, bà bầu cũng có thể áp dụng một số biện pháp tự nhiên để hỗ trợ điều trị trào ngược dạ dày.

Gừng: Gừng có tác dụng làm dịu dạ dày và giảm buồn nôn, giúp giảm triệu chứng trào ngược dạ dày. Bà bầu có thể sử dụng gừng dưới dạng trà hoặc bổ sung vào chế độ ăn hàng ngày.
Nước lọc ấm với mật ong: Uống một cốc nước ấm với mật ong vào buổi sáng có thể giúp làm dịu dạ dày và cải thiện triệu chứng trào ngược. Mật ong có tính kháng viêm và giúp bảo vệ niêm mạc dạ dày.

Trào ngược dạ dày ở bà bầu cần được điều trị và kiểm soát sớm để tránh các biến chứng nghiêm trọng. Việc áp dụng các phương pháp điều trị như thay đổi lối sống, sử dụng thuốc và biện pháp tự nhiên có thể giúp giảm bớt triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bà bầu.

Nguồn: Soytethainguyen