Tinh trùng ít: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Cập nhật lúc 15:34 - 26/02/2025

Đánh giá bài viết

Tinh trùng ít là một trong những vấn đề phổ biến liên quan đến sức khỏe sinh sản ở nam giới. Đây là tình trạng số lượng tinh trùng trong mỗi lần xuất tinh thấp hơn mức bình thường, có thể ảnh hưởng đến khả năng thụ thai. Mặc dù tinh trùng ít không phải lúc nào cũng dẫn đến vô sinh, nhưng nếu không được xử lý kịp thời, nó có thể gây khó khăn trong việc có con. Những yếu tố như lối sống không lành mạnh, chế độ ăn uống kém, stress kéo dài hay các vấn đề về sức khỏe sinh sản có thể góp phần làm giảm số lượng tinh trùng. Chẩn đoán sớm và điều trị thích hợp sẽ giúp cải thiện cơ hội thụ thai cho các cặp đôi gặp phải tình trạng này.

Định nghĩa tinh trùng ít

Tinh trùng ít là tình trạng số lượng tinh trùng trong mỗi lần xuất tinh thấp hơn mức bình thường. Theo các nghiên cứu y khoa, một người đàn ông được cho là có tinh trùng ít khi số lượng tinh trùng trong mỗi ml tinh dịch thấp hơn 15 triệu. Tình trạng này có thể là dấu hiệu của các vấn đề về sức khỏe sinh sản hoặc các yếu tố liên quan đến lối sống. Tinh trùng ít có thể làm giảm khả năng thụ thai tự nhiên, nhưng không phải lúc nào cũng dẫn đến vô sinh, vì số lượng tinh trùng thấp vẫn có thể có một số con tinh trùng đủ khỏe mạnh để thụ tinh.

Các nguyên nhân dẫn đến tinh trùng ít có thể liên quan đến tuổi tác, các bệnh lý như viêm nhiễm, rối loạn nội tiết tố, hoặc lối sống không lành mạnh như chế độ ăn uống không cân đối, stress, hút thuốc, hoặc uống rượu bia quá mức. Chẩn đoán tình trạng tinh trùng ít cần thông qua xét nghiệm tinh dịch đồ, giúp xác định chính xác số lượng và chất lượng tinh trùng.

Triệu chứng của tinh trùng ít

Tinh trùng ít không phải lúc nào cũng có triệu chứng rõ ràng, vì vậy nhiều nam giới không nhận ra mình đang gặp vấn đề này cho đến khi gặp khó khăn trong việc có con. Tuy nhiên, một số dấu hiệu gián tiếp có thể giúp nhận biết tình trạng này, bao gồm:

Khó khăn trong việc thụ thai: Đây là dấu hiệu rõ ràng nhất của tinh trùng ít. Nếu cặp đôi đã thử quan hệ tình dục thường xuyên trong một thời gian dài mà không có kết quả, có thể đây là dấu hiệu tinh trùng ít.
Giảm ham muốn tình dục: Một số nam giới có thể gặp phải tình trạng giảm ham muốn tình dục hoặc khả năng cương dương kém, điều này có thể liên quan đến các vấn đề về sức khỏe sinh sản.
Vấn đề về tinh dịch: Nam giới có thể nhận thấy rằng tinh dịch có ít hoặc không có tinh trùng, hoặc tinh dịch có màu sắc bất thường.
Đau hoặc sưng ở bộ phận sinh dục: Các vấn đề như viêm nhiễm hoặc tắc nghẽn trong ống dẫn tinh có thể làm giảm số lượng tinh trùng, đồng thời gây đau hoặc sưng tấy ở vùng bìu, tinh hoàn.
Rối loạn nội tiết tố: Các triệu chứng như giảm cơ bắp, mỡ cơ thể tăng lên hoặc lông mặt ít có thể là dấu hiệu của các rối loạn nội tiết tố liên quan đến tinh trùng ít.

Dù vậy, nhiều trường hợp tinh trùng ít không có triệu chứng rõ ràng và chỉ được phát hiện thông qua kiểm tra y tế, đặc biệt khi vợ chồng gặp khó khăn trong việc thụ thai. Do đó, nếu có nghi ngờ, nam giới nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây ra tình trạng tinh trùng ít

Tinh trùng ít có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm yếu tố di truyền, bệnh lý, lối sống không lành mạnh và môi trường sống. Dưới đây là một số nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này:

Rối loạn hormone: Các vấn đề về hormone như thiếu hụt testosterone hoặc rối loạn nội tiết tố có thể ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình sản xuất tinh trùng, dẫn đến số lượng tinh trùng ít.
Viêm nhiễm sinh dục: Các bệnh lý như viêm tinh hoàn, viêm tuyến tiền liệt, hay nhiễm trùng đường tiết niệu có thể làm giảm số lượng tinh trùng do các tuyến sinh sản bị tổn thương.
Tắc nghẽn ống dẫn tinh: Tắc nghẽn do các nguyên nhân bẩm sinh hoặc hậu quả của phẫu thuật, viêm nhiễm có thể làm cản trở sự vận chuyển tinh trùng ra ngoài, dẫn đến số lượng tinh trùng ít trong tinh dịch.
Chế độ ăn uống kém và thiếu dinh dưỡng: Việc thiếu các vitamin và khoáng chất cần thiết như vitamin C, vitamin E, kẽm, hoặc axit folic có thể gây ảnh hưởng xấu đến chất lượng và số lượng tinh trùng.
Lối sống không lành mạnh: Hút thuốc, uống rượu bia, hoặc sử dụng các chất kích thích như ma túy đều có thể giảm chất lượng tinh trùng và dẫn đến tình trạng tinh trùng ít.
Tình trạng stress kéo dài: Stress mãn tính có thể làm giảm khả năng sản xuất tinh trùng, do tác động của stress lên hormone sinh dục và sức khỏe tổng thể.
Nhiệt độ cao: Làm việc trong môi trường nóng hoặc việc sử dụng các thiết bị như laptop để trên đùi có thể làm tăng nhiệt độ bìu, ảnh hưởng đến quá trình sản xuất tinh trùng.

Đối tượng dễ gặp phải tình trạng tinh trùng ít

Tinh trùng ít có thể gặp phải ở nhiều đối tượng khác nhau, nhưng một số nhóm người có nguy cơ cao hơn:

Nam giới lớn tuổi: Khi nam giới càng lớn tuổi, khả năng sản xuất tinh trùng có xu hướng giảm dần. Điều này đặc biệt rõ rệt khi nam giới bước vào độ tuổi trung niên.
Nam giới có bệnh lý sinh dục: Những người mắc các bệnh lý như viêm tinh hoàn, giãn tĩnh mạch thừng tinh, hay các vấn đề về tuyến tiền liệt có nguy cơ cao bị giảm số lượng tinh trùng.
Người có lối sống không lành mạnh: Các đối tượng có thói quen hút thuốc, uống rượu, sử dụng các chất kích thích hoặc không ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng sẽ gặp phải tình trạng giảm chất lượng và số lượng tinh trùng.
Nam giới làm việc trong môi trường nóng: Những người làm việc trong các ngành nghề như công nhân luyện kim, thợ hàn, hay những người thường xuyên tiếp xúc với nhiệt độ cao có thể gặp phải tình trạng tinh trùng ít do nhiệt độ ảnh hưởng đến quá trình sản xuất tinh trùng.
Nam giới mắc các bệnh lý rối loạn nội tiết tố: Những người có các vấn đề về hormone như thiếu hụt testosterone hoặc các bệnh lý liên quan đến tuyến yên hoặc tuyến giáp có thể gặp phải tình trạng tinh trùng ít.
Nam giới bị stress kéo dài: Người phải đối mặt với tình trạng stress kéo dài do công việc, cuộc sống hoặc các vấn đề tâm lý có nguy cơ giảm số lượng tinh trùng và chất lượng tinh trùng.

Biến chứng của tình trạng tinh trùng ít

Tinh trùng ít có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Dưới đây là những ảnh hưởng có thể gặp phải:

Khó khăn trong việc thụ thai: Đây là biến chứng phổ biến nhất. Số lượng tinh trùng thấp sẽ làm giảm khả năng thụ tinh, ảnh hưởng đến quá trình có con tự nhiên của các cặp đôi.
Vô sinh: Nếu tinh trùng ít đi kèm với các vấn đề khác về chất lượng tinh trùng như tinh trùng yếu hoặc không di chuyển được, tình trạng này có thể dẫn đến vô sinh nam.
Ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản lâu dài: Việc không điều trị tình trạng tinh trùng ít có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản trong tương lai, gây khó khăn trong việc thực hiện các biện pháp hỗ trợ sinh sản như thụ tinh trong ống nghiệm (IVF).
Tâm lý và cảm xúc: Nam giới gặp phải tình trạng tinh trùng ít có thể cảm thấy lo lắng, căng thẳng và tự ti về khả năng sinh con, dẫn đến các vấn đề tâm lý như trầm cảm hoặc lo âu.
Rối loạn nội tiết tố: Tinh trùng ít có thể là dấu hiệu của sự mất cân bằng nội tiết tố trong cơ thể, điều này không chỉ ảnh hưởng đến sinh sản mà còn có thể gây ra các vấn đề sức khỏe khác như giảm ham muốn tình dục, yếu sinh lý, hoặc tăng cân.

Chẩn đoán tình trạng tinh trùng ít

Để xác định tình trạng tinh trùng ít, bác sĩ sẽ tiến hành một số xét nghiệm và kiểm tra cần thiết. Các phương pháp chẩn đoán bao gồm:

Xét nghiệm tinh dịch đồ: Đây là xét nghiệm quan trọng nhất để đánh giá số lượng và chất lượng tinh trùng. Bác sĩ sẽ yêu cầu lấy mẫu tinh dịch và kiểm tra dưới kính hiển vi để đếm số lượng tinh trùng, cũng như kiểm tra khả năng vận động và hình dạng của tinh trùng.
Xét nghiệm hormone: Xét nghiệm máu để kiểm tra các hormone sinh dục như testosterone, FSH (hormone kích thích nang trứng), LH (hormone luteinizing), và prolactin. Những hormone này ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình sản xuất tinh trùng.
Siêu âm tinh hoàn: Đôi khi bác sĩ sẽ yêu cầu siêu âm để kiểm tra tình trạng của tinh hoàn và các tuyến sinh dục khác. Phương pháp này giúp phát hiện những bất thường như viêm, u bướu hay giãn tĩnh mạch thừng tinh.
Kiểm tra di truyền: Nếu bác sĩ nghi ngờ có yếu tố di truyền gây ra tình trạng tinh trùng ít, có thể yêu cầu xét nghiệm di truyền để xác định những bất thường trong gen có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
Kiểm tra nhiễm trùng: Nếu có dấu hiệu viêm nhiễm, bác sĩ sẽ tiến hành xét nghiệm để kiểm tra sự hiện diện của các vi khuẩn hoặc virus gây nhiễm trùng, ảnh hưởng đến khả năng sản xuất tinh trùng.
Xét nghiệm kháng thể chống tinh trùng: Đôi khi, cơ thể có thể sản xuất kháng thể chống lại tinh trùng, điều này có thể làm giảm khả năng thụ tinh. Xét nghiệm này giúp phát hiện sự hiện diện của các kháng thể này trong cơ thể.

Khi nào cần gặp bác sĩ về tình trạng tinh trùng ít

Nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào của tình trạng tinh trùng ít, hoặc gặp khó khăn trong việc thụ thai, bạn nên đến gặp bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Các trường hợp sau đây là lúc cần tìm đến sự hỗ trợ của bác sĩ:

Khó khăn trong việc thụ thai: Nếu bạn và bạn đời đã cố gắng có con trong một thời gian dài mà không thành công, dù không có biện pháp tránh thai, đây có thể là dấu hiệu của tình trạng tinh trùng ít.
Có triệu chứng bất thường về tinh dịch: Nếu bạn nhận thấy tinh dịch có ít hoặc không có tinh trùng, hoặc có màu sắc, mùi lạ, bạn nên đi khám ngay để xác định nguyên nhân.
Đau hoặc sưng ở bộ phận sinh dục: Nếu bạn có cảm giác đau, sưng hoặc có bất kỳ bất thường nào ở tinh hoàn, bìu, hoặc ống dẫn tinh, đây có thể là dấu hiệu của viêm nhiễm hoặc tắc nghẽn, ảnh hưởng đến số lượng tinh trùng.
Dấu hiệu của rối loạn hormone: Nếu bạn gặp phải các vấn đề như giảm ham muốn tình dục, yếu sinh lý, hoặc thay đổi đáng kể trong cơ thể như tăng cân, giảm cơ bắp, hoặc thay đổi lông tóc, hãy tìm đến bác sĩ để kiểm tra các vấn đề liên quan đến nội tiết tố.
Bệnh lý sinh dục hoặc viêm nhiễm: Nếu bạn có tiền sử hoặc dấu hiệu mắc các bệnh lý liên quan đến đường sinh dục như viêm tinh hoàn, viêm tuyến tiền liệt, hay nhiễm trùng đường tiết niệu, cần khám ngay để điều trị kịp thời, tránh làm giảm khả năng sản xuất tinh trùng.

Phòng ngừa tình trạng tinh trùng ít

Việc phòng ngừa tinh trùng ít không chỉ giúp duy trì sức khỏe sinh sản mà còn cải thiện chất lượng tinh trùng. Dưới đây là một số biện pháp giúp bạn giảm nguy cơ mắc phải tình trạng này:

Duy trì lối sống lành mạnh: Hãy hạn chế uống rượu, hút thuốc, và tránh các chất kích thích như ma túy. Những thói quen này có thể làm giảm số lượng và chất lượng tinh trùng.
Chế độ ăn uống cân đối: Cung cấp đầy đủ dưỡng chất cho cơ thể, đặc biệt là các vitamin và khoáng chất như vitamin C, vitamin E, kẽm, axit folic và omega-3. Những dưỡng chất này giúp duy trì sức khỏe sinh sản và chất lượng tinh trùng.
Giảm stress: Stress kéo dài có thể ảnh hưởng đến mức độ hormone và chất lượng tinh trùng. Thực hiện các biện pháp giảm stress như tập thể dục, thiền, hoặc yoga có thể giúp cải thiện tình trạng này.
Hạn chế tiếp xúc với nhiệt độ cao: Nếu công việc của bạn yêu cầu tiếp xúc với nhiệt độ cao, như làm việc trong môi trường nhà máy, hoặc bạn thường xuyên để laptop trên đùi, hãy cố gắng giảm thiểu sự tiếp xúc này để bảo vệ tinh hoàn khỏi nhiệt độ cao, ảnh hưởng đến việc sản xuất tinh trùng.
Tập thể dục đều đặn: Việc duy trì hoạt động thể chất hợp lý giúp cải thiện sức khỏe tổng thể và giảm nguy cơ mắc các bệnh lý làm giảm số lượng tinh trùng. Tuy nhiên, cần tránh tập thể dục quá mức, vì điều này có thể làm giảm số lượng tinh trùng.
Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Việc thăm khám bác sĩ định kỳ giúp phát hiện sớm các vấn đề về sức khỏe sinh sản, bao gồm các bệnh lý có thể ảnh hưởng đến số lượng và chất lượng tinh trùng.

Phương pháp điều trị tinh trùng ít

Có nhiều phương pháp điều trị tinh trùng ít tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra tình trạng này. Việc điều trị có thể bao gồm việc sử dụng thuốc, thay đổi lối sống, hoặc áp dụng các phương pháp y học cổ truyền. Mỗi phương pháp sẽ được lựa chọn dựa trên tình trạng cụ thể của người bệnh.

Điều trị bằng thuốc

Điều trị bằng thuốc là một trong những cách hiệu quả để điều chỉnh tình trạng tinh trùng ít, nhất là khi nguyên nhân liên quan đến rối loạn hormone hoặc các bệnh lý sinh dục. Các loại thuốc Tây y được sử dụng phổ biến bao gồm:

Clomiphene citrate (Clomid): Đây là một loại thuốc được sử dụng để kích thích sự sản xuất hormone sinh dục ở nam giới, giúp tăng số lượng tinh trùng. Clomid thường được sử dụng cho những trường hợp bị rối loạn nội tiết tố hoặc giảm khả năng sinh sản do thiếu hụt testosterone.
Gonadotropin (hCG, hFSH): Đây là nhóm thuốc chứa hormone được tiêm vào cơ thể để kích thích quá trình sản xuất tinh trùng. Gonadotropin là lựa chọn phổ biến cho nam giới có số lượng tinh trùng thấp hoặc bị tắc nghẽn ở các ống dẫn tinh.
Tamoxifen: Thuốc này cũng được sử dụng trong điều trị tình trạng tinh trùng ít do có khả năng điều chỉnh nồng độ estrogen trong cơ thể. Tamoxifen thường được chỉ định khi có sự mất cân bằng nội tiết tố, ảnh hưởng đến sự sản xuất tinh trùng.
Testosterone: Trong một số trường hợp thiếu hụt testosterone, bác sĩ có thể chỉ định bổ sung hormone này để kích thích quá trình sinh sản tinh trùng. Tuy nhiên, việc sử dụng testosterone cần được theo dõi cẩn thận, vì nếu dùng không đúng cách có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng.

Bên cạnh các loại thuốc kể trên, bác sĩ có thể kê thêm các loại vitamin bổ sung như vitamin C, vitamin E, axit folic và kẽm, những chất này hỗ trợ cải thiện chất lượng tinh trùng và tăng cường sức khỏe sinh sản.

Điều trị không dùng thuốc

Ngoài việc sử dụng thuốc, điều trị tinh trùng ít còn có thể bao gồm các phương pháp thay đổi lối sống và can thiệp không dùng thuốc. Những biện pháp này giúp cải thiện tình trạng tinh trùng ít mà không cần can thiệp hóa học, phù hợp cho những trường hợp nhẹ hoặc bệnh nhân muốn tránh tác dụng phụ của thuốc.

Chế độ ăn uống hợp lý: Một chế độ ăn uống đầy đủ dưỡng chất là yếu tố quan trọng trong việc cải thiện chất lượng tinh trùng. Nam giới nên bổ sung thực phẩm giàu kẽm, vitamin C, E và các khoáng chất khác như sắt và axit folic để tăng cường khả năng sinh sản. Các thực phẩm như hải sản, thịt đỏ, rau xanh, trái cây tươi, và các loại hạt là những nguồn dưỡng chất tốt cho tinh trùng.
Tập thể dục điều độ: Việc duy trì thể dục thể thao đều đặn giúp tăng cường sức khỏe tổng thể và cải thiện lưu thông máu đến bộ phận sinh dục, từ đó tăng khả năng sản xuất tinh trùng. Tuy nhiên, cần tránh tập thể dục quá mức, vì điều này có thể làm giảm số lượng tinh trùng.
Giảm căng thẳng và stress: Stress kéo dài có thể gây rối loạn nội tiết và làm giảm số lượng tinh trùng. Các phương pháp thư giãn như yoga, thiền, hoặc chỉ đơn giản là nghỉ ngơi hợp lý có thể giúp giảm bớt căng thẳng, cải thiện chất lượng tinh trùng.
Hạn chế tiếp xúc với nhiệt độ cao: Nhiệt độ cao có thể làm giảm khả năng sản xuất tinh trùng. Vì vậy, tránh để cơ thể tiếp xúc với nhiệt độ cao quá lâu, đặc biệt là không đặt máy tính xách tay lên đùi hoặc làm việc trong môi trường quá nóng.
Bỏ thuốc lá và hạn chế rượu bia: Hút thuốc và uống rượu không chỉ làm giảm chất lượng tinh trùng mà còn ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tổng thể. Việc từ bỏ hoặc hạn chế các thói quen này sẽ giúp cải thiện số lượng tinh trùng và sức khỏe sinh sản.

Điều trị bằng y học cổ truyền

Y học cổ truyền cũng có những phương pháp hiệu quả để điều trị tình trạng tinh trùng ít. Các bài thuốc này tập trung vào việc điều hòa khí huyết, tăng cường sức khỏe thận và cải thiện chức năng sinh lý nam giới.

Nhân sâm: Nhân sâm là một trong những vị thuốc quý trong y học cổ truyền, có tác dụng bổ thận, ích khí, cải thiện sức khỏe sinh lý. Việc sử dụng nhân sâm giúp cải thiện khả năng sản xuất tinh trùng và nâng cao chất lượng tinh trùng.
Đông trùng hạ thảo: Đây là một loại dược liệu nổi tiếng trong việc cải thiện sức khỏe sinh sản, tăng cường chức năng thận và tăng số lượng tinh trùng. Đông trùng hạ thảo còn giúp nâng cao sức đề kháng, giảm mệt mỏi, đồng thời làm giảm các triệu chứng suy giảm sinh lý nam.
Cao thảo dược: Một số bài thuốc từ các loại thảo dược như hoài sơn, kỷ tử, và dâm dương hoắc có tác dụng bổ thận tráng dương, tăng cường sản xuất tinh trùng. Các bài thuốc này giúp cơ thể phục hồi năng lượng, đồng thời điều chỉnh các vấn đề về hormone sinh dục.
Sử dụng mật ong kết hợp với các thảo dược: Mật ong có tính ấm, giúp bổ thận, tăng cường sinh lực. Khi kết hợp với các thảo dược như nhân sâm, mật ong có thể giúp cải thiện sức khỏe sinh lý nam giới và điều trị tình trạng tinh trùng ít.

Đối với những người muốn điều trị bằng y học cổ truyền, cần tham khảo ý kiến bác sĩ có chuyên môn để được tư vấn liệu trình phù hợp và đảm bảo an toàn.

Tinh trùng ít là một tình trạng có thể được cải thiện nếu được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc áp dụng phương pháp điều trị phù hợp với từng nguyên nhân sẽ giúp cải thiện khả năng sinh sản của nam giới.