Viêm Hang Vị Trào Ngược Thực Quản: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Phương Pháp Điều Trị

Viêm hang vị trào ngược thực quản là một bệnh lý tiêu hóa phổ biến, xảy ra khi dịch vị dạ dày trào ngược lên thực quản, gây tổn thương niêm mạc. Điều này có thể dẫn đến các triệu chứng khó chịu như ợ chua, đau thượng vị, và cảm giác nóng rát ở ngực. Bệnh nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng như loét thực quản hoặc ung thư thực quản. Việc điều trị kết hợp giữa phương pháp Tây y và các liệu pháp hỗ trợ từ Đông y giúp kiểm soát triệu chứng hiệu quả, cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Viêm hang vị trào ngược thực quản: Định nghĩa và phân loại

Viêm hang vị trào ngược thực quản là tình trạng bệnh lý phổ biến trong hệ tiêu hóa, đặc biệt là ở những người có thói quen ăn uống không lành mạnh hoặc mắc các bệnh lý dạ dày. Đây là tình trạng khi dịch vị dạ dày, bao gồm axit, enzym và các chất tiêu hóa khác, trào ngược lên thực quản, gây ra các tổn thương ở niêm mạc. Khi tình trạng này kéo dài, nó có thể gây viêm nhiễm, tổn thương niêm mạc thực quản và dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng.

Viêm hang vị trào ngược thực quản có thể được phân loại theo mức độ nặng nhẹ, từ những trường hợp chỉ có triệu chứng thoáng qua đến những bệnh lý mãn tính với các triệu chứng dai dẳng. Bệnh có thể xuất hiện ở bất kỳ đối tượng nào, nhưng phổ biến hơn ở người lớn tuổi, người thừa cân, hoặc những người có thói quen ăn uống không hợp lý như ăn nhiều đồ ăn cay, dầu mỡ hay thức ăn khó tiêu hóa.

Tình trạng viêm hang vị có thể được chia thành hai loại chính: viêm cấp tính và viêm mạn tính. Viêm cấp tính thường xuất hiện khi có sự thay đổi đột ngột trong chế độ ăn uống hoặc thói quen sinh hoạt. Trong khi đó, viêm mạn tính có thể kéo dài trong nhiều tháng hoặc nhiều năm, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống và sức khỏe của người bệnh.

Triệu chứng của viêm hang vị trào ngược thực quản

Các triệu chứng của viêm hang vị trào ngược thực quản rất đa dạng và có thể xuất hiện ở nhiều mức độ khác nhau. Một trong những triệu chứng dễ nhận thấy nhất là cảm giác ợ chua, ợ nóng, đặc biệt là khi người bệnh nằm hoặc cúi người. Đây là dấu hiệu thường gặp của việc dịch vị dạ dày trào ngược lên thực quản, gây ra cảm giác khó chịu ở vùng ngực và cổ họng.

Ngoài ra, người bệnh cũng có thể cảm thấy đau tức vùng thượng vị, hoặc có cảm giác đầy bụng, khó tiêu sau khi ăn. Những triệu chứng này không chỉ làm gián đoạn cuộc sống hàng ngày mà còn ảnh hưởng đến khả năng ăn uống của người bệnh. Đặc biệt, một số bệnh nhân có thể cảm thấy đau họng, khàn tiếng, hoặc thậm chí là ho khan, đặc biệt là vào buổi sáng sau khi thức dậy.

Trong một số trường hợp nghiêm trọng, viêm hang vị trào ngược thực quản có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như viêm loét thực quản, hẹp thực quản, hoặc thậm chí là ung thư thực quản. Chính vì vậy, việc nhận diện các triệu chứng sớm và điều trị kịp thời là vô cùng quan trọng để tránh các hậu quả nghiêm trọng về sau.

Nguyên nhân gây viêm hang vị trào ngược thực quản

Viêm hang vị trào ngược thực quản có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, liên quan đến thói quen sinh hoạt, chế độ ăn uống và các bệnh lý nền. Dưới đây là các nguyên nhân phổ biến:

• Lối sống không lành mạnh: Thói quen ăn uống không khoa học như ăn quá no, ăn khuya, tiêu thụ nhiều thực phẩm có tính axit (chẳng hạn như cam, quýt, dưa chua), hoặc uống rượu bia, cà phê có thể làm gia tăng nguy cơ trào ngược dịch vị.

• Tăng áp lực trong ổ bụng: Các yếu tố làm tăng áp lực trong ổ bụng như béo phì, mang thai, hoặc thói quen mặc quần áo quá chật có thể làm đẩy dịch vị dạ dày lên thực quản.

• Hội chứng trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Đây là một tình trạng bệnh lý mạn tính, xảy ra khi cơ thắt thực quản dưới (LES) không đóng chặt, cho phép dịch dạ dày trào ngược lên thực quản. GERD là nguyên nhân chính của viêm hang vị trào ngược thực quản.

• Hút thuốc lá: Nicotine trong thuốc lá làm suy giảm chức năng cơ thắt thực quản dưới, gây ra tình trạng trào ngược dịch vị.

• Dùng thuốc: Một số loại thuốc như thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), thuốc làm giãn cơ (ví dụ: thuốc điều trị huyết áp), hoặc các thuốc điều trị trầm cảm có thể làm giảm chức năng cơ thắt thực quản dưới và gây ra tình trạng trào ngược.

• Bệnh lý dạ dày: Các bệnh lý dạ dày như loét dạ dày, viêm loét dạ dày, hoặc nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori có thể làm tăng nguy cơ viêm hang vị trào ngược thực quản.

Đối tượng dễ mắc viêm hang vị trào ngược thực quản

Viêm hang vị trào ngược thực quản có thể xảy ra ở bất kỳ ai, nhưng một số đối tượng sau đây có nguy cơ cao hơn:

• Người thừa cân hoặc béo phì: Thừa cân làm tăng áp lực trong ổ bụng, gây ra sự trào ngược của dịch dạ dày lên thực quản. Điều này khiến người béo phì dễ mắc bệnh viêm hang vị trào ngược thực quản hơn so với những người có cân nặng bình thường.

• Người lớn tuổi: Khi tuổi tác tăng lên, cơ thắt thực quản dưới có thể trở nên yếu dần, làm giảm khả năng ngăn cản sự trào ngược của dịch dạ dày. Do đó, người cao tuổi có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

• Phụ nữ mang thai: Trong suốt thai kỳ, hormone progesterone khiến cơ thắt thực quản dưới giãn ra, đồng thời tử cung mở rộng cũng gây áp lực lên dạ dày, dẫn đến tình trạng trào ngược.

• Người có thói quen ăn uống không lành mạnh: Những người ăn uống không điều độ, ăn quá no, ăn đồ ăn cay nóng, chua, hoặc uống nhiều rượu bia có thể làm tăng nguy cơ viêm hang vị trào ngược thực quản.

• Người hút thuốc: Hút thuốc lá làm giảm khả năng hoạt động của cơ thắt thực quản dưới, tạo điều kiện thuận lợi cho dịch vị trào ngược lên thực quản.

• Người mắc các bệnh lý dạ dày hoặc thực quản: Các bệnh lý như viêm loét dạ dày, GERD, hoặc thậm chí là ung thư thực quản đều làm tăng nguy cơ mắc viêm hang vị trào ngược thực quản.

Biến chứng của viêm hang vị trào ngược thực quản

Viêm hang vị trào ngược thực quản nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng. Các biến chứng này không chỉ làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống mà còn có thể gây ra những tổn thương lâu dài cho hệ tiêu hóa và sức khỏe tổng thể của người bệnh. Dưới đây là những biến chứng thường gặp:

• Viêm loét thực quản: Khi dịch vị dạ dày trào ngược lên thực quản kéo dài, có thể gây viêm nhiễm và tổn thương niêm mạc thực quản. Tình trạng này nếu không được kiểm soát có thể dẫn đến loét thực quản, gây ra đau đớn, khó nuốt và dễ chảy máu.

• Hẹp thực quản: Viêm mãn tính và các vết loét tái phát có thể gây ra sẹo trong thực quản, dẫn đến tình trạng hẹp thực quản. Điều này làm cho người bệnh khó nuốt thức ăn và có thể gây tắc nghẽn thực quản.

• Chảy máu thực quản: Trong trường hợp viêm hoặc loét thực quản nghiêm trọng, bệnh nhân có thể gặp phải tình trạng chảy máu. Máu có thể xuất hiện trong chất nôn hoặc phân, gây nguy cơ mất máu và phải can thiệp y tế khẩn cấp.

• Bệnh phổi: Dịch vị dạ dày trào ngược có thể vào phổi thông qua đường hô hấp, gây viêm phổi, hen suyễn hoặc viêm phế quản mãn tính. Người bệnh có thể gặp các triệu chứng ho, khó thở hoặc viêm họng tái phát.

• Ung thư thực quản: Viêm hang vị trào ngược thực quản kéo dài có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng nhất là ung thư thực quản, đặc biệt là trong trường hợp bệnh nhân bị GERD mạn tính. Tổn thương niêm mạc thực quản lâu dài có thể dẫn đến sự phát triển của các tế bào ung thư.

Chẩn đoán viêm hang vị trào ngược thực quản

Chẩn đoán chính xác viêm hang vị trào ngược thực quản rất quan trọng để đưa ra phương pháp điều trị thích hợp. Việc phát hiện sớm có thể giúp ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng. Các phương pháp chẩn đoán thường được sử dụng bao gồm:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ thăm khám và hỏi về các triệu chứng của bệnh nhân như đau ngực, ợ chua, khó nuốt và các vấn đề tiêu hóa khác. Thông qua đó, bác sĩ có thể đưa ra nhận định ban đầu và quyết định liệu có cần thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu hay không.

• Nội soi dạ dày – thực quản: Nội soi dạ dày thực quản là một phương pháp chẩn đoán chính xác giúp bác sĩ quan sát trực tiếp niêm mạc thực quản và dạ dày, xác định mức độ viêm, loét hoặc các tổn thương khác. Phương pháp này cũng giúp phát hiện các biến chứng như hẹp thực quản hoặc ung thư thực quản.

• Đo pH thực quản: Đây là một xét nghiệm đặc hiệu để đo lường mức độ axit trong thực quản. Thông qua đó, bác sĩ có thể xác định liệu bệnh nhân có đang gặp phải tình trạng trào ngược axit hay không, và mức độ nghiêm trọng của bệnh.

• Xét nghiệm X-quang: X-quang có thể được sử dụng để đánh giá hình dáng của thực quản và phát hiện các dị dạng như hẹp thực quản hoặc những dấu hiệu bất thường khác. Tuy nhiên, xét nghiệm này không thể phát hiện tình trạng trào ngược axit.

• Siêu âm: Siêu âm có thể được chỉ định nếu bác sĩ nghi ngờ có vấn đề về dạ dày hoặc các cơ quan xung quanh, giúp đánh giá tình trạng của dạ dày và các cơ quan tiêu hóa khác.

Thông qua các phương pháp chẩn đoán này, bác sĩ có thể xác định được nguyên nhân và mức độ của viêm hang vị trào ngược thực quản, từ đó đưa ra kế hoạch điều trị hiệu quả.

Khi nào cần gặp bác sĩ về viêm hang vị trào ngược thực quản

Viêm hang vị trào ngược thực quản là một tình trạng bệnh lý có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Vì vậy, người bệnh cần chú ý đến các dấu hiệu và triệu chứng để quyết định khi nào cần gặp bác sĩ. Dưới đây là những trường hợp khi người bệnh cần tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế:

• Triệu chứng kéo dài hoặc tái phát: Nếu người bệnh gặp phải các triệu chứng như ợ chua, đau ngực, hay khó nuốt kéo dài hoặc tái phát nhiều lần, cần gặp bác sĩ để xác định nguyên nhân và tình trạng bệnh lý.

• Cảm giác đau ngực hoặc khó thở: Nếu triệu chứng đau ngực, nóng rát ở ngực hoặc khó thở xảy ra thường xuyên, đặc biệt là khi nằm xuống hoặc sau khi ăn, người bệnh cần đi khám để loại trừ các vấn đề nghiêm trọng như bệnh tim hoặc viêm thực quản.

• Khó nuốt hoặc cảm giác nghẹn: Cảm giác nghẹn hoặc khó nuốt thức ăn có thể là dấu hiệu của tình trạng hẹp thực quản do viêm loét hoặc tổn thương niêm mạc thực quản. Đây là một triệu chứng nghiêm trọng cần được bác sĩ chẩn đoán và điều trị kịp thời.

• Nôn ra máu hoặc phân đen: Nếu bệnh nhân nôn ra máu hoặc thấy phân có màu đen, đây là dấu hiệu của xuất huyết từ thực quản hoặc dạ dày, có thể là do loét hoặc viêm nặng. Trong trường hợp này, cần gặp bác sĩ ngay lập tức.

• Mất cân hoặc giảm cân bất thường: Mất cân nhanh chóng mà không rõ nguyên nhân có thể là một dấu hiệu của bệnh lý dạ dày nghiêm trọng, bao gồm viêm hang vị trào ngược thực quản. Điều này cần được đánh giá để tránh các biến chứng nghiêm trọng.

Phòng ngừa viêm hang vị trào ngược thực quản

Viêm hang vị trào ngược thực quản có thể phòng ngừa được thông qua việc điều chỉnh thói quen sinh hoạt và chế độ ăn uống hợp lý. Dưới đây là những biện pháp phòng ngừa hiệu quả:

• Điều chỉnh chế độ ăn uống: Tránh ăn quá no, ăn khuya hoặc ăn những thực phẩm có tính axit mạnh như cam, quýt, dưa chua, và thực phẩm chiên xào nhiều dầu mỡ. Hạn chế thức ăn cay nóng, rượu bia và cà phê, vì chúng có thể làm tăng khả năng trào ngược dịch vị.

• Giảm cân và duy trì cân nặng hợp lý: Người thừa cân hoặc béo phì có nguy cơ cao bị viêm hang vị trào ngược thực quản. Việc duy trì cân nặng hợp lý giúp giảm áp lực lên dạ dày và giảm nguy cơ trào ngược.

• Tránh nằm ngay sau khi ăn: Sau khi ăn, nên giữ tư thế thẳng đứng ít nhất một đến hai giờ để tránh tình trạng dịch vị trào ngược lên thực quản. Nằm ngay sau bữa ăn sẽ làm gia tăng nguy cơ trào ngược.

• Ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày: Thay vì ăn ba bữa lớn, việc chia nhỏ bữa ăn trong ngày sẽ giúp dạ dày tiêu hóa tốt hơn, giảm áp lực lên dạ dày và ngăn ngừa tình trạng trào ngược.

• Tập thể dục thường xuyên: Thể dục không chỉ giúp giảm cân mà còn giúp tăng cường hệ tiêu hóa, cải thiện chức năng của cơ thắt thực quản dưới, giúp ngăn ngừa trào ngược axit.

• Tránh mặc quần áo chật: Quần áo quá chật, đặc biệt là áo quần bó sát vùng bụng, có thể làm tăng áp lực lên dạ dày và khiến dịch vị dễ dàng trào ngược. Hãy mặc quần áo thoải mái, dễ chịu.

• Ngừng hút thuốc: Hút thuốc lá làm suy giảm chức năng của cơ thắt thực quản dưới, là nguyên nhân chính gây trào ngược axit. Việc từ bỏ thuốc lá sẽ giúp cải thiện tình trạng này.

• Điều trị kịp thời các bệnh lý nền: Các bệnh lý như viêm dạ dày, loét dạ dày hoặc bệnh lý thực quản nếu không được điều trị đúng cách có thể làm tăng nguy cơ viêm hang vị trào ngược thực quản. Việc kiểm soát tốt các bệnh lý nền sẽ giúp ngăn ngừa tình trạng trào ngược xảy ra.

Phương pháp điều trị viêm hang vị trào ngược thực quản

Việc điều trị viêm hang vị trào ngược thực quản cần phải được thực hiện đồng bộ, kết hợp giữa các phương pháp Tây y và các liệu pháp hỗ trợ từ Đông y. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến, từ thuốc Tây y đến các biện pháp cải thiện lối sống và chế độ ăn uống.

Điều trị bằng thuốc Tây y

Các loại thuốc Tây y là phương pháp điều trị chính trong việc kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa trào ngược. Dưới đây là các nhóm thuốc thường được sử dụng trong điều trị viêm hang vị trào ngược thực quản:

• Thuốc kháng axit (Antacids): Các thuốc này giúp trung hòa axit trong dạ dày, giảm cảm giác ợ nóng và đau thượng vị. Các thuốc phổ biến trong nhóm này bao gồm:

  • Maalox
  • Tums
  • Gaviscon
    Thuốc kháng axit giúp làm giảm cảm giác khó chịu ngay lập tức và thường được sử dụng trong các trường hợp nhẹ.

• Thuốc ức chế bơm proton (PPI – Proton Pump Inhibitors): Các thuốc này giúp giảm sản xuất axit trong dạ dày, giúp làm lành niêm mạc thực quản và ngăn ngừa tổn thương lâu dài. Các thuốc trong nhóm này bao gồm:

  • Omeprazole (Prilosec)
  • Lansoprazole (Prevacid)
  • Esomeprazole (Nexium) Thuốc ức chế bơm proton thường được sử dụng trong các trường hợp viêm hang vị trào ngược thực quản nặng hoặc mãn tính, giúp giảm các triệu chứng và phòng ngừa biến chứng.

• Thuốc kháng H2 (H2-receptor antagonists): Các thuốc này giúp giảm sản xuất axit dạ dày bằng cách ngăn chặn các thụ thể histamine H2. Một số thuốc trong nhóm này bao gồm:

  • Ranitidine (Zantac)
  • Famotidine (Pepcid) Thuốc kháng H2 có hiệu quả trong việc giảm axit dạ dày và thường được dùng cho bệnh nhân không thể sử dụng thuốc ức chế bơm proton hoặc trong các trường hợp nhẹ hơn.

• Thuốc làm tăng co bóp dạ dày (Prokinetic drugs): Nhóm thuốc này giúp tăng cường nhu động ruột, cải thiện khả năng tiêu hóa và ngăn ngừa trào ngược. Các thuốc này bao gồm:

  • Metoclopramide (Reglan)
  • Domperidone Thuốc làm tăng co bóp dạ dày giúp đẩy nhanh quá trình tiêu hóa và giảm áp lực lên dạ dày, từ đó hạn chế trào ngược.

Điều trị không dùng thuốc

Ngoài thuốc, các biện pháp không dùng thuốc cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát viêm hang vị trào ngược thực quản. Các biện pháp này giúp giảm thiểu triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

• Điều chỉnh chế độ ăn uống:

  • Hạn chế thực phẩm có tính axit (cam, chanh, dưa chua), thực phẩm cay nóng, đồ uống có cồn hoặc chứa caffeine.
  • Nên ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày thay vì ăn ba bữa lớn để giảm áp lực lên dạ dày.
  • Tránh ăn quá no hoặc ăn khuya để giảm nguy cơ trào ngược.

• Thay đổi thói quen sinh hoạt:

  • Tránh nằm ngay sau bữa ăn, nên giữ tư thế thẳng đứng ít nhất một đến hai giờ sau khi ăn để ngăn ngừa dịch vị trào ngược.
  • Duy trì trọng lượng cơ thể khỏe mạnh để giảm áp lực lên dạ dày và ngăn ngừa tình trạng trào ngược.
  • Ngừng hút thuốc, vì nicotine có thể làm giảm hiệu quả của cơ thắt thực quản dưới, gây ra tình trạng trào ngược.

• Thực hiện các bài tập thể dục nhẹ nhàng: Tập thể dục không chỉ giúp giảm cân mà còn giúp tăng cường chức năng tiêu hóa, cải thiện khả năng chống lại trào ngược axit.

Điều trị bằng Đông y

Ngoài phương pháp Tây y, các liệu pháp Đông y cũng có thể hỗ trợ điều trị viêm hang vị trào ngược thực quản, đặc biệt trong việc cải thiện tình trạng tiêu hóa và tăng cường sức khỏe tổng thể.

• Sử dụng các thảo dược: Một số thảo dược Đông y như cây mần ri (có tác dụng thanh nhiệt giải độc), nhân trần (giúp tiêu viêm, giải độc), cam thảo (làm dịu niêm mạc dạ dày) có thể giúp cải thiện triệu chứng viêm hang vị và hỗ trợ quá trình làm lành niêm mạc thực quản.

• Châm cứu và xoa bóp: Các liệu pháp như châm cứu có thể giúp giảm căng thẳng, cải thiện lưu thông máu, và cân bằng năng lượng trong cơ thể, từ đó hỗ trợ quá trình điều trị viêm hang vị trào ngược thực quản.

Điều trị viêm hang vị trào ngược thực quản cần sự kết hợp linh hoạt giữa thuốc Tây y, thay đổi lối sống và liệu pháp Đông y. Việc áp dụng phương pháp điều trị đúng đắn sẽ giúp kiểm soát hiệu quả các triệu chứng, giảm nguy cơ biến chứng và giúp người bệnh cải thiện chất lượng cuộc sống.

Nguồn: Soytethainguyen