Viêm họng: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Cập nhật lúc 16:11 - 09/04/2025

Đánh giá bài viết

Viêm họng là một bệnh lý thường gặp, gây cảm giác đau rát, khó chịu ở vùng họng. Tình trạng này có thể do nhiễm vi khuẩn, virus hoặc do các yếu tố bên ngoài như ô nhiễm, thay đổi thời tiết. Viêm họng không chỉ ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày mà còn có thể gây biến chứng nếu không được điều trị kịp thời. Để giảm nguy cơ mắc bệnh và phục hồi nhanh chóng, việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị là rất quan trọng.

Định nghĩa và phân loại viêm họng

Viêm họng là tình trạng viêm nhiễm ở vùng họng, gây ra cảm giác đau, rát hoặc khó nuốt. Đây là một bệnh lý phổ biến có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi và thường xuyên xuất hiện vào mùa lạnh hoặc khi có sự thay đổi đột ngột về thời tiết. Viêm họng có thể được phân loại theo nguyên nhân gây bệnh và mức độ tổn thương của niêm mạc họng.

Theo nguyên nhân, viêm họng được chia thành hai nhóm chính: viêm họng do virus và viêm họng do vi khuẩn. Trong đó, viêm họng virus chiếm phần lớn các trường hợp, bao gồm các loại như cúm, cảm lạnh thông thường, hay các virus gây nhiễm trùng đường hô hấp trên. Viêm họng vi khuẩn, mặc dù ít gặp hơn, nhưng thường gây ra triệu chứng nặng nề hơn và dễ dẫn đến các biến chứng nếu không được điều trị đúng cách.

Viêm họng cũng có thể được phân loại theo mức độ cấp tính hoặc mãn tính. Viêm họng cấp tính là tình trạng viêm chỉ kéo dài trong thời gian ngắn, thường xuất hiện đột ngột và có thể tự hồi phục sau vài ngày. Trong khi đó, viêm họng mãn tính diễn ra kéo dài, tái đi tái lại và thường gây khó chịu nghiêm trọng hơn cho người bệnh.

Triệu chứng của viêm họng

Viêm họng có các triệu chứng khá dễ nhận biết, nhưng mức độ và biểu hiện có thể thay đổi tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Một số triệu chứng phổ biến nhất bao gồm:

Đau họng là triệu chứng chính của viêm họng. Người bệnh cảm thấy đau rát, ngứa ngáy hoặc có cảm giác vướng mắc trong họng khi nuốt.
Khó nuốt là một dấu hiệu đi kèm, người bệnh có thể cảm thấy khó khăn khi ăn uống hoặc nuốt nước bọt.
Ho khan hoặc ho có đờm là hiện tượng thường gặp khi bị viêm họng, đặc biệt khi bệnh gây tổn thương nặng cho niêm mạc họng.
Sốt nhẹ đến vừa có thể xảy ra trong các trường hợp viêm họng do nhiễm trùng virus hoặc vi khuẩn. Sốt thường kèm theo cảm giác mệt mỏi, đau đầu.
Hạch bạch huyết sưng: Khi cơ thể phản ứng với vi khuẩn hoặc virus, các hạch bạch huyết ở cổ có thể bị sưng đau, dễ nhận thấy khi sờ vào.
Viêm amidan: Một số trường hợp viêm họng có thể kèm theo viêm amidan, gây cảm giác đau đớn và làm tình trạng viêm họng trở nên nghiêm trọng hơn.

Ngoài ra, viêm họng còn có thể kèm theo các triệu chứng khác như ngạt mũi, chảy nước mũi, mệt mỏi, và đôi khi có hơi thở hôi do vi khuẩn phát triển trong vùng họng. Tùy vào nguyên nhân và mức độ tổn thương, các triệu chứng có thể kéo dài từ vài ngày đến vài tuần.

Nguyên nhân gây viêm họng

Viêm họng có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, cả do yếu tố bên ngoài lẫn nội sinh. Dưới đây là một số nguyên nhân chính gây ra tình trạng viêm họng:

Nhiễm virus: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, chiếm phần lớn các ca viêm họng. Các virus như cúm, rhinovirus (gây cảm lạnh), adenovirus và virus hợp bào hô hấp (RSV) đều có thể gây viêm nhiễm ở họng. Những virus này thường tấn công đường hô hấp trên và gây ra triệu chứng viêm họng, ho, sốt nhẹ.
Nhiễm vi khuẩn: Vi khuẩn, đặc biệt là liên cầu khuẩn nhóm A (Streptococcus pyogenes), là một trong những tác nhân gây viêm họng nghiêm trọng hơn. Viêm họng do liên cầu khuẩn có thể dẫn đến các biến chứng như viêm amidan, viêm tai giữa, hoặc thậm chí sốt thấp khớp nếu không được điều trị kịp thời.
Ô nhiễm môi trường: Khói bụi, hóa chất và các chất ô nhiễm khác trong không khí có thể gây kích ứng niêm mạc họng, dẫn đến tình trạng viêm. Những người sống ở các khu vực có mức độ ô nhiễm cao thường dễ bị viêm họng hơn.
Tác động của thay đổi thời tiết: Những thay đổi đột ngột về thời tiết, đặc biệt là khi chuyển mùa từ nóng sang lạnh, làm suy yếu hệ miễn dịch và khiến cơ thể dễ bị nhiễm các tác nhân gây viêm họng.
Hút thuốc lá và sử dụng rượu bia: Các chất kích thích như thuốc lá và rượu bia có thể gây khô họng, làm suy yếu hệ miễn dịch, tạo điều kiện cho vi khuẩn và virus tấn công.
Kích ứng từ thực phẩm và đồ uống: Những thực phẩm cay, nóng, hoặc có tính axit cao có thể kích thích họng và làm tăng nguy cơ viêm. Các đồ uống có cồn hoặc chứa caffeine cũng có thể gây khô họng, làm tổn thương niêm mạc và làm tăng khả năng viêm nhiễm.

Đối tượng dễ bị viêm họng

Viêm họng có thể xảy ra ở bất kỳ ai, nhưng một số đối tượng có nguy cơ cao hơn do đặc thù cơ thể hoặc môi trường sống. Dưới đây là những nhóm người dễ mắc viêm họng:

Trẻ em: Hệ miễn dịch của trẻ em chưa hoàn thiện, làm chúng dễ bị nhiễm virus và vi khuẩn. Trẻ em cũng có xu hướng tiếp xúc nhiều với các tác nhân gây bệnh trong trường học, nhà trẻ, hoặc qua các đồ chơi chung.
Người lớn tuổi: Khi cơ thể bước vào giai đoạn lão hóa, hệ miễn dịch có xu hướng suy yếu, khiến người cao tuổi dễ mắc các bệnh lý viêm nhiễm, bao gồm viêm họng.
Người có hệ miễn dịch yếu: Những người đang điều trị ung thư, sử dụng thuốc ức chế miễn dịch, hoặc mắc các bệnh lý như HIV/AIDS có hệ miễn dịch yếu, dễ bị viêm họng do các tác nhân gây bệnh dễ dàng tấn công cơ thể.
Người làm việc trong môi trường khô, ô nhiễm hoặc nhiều bụi: Những người làm việc trong các công xưởng, nhà máy, hoặc những nơi ô nhiễm có nguy cơ cao mắc viêm họng. Không khí khô hoặc môi trường có nhiều hóa chất, bụi bẩn cũng dễ gây kích ứng niêm mạc họng.
Người hút thuốc và uống rượu: Thói quen hút thuốc lá và sử dụng rượu bia làm suy yếu sức đề kháng của cơ thể, khiến họ dễ mắc các bệnh lý viêm nhiễm, trong đó có viêm họng.

Biến chứng của viêm họng

Viêm họng nếu không được điều trị kịp thời hoặc không đúng cách có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Dưới đây là một số biến chứng phổ biến của viêm họng:

Viêm amidan: Viêm họng do vi khuẩn, đặc biệt là liên cầu khuẩn, có thể lan rộng và gây viêm amidan. Amidan sưng tấy, đỏ, đau, khiến người bệnh khó nuốt và gây ra cơn sốt cao. Viêm amidan tái phát nhiều lần có thể dẫn đến phẫu thuật cắt amidan.
Sốt thấp khớp: Đây là một biến chứng nghiêm trọng của viêm họng do liên cầu khuẩn nhóm A. Sốt thấp khớp có thể gây tổn thương các khớp, tim, và hệ thần kinh. Nếu không điều trị, bệnh có thể dẫn đến các vấn đề lâu dài về tim mạch, đặc biệt là viêm nội tâm mạc.
Viêm tai giữa: Viêm họng có thể kéo theo viêm tai giữa, đặc biệt là khi nhiễm trùng lan rộng từ vùng họng lên tai. Biến chứng này thường gặp ở trẻ em và gây ra cảm giác đau tai, giảm thính lực.
Áp xe vùng họng: Khi viêm họng do vi khuẩn gây ra không được điều trị, mủ có thể tích tụ tạo thành áp xe ở vùng họng, gây đau đớn, khó thở và khó nuốt. Áp xe vùng họng cần phải được điều trị y tế ngay lập tức để tránh các biến chứng nghiêm trọng.
Nhiễm trùng huyết: Nếu vi khuẩn từ viêm họng xâm nhập vào máu, có thể dẫn đến nhiễm trùng huyết – một tình trạng cấp cứu y tế đe dọa tính mạng. Đây là biến chứng hiếm nhưng cực kỳ nguy hiểm.
Viêm thận cấp: Một số trường hợp viêm họng do liên cầu khuẩn có thể dẫn đến viêm thận cấp. Điều này có thể làm suy giảm chức năng thận và gây ra các triệu chứng như phù, huyết áp cao và suy giảm khả năng lọc máu của thận.

Chẩn đoán viêm họng

Chẩn đoán viêm họng giúp xác định nguyên nhân gây bệnh và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp. Quá trình chẩn đoán bao gồm các bước như sau:

Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra cổ họng của người bệnh để xác định tình trạng viêm, mức độ sưng tấy, màu sắc của niêm mạc và các dấu hiệu nhiễm trùng khác. Bác sĩ cũng sẽ hỏi về triệu chứng như đau họng, ho, sốt và lịch sử tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ.
Xét nghiệm máu: Để phân biệt giữa viêm họng do virus và viêm họng do vi khuẩn, bác sĩ có thể yêu cầu làm xét nghiệm máu. Sự gia tăng các chỉ số viêm (như bạch cầu) có thể chỉ ra nhiễm trùng do vi khuẩn.
Xét nghiệm tầm soát vi khuẩn liên cầu: Để chẩn đoán viêm họng do vi khuẩn liên cầu nhóm A, bác sĩ có thể tiến hành xét nghiệm nhanh kháng nguyên liên cầu. Đây là một phương pháp đơn giản và nhanh chóng giúp xác định sự hiện diện của vi khuẩn trong họng.
Nuôi cấy họng: Nếu cần, bác sĩ có thể lấy mẫu dịch từ họng để làm xét nghiệm nuôi cấy. Xét nghiệm này giúp xác định chính xác loại vi khuẩn gây viêm họng và từ đó đưa ra phác đồ điều trị kháng sinh phù hợp.
Chẩn đoán hình ảnh: Trong những trường hợp hiếm, nếu viêm họng kèm theo biến chứng nghiêm trọng (như áp xe họng hoặc viêm tai giữa), bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện các xét nghiệm hình ảnh như chụp X-quang hoặc siêu âm để đánh giá tình trạng tổn thương.

Chẩn đoán sớm và chính xác viêm họng giúp điều trị hiệu quả và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.

Khi nào cần gặp bác sĩ về viêm họng?

Mặc dù viêm họng có thể tự khỏi trong một số trường hợp, nhưng khi các triệu chứng trở nên nghiêm trọng hoặc kéo dài, bạn cần gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Dưới đây là những dấu hiệu cho thấy bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ:

Triệu chứng kéo dài hoặc nặng hơn: Nếu đau họng kéo dài hơn vài ngày mà không có dấu hiệu cải thiện, hoặc triệu chứng trở nên nặng hơn, như sốt cao, đau đầu nghiêm trọng, hay cảm giác mệt mỏi quá mức, bạn nên đến bác sĩ để kiểm tra.
Khó nuốt hoặc khó thở: Nếu bạn gặp khó khăn khi nuốt thức ăn, nước hoặc thậm chí khi nuốt nước bọt, kèm theo cảm giác nghẹt thở, đây là dấu hiệu của viêm họng nghiêm trọng cần được xử lý ngay lập tức.
Đau họng kèm theo sưng hạch bạch huyết: Nếu bạn cảm thấy các hạch bạch huyết ở cổ sưng lên và đau, đặc biệt khi kèm theo triệu chứng như sốt, điều này có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng do vi khuẩn như viêm họng liên cầu.
Sốt cao hoặc dai dẳng: Nếu bạn bị sốt cao kéo dài không giảm, đặc biệt là nếu nhiệt độ cơ thể trên mức 39°C, hãy đi khám để đảm bảo không có biến chứng như viêm amidan, áp xe họng hoặc nhiễm trùng huyết.
Chảy máu trong họng hoặc ho ra máu: Nếu bạn ho ra máu hoặc thấy có máu trong họng khi nhổ đờm, đây là dấu hiệu cảnh báo một vấn đề nghiêm trọng hơn và cần được thăm khám ngay lập tức.
Khó nói hoặc mất giọng: Nếu tình trạng viêm họng gây mất giọng kéo dài hoặc làm bạn không thể nói bình thường, có thể có vấn đề với thanh quản hoặc các cơ quan liên quan, cần đến bác sĩ để kiểm tra.

Phòng ngừa viêm họng

Dù không thể tránh hoàn toàn viêm họng, bạn vẫn có thể thực hiện một số biện pháp để giảm nguy cơ mắc phải và bảo vệ sức khỏe họng hiệu quả. Dưới đây là một số cách phòng ngừa viêm họng hiệu quả:

Vệ sinh tay thường xuyên: Rửa tay bằng xà phòng và nước sạch là một trong những biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả nhất để ngăn ngừa vi khuẩn và virus gây viêm họng. Đặc biệt là sau khi tiếp xúc với những người bị cảm lạnh, cúm hoặc các bệnh lý hô hấp.
Tránh tiếp xúc gần với người bệnh: Viêm họng do virus hoặc vi khuẩn rất dễ lây lan qua các giọt bắn khi ho hoặc hắt hơi. Hạn chế tiếp xúc với người đang bị viêm họng sẽ giảm nguy cơ mắc bệnh.
Giữ ấm cơ thể: Đặc biệt trong mùa lạnh, giữ ấm cho cơ thể, đặc biệt là cổ họng, là rất quan trọng. Tránh để cơ thể tiếp xúc trực tiếp với không khí lạnh hoặc thay đổi nhiệt độ đột ngột.
Bổ sung dinh dưỡng và vitamin C: Một chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, đặc biệt là vitamin C, có thể giúp tăng cường hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn và virus.
Không hút thuốc và hạn chế rượu bia: Thuốc lá và rượu bia làm tổn thương niêm mạc họng, tạo điều kiện cho các tác nhân gây bệnh dễ dàng tấn công. Hạn chế hoặc bỏ thuốc lá và uống rượu bia có thể giảm nguy cơ mắc viêm họng.
Sử dụng máy tạo độ ẩm: Trong những môi trường không khí khô, đặc biệt vào mùa đông, sử dụng máy tạo độ ẩm giúp duy trì độ ẩm cho không khí, ngăn ngừa tình trạng khô họng và viêm nhiễm.
Tập thể dục đều đặn và ngủ đủ giấc: Tăng cường sức đề kháng thông qua việc duy trì một lối sống lành mạnh. Tập thể dục đều đặn và ngủ đủ giấc giúp cơ thể có đủ năng lượng để chống lại các bệnh lý, bao gồm viêm họng.

Việc phòng ngừa viêm họng không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe họng mà còn ngăn ngừa các bệnh lý đường hô hấp khác, giúp duy trì sức khỏe toàn diện cho cơ thể.

Phương pháp điều trị viêm họng

Viêm họng có thể được điều trị bằng nhiều phương pháp khác nhau, từ những biện pháp đơn giản tại nhà cho đến các phương pháp điều trị y tế chuyên sâu. Tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh và mức độ nghiêm trọng, bác sĩ sẽ đưa ra các phương pháp điều trị phù hợp. Dưới đây là một số phương pháp điều trị viêm họng phổ biến.

Điều trị viêm họng bằng thuốc Tây y

Khi viêm họng do vi khuẩn hoặc virus, việc sử dụng thuốc Tây y sẽ giúp giảm đau, hạ sốt và tiêu diệt tác nhân gây bệnh. Các loại thuốc được sử dụng chủ yếu bao gồm kháng sinh, thuốc giảm đau và thuốc hạ sốt.

Kháng sinh: Nếu viêm họng do vi khuẩn, đặc biệt là viêm họng liên cầu khuẩn, việc sử dụng kháng sinh là rất cần thiết. Các loại kháng sinh phổ biến bao gồm Amoxicillin, Penicillin và Azithromycin. Những loại thuốc này giúp tiêu diệt vi khuẩn gây viêm họng và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.
Thuốc giảm đau: Các thuốc giảm đau như Paracetamol hoặc Ibuprofen giúp làm giảm cảm giác đau họng và hạ sốt. Paracetamol là lựa chọn phổ biến vì ít gây tác dụng phụ, trong khi Ibuprofen có tác dụng giảm viêm tốt hơn.
Thuốc xịt họng: Để làm dịu cơn đau rát, các thuốc xịt họng chứa thành phần như Lidocaine hoặc Chlorhexidine có thể được sử dụng để giảm viêm và bảo vệ niêm mạc họng.
Thuốc loãng đờm: Trong trường hợp ho có đờm, các thuốc như Bromhexine hoặc Ambroxol giúp làm loãng đờm, giúp người bệnh dễ dàng ho ra và giảm cảm giác nghẹt thở.

Điều trị viêm họng bằng phương pháp dân gian

Ngoài việc sử dụng thuốc Tây y, các biện pháp dân gian cũng có thể giúp giảm bớt triệu chứng viêm họng, hỗ trợ quá trình phục hồi nhanh chóng. Các phương pháp này thường dễ thực hiện và có tính an toàn cao.

Mật ong và gừng: Mật ong có tác dụng kháng khuẩn và làm dịu họng, trong khi gừng giúp giảm viêm và tăng cường sức đề kháng. Pha một thìa mật ong với nước ấm và một chút gừng tươi nghiền nát có thể giúp làm dịu họng nhanh chóng.
Chanh và muối: Súc miệng với nước muối ấm và nước chanh giúp giảm sưng và kháng viêm. Đây là một phương pháp hiệu quả để làm sạch vùng họng và giảm cảm giác khó chịu.
Nước súp gà: Nước súp gà không chỉ cung cấp dinh dưỡng mà còn có tác dụng làm dịu họng, giúp giảm nghẹt mũi và hỗ trợ hệ hô hấp. Ngoài ra, nước súp gà còn giúp cung cấp đủ độ ẩm cho cơ thể trong quá trình chữa bệnh.

Điều trị viêm họng bằng biện pháp hỗ trợ khác

Bên cạnh việc sử dụng thuốc, các biện pháp hỗ trợ như thay đổi lối sống và chế độ dinh dưỡng cũng rất quan trọng trong việc điều trị viêm họng. Những biện pháp này giúp cải thiện sức khỏe tổng thể và tạo điều kiện cho cơ thể nhanh chóng phục hồi.

Uống đủ nước: Việc cung cấp đủ nước cho cơ thể giúp làm loãng đờm và giữ cho niêm mạc họng luôn ẩm, giảm cảm giác khô rát. Bạn nên uống nhiều nước lọc, nước trái cây, hoặc nước súp ấm để giữ cơ thể không bị mất nước.
Nghỉ ngơi đầy đủ: Cơ thể cần thời gian để phục hồi, vì vậy việc nghỉ ngơi đầy đủ giúp tăng cường hệ miễn dịch, giúp cơ thể nhanh chóng đẩy lùi tác nhân gây bệnh.
Sử dụng máy tạo độ ẩm: Trong mùa lạnh hoặc khi thời tiết khô hanh, sử dụng máy tạo độ ẩm giúp duy trì độ ẩm trong không khí, ngăn ngừa tình trạng khô họng và kích ứng niêm mạc họng.

Viêm họng là một bệnh lý có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện và xử lý kịp thời. Việc sử dụng thuốc Tây y kết hợp với các biện pháp dân gian và chăm sóc sức khỏe hợp lý sẽ giúp người bệnh phục hồi nhanh chóng và tránh các biến chứng không mong muốn.