Xuất huyết dạ dày: Nguyên nhân, Triệu chứng và Phương pháp điều trị

Xuất huyết dạ dày là tình trạng chảy máu trong dạ dày, có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Nguyên nhân gây xuất huyết dạ dày rất đa dạng, từ viêm loét dạ dày, sử dụng thuốc giảm đau, đến các bệnh lý như giãn tĩnh mạch thực quản. Triệu chứng điển hình bao gồm đau bụng, buồn nôn, nôn ra máu hoặc phân đen, và tình trạng này có thể diễn tiến nhanh chóng, dẫn đến sốc, mất máu nghiêm trọng. Việc chẩn đoán chính xác và can thiệp kịp thời rất quan trọng để ngăn ngừa các rủi ro đe dọa tính mạng.

Định nghĩa và phân loại xuất huyết dạ dày

Xuất huyết dạ dày là tình trạng chảy máu xảy ra trong lòng dạ dày, có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau. Điều này có thể xảy ra khi các mạch máu trong lớp niêm mạc dạ dày bị tổn thương hoặc viêm, dẫn đến chảy máu. Các yếu tố gây ra xuất huyết dạ dày có thể từ các bệnh lý nội khoa, sử dụng thuốc kéo dài hoặc những thay đổi bất thường trong cơ thể.

Phân loại xuất huyết dạ dày thường dựa trên mức độ chảy máu và nguyên nhân gây ra. Theo đó, xuất huyết có thể được chia thành hai dạng chính: xuất huyết cấp tính và xuất huyết mạn tính. Trong đó, xuất huyết cấp tính xảy ra đột ngột và thường có triệu chứng nghiêm trọng, trong khi xuất huyết mạn tính có thể diễn ra âm thầm, kéo dài và dễ bị bỏ qua.

Ngoài ra, xuất huyết dạ dày còn có thể phân loại theo nguyên nhân, bao gồm các trường hợp do loét dạ dày-tá tràng, giãn tĩnh mạch thực quản, hoặc do sự hiện diện của khối u hoặc ung thư dạ dày. Mỗi loại sẽ có phương pháp điều trị và dự phòng khác nhau, phụ thuộc vào cơ chế gây bệnh.

Triệu chứng xuất huyết dạ dày

Triệu chứng của xuất huyết dạ dày có thể thay đổi tùy thuộc vào mức độ và nguyên nhân gây ra tình trạng này. Trong các trường hợp xuất huyết nặng, người bệnh có thể gặp phải các triệu chứng rõ rệt như nôn ra máu, phân có màu đen hoặc giống hắc ín, đau bụng dữ dội. Những dấu hiệu này là cảnh báo rõ ràng cần can thiệp y tế ngay lập tức.

Bên cạnh đó, xuất huyết dạ dày còn có thể kèm theo các triệu chứng như mệt mỏi, hoa mắt, chóng mặt, hoặc cảm giác yếu ớt do thiếu máu. Nếu tình trạng xuất huyết kéo dài, người bệnh sẽ dễ bị thiếu máu và có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như sốc do mất máu.

Ngoài những triệu chứng rõ ràng như nôn ra máu, một số người có thể không nhận thấy được dấu hiệu xuất huyết ngay từ đầu, đặc biệt là khi lượng máu mất không lớn. Trong trường hợp này, các triệu chứng như đau vùng thượng vị hoặc cảm giác đầy bụng có thể là những dấu hiệu ban đầu.

Nguyên nhân gây xuất huyết dạ dày

Xuất huyết dạ dày có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau. Dưới đây là một số yếu tố chủ yếu gây ra tình trạng này:

• Loét dạ dày và tá tràng: Loét là nguyên nhân phổ biến nhất gây xuất huyết dạ dày. Khi các vết loét ăn mòn lớp niêm mạc dạ dày hoặc tá tràng, các mạch máu bị tổn thương, dẫn đến chảy máu.
• Viêm loét dạ dày cấp tính (viêm niêm mạc dạ dày): Viêm loét do sự kích thích của thuốc (như aspirin, NSAID), rượu bia hoặc nhiễm trùng do vi khuẩn Helicobacter pylori cũng có thể gây ra xuất huyết.
• Giãn tĩnh mạch thực quản: Tình trạng này xảy ra ở những bệnh nhân bị xơ gan, khi áp lực trong tĩnh mạch cửa tăng cao, gây giãn tĩnh mạch thực quản và làm chúng dễ bị vỡ, dẫn đến xuất huyết dạ dày.
• Chấn thương hoặc phẫu thuật dạ dày: Những tác động cơ học mạnh vào vùng bụng hoặc các phẫu thuật trước đó có thể gây tổn thương dạ dày và chảy máu.
• Khối u hoặc ung thư dạ dày: Các khối u trong dạ dày có thể xâm lấn vào các mạch máu và gây chảy máu. Ung thư dạ dày, đặc biệt là giai đoạn muộn, là nguyên nhân thường gặp ở người cao tuổi.
• Sử dụng thuốc chống đông máu hoặc thuốc giảm đau: Các loại thuốc này làm tăng nguy cơ chảy máu dạ dày, đặc biệt khi dùng kéo dài hoặc không đúng cách.
• Stress cấp tính hoặc rối loạn tâm lý: Căng thẳng nặng cũng có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết dạ dày, đặc biệt là ở những người có tiền sử bệnh lý về dạ dày.

Đối tượng có nguy cơ mắc xuất huyết dạ dày

Một số nhóm người có nguy cơ cao mắc phải xuất huyết dạ dày do các yếu tố di truyền, lối sống hoặc bệnh lý sẵn có. Dưới đây là những đối tượng dễ gặp phải tình trạng này:

• Người dùng thuốc giảm đau hoặc thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Những người sử dụng thuốc giảm đau trong thời gian dài, đặc biệt là NSAIDs như ibuprofen hoặc aspirin, có nguy cơ cao mắc phải xuất huyết dạ dày.
• Bệnh nhân mắc bệnh lý về gan: Những người bị xơ gan hoặc các bệnh gan khác, làm tăng áp lực trong tĩnh mạch cửa, có thể gặp phải giãn tĩnh mạch thực quản và dẫn đến xuất huyết.
• Người cao tuổi: Theo độ tuổi, niêm mạc dạ dày trở nên mỏng manh hơn, làm tăng nguy cơ loét dạ dày và chảy máu. Hơn nữa, người cao tuổi thường mắc các bệnh lý mãn tính hoặc phải sử dụng nhiều loại thuốc, làm tăng nguy cơ xuất huyết.
• Người nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori: Vi khuẩn này là một nguyên nhân chính gây loét dạ dày và tá tràng. Những người mắc bệnh này có nguy cơ cao bị xuất huyết dạ dày nếu không điều trị kịp thời.
• Người mắc bệnh ung thư dạ dày: Ung thư dạ dày làm tổn thương các mạch máu và là một trong những nguyên nhân gây xuất huyết dạ dày ở những bệnh nhân giai đoạn muộn.
• Người có tiền sử loét dạ dày tá tràng: Những người đã từng bị loét dạ dày hoặc tá tràng có nguy cơ tái phát loét và xuất huyết cao hơn.
• Người lạm dụng rượu bia: Uống rượu bia quá mức có thể gây viêm niêm mạc dạ dày và làm tăng nguy cơ loét và xuất huyết.

Biến chứng xuất huyết dạ dày

Xuất huyết dạ dày nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Các biến chứng thường gặp bao gồm:

• Sốc do mất máu: Một trong những biến chứng nguy hiểm nhất của xuất huyết dạ dày là tình trạng sốc do mất máu. Khi lượng máu mất đi vượt quá khả năng bù đắp của cơ thể, bệnh nhân có thể rơi vào tình trạng sốc, với các triệu chứng như da nhợt nhạt, mạch nhanh, huyết áp giảm và mất ý thức.
• Thiếu máu mạn tính: Xuất huyết dạ dày kéo dài hoặc tái phát có thể dẫn đến thiếu máu, gây mệt mỏi, suy nhược cơ thể và ảnh hưởng đến khả năng sinh hoạt hàng ngày. Thiếu máu kéo dài có thể gây tổn thương các cơ quan và làm suy giảm chức năng tim mạch.
• Nhiễm trùng: Nếu vết loét trong dạ dày bị nhiễm trùng hoặc tình trạng xuất huyết không được kiểm soát, nguy cơ nhiễm trùng huyết (sepsis) sẽ gia tăng. Nhiễm trùng này có thể lây lan ra toàn thân, gây nguy hiểm tính mạng.
• Tái phát xuất huyết: Một khi đã bị xuất huyết dạ dày, nguy cơ tái phát sẽ rất cao nếu không có biện pháp điều trị dứt điểm. Điều này có thể dẫn đến tình trạng chảy máu lặp lại, làm tăng nguy cơ biến chứng.
• Tổn thương các cơ quan nội tạng: Khi thiếu máu nghiêm trọng, các cơ quan nội tạng như thận, tim, não có thể bị ảnh hưởng, dẫn đến suy chức năng và các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.

Chẩn đoán xuất huyết dạ dày

Chẩn đoán chính xác là bước quan trọng để xác định mức độ nghiêm trọng của xuất huyết dạ dày và tìm ra nguyên nhân gây bệnh. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán phổ biến:

• Nội soi dạ dày (nội soi tiêu hóa trên): Đây là phương pháp chẩn đoán chính xác nhất để phát hiện các tổn thương trong dạ dày, như loét, giãn tĩnh mạch thực quản, hoặc khối u. Nội soi cho phép bác sĩ quan sát trực tiếp tình trạng chảy máu và xác định mức độ tổn thương.
• Xét nghiệm máu: Để đánh giá mức độ thiếu máu và tình trạng sức khỏe chung của bệnh nhân, xét nghiệm máu sẽ được thực hiện. Các chỉ số như hemoglobin và hematocrit giúp xác định mức độ mất máu và giúp bác sĩ đưa ra phương án điều trị thích hợp.
• Chụp X-quang dạ dày có cản quang: Đây là phương pháp hỗ trợ chẩn đoán giúp xác định các vấn đề như loét dạ dày, tắc nghẽn hoặc các bất thường cấu trúc dạ dày. Mặc dù không phải là phương pháp chính để phát hiện xuất huyết, nhưng nó có thể cung cấp thông tin bổ sung.
• Siêu âm bụng: Siêu âm có thể giúp phát hiện những thay đổi trong cấu trúc của dạ dày hoặc các cơ quan lân cận, đặc biệt là khi nghi ngờ có sự hiện diện của khối u hoặc các tình trạng bệnh lý khác gây xuất huyết.
• Xét nghiệm phân: Phân có màu đen hoặc giống hắc ín là dấu hiệu của máu đã tiêu hóa. Việc xét nghiệm phân giúp xác định nguồn gốc của xuất huyết dạ dày, đặc biệt khi bệnh nhân không có triệu chứng nôn ra máu rõ rệt.
• Chẩn đoán lâm sàng: Bác sĩ sẽ đánh giá các triệu chứng của bệnh nhân, tiền sử bệnh lý và các yếu tố nguy cơ để đưa ra chẩn đoán ban đầu. Các triệu chứng như đau bụng, buồn nôn, nôn ra máu hoặc phân đen là những dấu hiệu quan trọng để nghi ngờ xuất huyết dạ dày.

Khi nào cần gặp bác sĩ về xuất huyết dạ dày

Việc phát hiện và điều trị kịp thời là rất quan trọng để tránh những biến chứng nghiêm trọng của xuất huyết dạ dày. Dưới đây là những dấu hiệu và tình huống khi bạn cần gặp bác sĩ ngay:

• Nôn ra máu: Nếu bạn có triệu chứng nôn ra máu hoặc nôn ra chất màu đen, đây có thể là dấu hiệu của xuất huyết dạ dày. Đặc biệt nếu máu có màu đỏ tươi hoặc giống như cà phê đã qua xử lý, đây là tình trạng cần được xử lý cấp cứu.
• Phân có màu đen hoặc giống hắc ín: Phân đen hoặc có mùi hôi rất mạnh là dấu hiệu của máu đã tiêu hóa, có thể cho thấy bạn đang gặp phải xuất huyết dạ dày. Điều này cần được chẩn đoán ngay để xác định nguyên nhân.
• Đau bụng dữ dội hoặc thượng vị: Đau bụng đột ngột và dữ dội ở vùng thượng vị, đặc biệt nếu đau kéo dài và không giảm bớt, có thể là triệu chứng của xuất huyết dạ dày.
• Mệt mỏi, chóng mặt, yếu đuối: Cảm giác mệt mỏi, chóng mặt, đặc biệt là khi đứng dậy hoặc thay đổi tư thế, có thể là dấu hiệu của thiếu máu nghiêm trọng do mất máu từ dạ dày.
• Huyết áp giảm, mạch nhanh: Nếu bạn cảm thấy choáng váng, huyết áp giảm hoặc nhịp tim nhanh, đây là dấu hiệu của sốc do mất máu và cần phải nhập viện ngay lập tức.
• Tiền sử bệnh lý dạ dày: Nếu bạn có tiền sử loét dạ dày, viêm dạ dày hoặc các bệnh lý về dạ dày khác, và bạn bắt đầu có các triệu chứng nghi ngờ xuất huyết, hãy gặp bác sĩ để được kiểm tra sớm.

Phòng ngừa xuất huyết dạ dày

Phòng ngừa xuất huyết dạ dày là điều hoàn toàn có thể thực hiện được thông qua việc duy trì thói quen ăn uống lành mạnh và quản lý các yếu tố nguy cơ. Dưới đây là một số biện pháp giúp giảm nguy cơ mắc phải tình trạng này:

• Tránh lạm dụng thuốc giảm đau hoặc NSAIDs: Việc sử dụng thuốc giảm đau, đặc biệt là các thuốc chống viêm không steroid như ibuprofen hoặc aspirin, cần phải được giám sát chặt chẽ. Sử dụng quá liều hoặc kéo dài có thể làm tổn thương niêm mạc dạ dày và gây xuất huyết.
• Điều trị dứt điểm nhiễm khuẩn Helicobacter pylori: Helicobacter pylori là tác nhân chính gây loét dạ dày. Nếu bạn có dấu hiệu nhiễm khuẩn này, việc điều trị triệt để sẽ giúp ngăn ngừa xuất huyết dạ dày.
• Hạn chế rượu bia và các chất kích thích: Lạm dụng rượu bia và các chất kích thích có thể làm tổn thương niêm mạc dạ dày và tạo điều kiện cho loét dạ dày, dẫn đến xuất huyết. Hạn chế hoặc ngừng sử dụng các chất này sẽ giúp bảo vệ dạ dày.
• Ăn uống lành mạnh, đầy đủ dinh dưỡng: Một chế độ ăn uống khoa học, giàu chất xơ, vitamin và khoáng chất giúp bảo vệ dạ dày và giảm nguy cơ viêm loét. Tránh ăn quá no, các thực phẩm cay, chua hoặc có tính kích thích.
• Quản lý căng thẳng và stress: Căng thẳng kéo dài có thể làm tăng nguy cơ viêm loét dạ dày. Học cách quản lý stress, thông qua các bài tập thư giãn, yoga hoặc thiền, sẽ giúp giảm thiểu các tác động tiêu cực đến dạ dày.
• Khám sức khỏe định kỳ: Đối với những người có tiền sử bệnh lý về dạ dày, việc kiểm tra sức khỏe định kỳ là rất quan trọng. Nội soi dạ dày định kỳ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu loét hoặc tổn thương niêm mạc dạ dày, từ đó ngăn ngừa xuất huyết.

Phương pháp điều trị xuất huyết dạ dày

Việc điều trị xuất huyết dạ dày phụ thuộc vào nguyên nhân, mức độ chảy máu và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến.

Điều trị nội khoa

Điều trị nội khoa tập trung vào việc kiểm soát các triệu chứng và ngừng chảy máu mà không cần phải can thiệp phẫu thuật. Các thuốc Tây y được sử dụng trong trường hợp này bao gồm:

• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Thuốc như omeprazole hoặc pantoprazole giúp giảm tiết axit dạ dày, bảo vệ niêm mạc và làm lành vết loét, giảm nguy cơ xuất huyết. Các thuốc này thường được chỉ định cho bệnh nhân loét dạ dày hoặc viêm loét có liên quan đến xuất huyết.
• Thuốc kháng sinh: Nếu nguyên nhân của xuất huyết dạ dày là do nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc kháng sinh như amoxicillin hoặc clarithromycin kết hợp với PPI để diệt vi khuẩn, ngăn ngừa loét tái phát và xuất huyết.
• Thuốc chống axit và thuốc giảm tiết axit: Các thuốc như ranitidine hoặc famotidine có thể được sử dụng để giảm sự tiết axit trong dạ dày và giúp làm lành tổn thương niêm mạc, từ đó ngăn ngừa xuất huyết.
• Thuốc cầm máu: Trong trường hợp mất máu nghiêm trọng, thuốc như desmopressin có thể được sử dụng để cầm máu, giúp làm giảm tình trạng thiếu máu và hỗ trợ trong việc ổn định huyết áp.

Điều trị can thiệp

Trong trường hợp xuất huyết dạ dày nghiêm trọng, các phương pháp can thiệp y tế là cần thiết để ngừng chảy máu và cải thiện tình trạng bệnh nhân.

• Nội soi can thiệp: Đây là phương pháp điều trị phổ biến, giúp bác sĩ xác định và xử lý các vết loét hoặc tổn thương gây xuất huyết. Các thủ thuật như tiêm thuốc cầm máu, thắt động mạch hoặc sử dụng kẹp để ngừng chảy máu có thể được thực hiện thông qua nội soi.
• Thắt giãn tĩnh mạch thực quản: Nếu xuất huyết dạ dày là do giãn tĩnh mạch thực quản, bác sĩ có thể sử dụng phương pháp thắt tĩnh mạch để ngừng chảy máu và giảm nguy cơ tái phát.
• Phẫu thuật: Trong trường hợp tình trạng xuất huyết không thể kiểm soát bằng phương pháp nội soi hoặc can thiệp khác, phẫu thuật cắt bỏ phần dạ dày bị tổn thương hoặc cầm máu có thể được chỉ định.

Điều trị hỗ trợ

Bên cạnh các phương pháp điều trị chính, các biện pháp hỗ trợ đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi sức khỏe và phòng ngừa tái phát xuất huyết dạ dày.

• Truyền máu và dịch truyền: Nếu bệnh nhân bị thiếu máu nghiêm trọng, truyền máu hoặc dịch truyền sẽ giúp cải thiện tình trạng cơ thể và cung cấp đủ oxy cho các cơ quan. Điều này giúp bệnh nhân phục hồi nhanh chóng và ngăn ngừa biến chứng.
• Bổ sung vitamin và khoáng chất: Việc bổ sung sắt, vitamin B12 hoặc axit folic là cần thiết để điều trị thiếu máu và hỗ trợ quá trình làm lành tổn thương trong dạ dày.
• Dinh dưỡng hợp lý: Chế độ ăn uống lành mạnh với thức ăn dễ tiêu, giàu chất xơ và vitamin sẽ giúp cải thiện chức năng dạ dày và tăng cường sức đề kháng.

Nhìn chung, việc điều trị xuất huyết dạ dày cần được phối hợp giữa các phương pháp nội khoa, can thiệp và hỗ trợ, tùy thuộc vào tình trạng và nguyên nhân của bệnh nhân. Chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời là yếu tố quan trọng giúp ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng của xuất huyết dạ dày.

Nguồn: Soytethainguyen