Thoát vị nội xốp: Nguyên nhân, Triệu chứng và Phương pháp điều trị

Thoát vị nội xốp là một bệnh lý thường gặp, đặc biệt ở những người cao tuổi hoặc có thói quen làm việc sai tư thế. Bệnh xảy ra khi một phần của đĩa đệm cột sống bị thoát ra ngoài, gây áp lực lên các dây thần kinh và có thể dẫn đến những cơn đau nhức, tê bì chân tay. Nếu không điều trị kịp thời, bệnh có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động và chất lượng cuộc sống. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị thoát vị nội xốp sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc phòng ngừa và cải thiện tình trạng sức khỏe của mình.

Định nghĩa và phân loại thoát vị nội xốp

Thoát vị nội xốp là một tình trạng xảy ra khi đĩa đệm nằm giữa các đốt sống bị thoát ra khỏi vị trí bình thường, gây áp lực lên các dây thần kinh. Điều này có thể dẫn đến các triệu chứng đau đớn và mất chức năng vận động nếu không được điều trị kịp thời. Bệnh lý này thường gặp ở những người có thói quen lao động nặng nhọc, ngồi lâu hoặc ở độ tuổi trung niên trở lên.

Thoát vị nội xốp được phân loại chủ yếu theo vị trí của đĩa đệm thoát vị, bao gồm:

• Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ: Xảy ra ở phần cổ của cột sống, gây ra các cơn đau lan rộng từ cổ, vai, xuống cánh tay.
• Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng: Thường gặp nhất ở phần thắt lưng, có thể gây đau lan xuống mông và chân, thậm chí là tê bì.

Ngoài ra, bệnh còn có thể phân loại theo mức độ nghiêm trọng của thoát vị, từ nhẹ cho đến nặng. Mức độ này liên quan đến sự chèn ép các dây thần kinh và khả năng gây ra các triệu chứng tê bì hoặc yếu cơ.

Triệu chứng thoát vị nội xốp

Triệu chứng của thoát vị nội xốp có thể thay đổi tùy thuộc vào mức độ thoát vị và vị trí đĩa đệm bị ảnh hưởng. Một số dấu hiệu điển hình của bệnh bao gồm đau lưng hoặc cổ dữ dội, đặc biệt khi ngồi lâu hoặc khi thay đổi tư thế đột ngột. Đau có thể lan ra các khu vực khác như mông, đùi, hoặc cánh tay, tạo ra cảm giác tê hoặc ngứa ran.

Một triệu chứng khác là cảm giác yếu cơ hoặc mất khả năng điều khiển các chi, nhất là khi bệnh trở nên nghiêm trọng. Tình trạng tê bì có thể ảnh hưởng đến khả năng đi lại, đứng thẳng hoặc thực hiện các động tác bình thường. Đặc biệt, nếu thoát vị đĩa đệm chèn ép các dây thần kinh liên quan đến chức năng của cơ quan nội tạng, bệnh nhân có thể gặp phải các vấn đề về tiểu tiện hoặc đại tiện.

Bệnh có thể diễn tiến theo từng giai đoạn, từ nhẹ đến nặng, với các triệu chứng phát triển dần dần. Trong trường hợp nghiêm trọng, thoát vị nội xốp có thể gây ra tình trạng mất khả năng vận động hoàn toàn nếu không được điều trị sớm.

Nguyên nhân gây thoát vị nội xốp

Thoát vị nội xốp có thể do nhiều yếu tố khác nhau tác động, dẫn đến sự thoát ra của đĩa đệm khỏi vị trí ban đầu. Những nguyên nhân chính gây ra tình trạng này bao gồm:

• Lão hóa tự nhiên: Cột sống của chúng ta trải qua quá trình lão hóa theo thời gian. Khi đĩa đệm mất dần độ đàn hồi và sự linh hoạt, chúng dễ bị rách hoặc thoát ra ngoài.
• Chấn thương hoặc va chạm mạnh: Những chấn thương trực tiếp hoặc va đập mạnh vào vùng lưng hoặc cổ có thể làm rách hoặc thoát vị đĩa đệm, gây chèn ép lên các dây thần kinh.
• Tư thế sai trong công việc và sinh hoạt: Làm việc trong tư thế ngồi lâu, cúi người quá mức, hay vác vật nặng không đúng cách đều có thể tạo áp lực lên cột sống, dẫn đến thoát vị đĩa đệm.
• Thừa cân, béo phì: Cân nặng vượt mức khiến cột sống phải chịu sức ép lớn hơn, làm tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm.
• Di truyền: Một số người có nguy cơ bị thoát vị đĩa đệm cao hơn do yếu tố di truyền, đặc biệt là những người có thành viên trong gia đình từng bị bệnh lý này.

Các yếu tố này kết hợp lại, tạo điều kiện cho sự phát triển của thoát vị nội xốp và gây ra các triệu chứng đau đớn, khó chịu.

Đối tượng dễ mắc thoát vị nội xốp

Thoát vị nội xốp có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng một số đối tượng dưới đây có nguy cơ cao hơn so với những nhóm khác:

• Người cao tuổi: Khi tuổi tác tăng lên, các đĩa đệm cột sống trở nên khô và mất tính đàn hồi, dễ bị thoái hóa và thoát vị.
• Người làm công việc nặng nhọc: Những người thường xuyên phải nâng, vác vật nặng hoặc có công việc yêu cầu cử động lặp đi lặp lại dễ gây áp lực lên cột sống và đĩa đệm.
• Người ngồi lâu: Các công việc văn phòng, lái xe, hay các công việc không yêu cầu vận động nhiều có thể làm tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm, đặc biệt khi không có tư thế ngồi đúng.
• Người béo phì: Thừa cân gây ra áp lực lớn lên cột sống, làm tăng khả năng đĩa đệm bị thoát ra ngoài.
• Người có tiền sử gia đình bị thoát vị đĩa đệm: Những người có người thân trong gia đình mắc bệnh này có nguy cơ cao hơn do yếu tố di truyền.

Những nhóm đối tượng này cần đặc biệt chú ý đến các triệu chứng và tình trạng sức khỏe của mình để phòng ngừa và điều trị sớm thoát vị nội xốp.

Biến chứng của thoát vị nội xốp

Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, thoát vị nội xốp có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến khả năng vận động và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Những biến chứng thường gặp bao gồm:

• Tổn thương thần kinh nghiêm trọng: Khi đĩa đệm thoát vị chèn ép các dây thần kinh, điều này có thể dẫn đến tổn thương thần kinh vĩnh viễn, gây mất cảm giác, yếu cơ hoặc thậm chí liệt các chi.
• Mất khả năng vận động: Một trong những biến chứng nghiêm trọng nhất của thoát vị nội xốp là mất khả năng di chuyển hoặc đi lại. Các dây thần kinh bị chèn ép có thể gây ra tình trạng yếu cơ, làm cho người bệnh không thể tự đi lại hoặc thực hiện các hoạt động hàng ngày.
• Đau kéo dài: Cơn đau do thoát vị đĩa đệm có thể kéo dài và trở nên mãn tính nếu không được điều trị, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, làm giảm khả năng làm việc và sinh hoạt bình thường.
• Rối loạn chức năng bàng quang và ruột: Trong trường hợp thoát vị đĩa đệm ở vị trí nghiêm trọng, áp lực lên các dây thần kinh có thể gây ra rối loạn chức năng tiểu tiện và đại tiện, dẫn đến việc mất kiểm soát tiểu tiện hoặc táo bón kéo dài.
• Hội chứng chùm đuôi ngựa: Đây là một tình trạng hiếm gặp nhưng rất nguy hiểm, xảy ra khi các rễ thần kinh dưới cùng của tủy sống bị chèn ép. Người bệnh có thể mất cảm giác ở vùng đùi, mông và vùng dưới của cơ thể, kèm theo sự mất kiểm soát chức năng tiểu tiện, đại tiện và yếu cơ.

Việc nhận diện và điều trị thoát vị nội xốp kịp thời có thể giúp hạn chế những biến chứng này và bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Chẩn đoán thoát vị nội xốp

Chẩn đoán thoát vị nội xốp là một quá trình quan trọng giúp xác định chính xác vị trí và mức độ của tổn thương, từ đó đưa ra phương pháp điều trị thích hợp. Các phương pháp chẩn đoán bao gồm:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra các triệu chứng, như đau lưng, tê bì, yếu cơ và khả năng vận động của bệnh nhân. Việc xác định vị trí và mức độ đau giúp định hướng chẩn đoán ban đầu.
• Chụp X-quang: Đây là phương pháp đầu tiên được sử dụng để phát hiện các dấu hiệu của thoát vị đĩa đệm. Mặc dù không thể nhìn thấy rõ ràng đĩa đệm, chụp X-quang giúp bác sĩ loại trừ các nguyên nhân khác như gãy xương, viêm khớp.
• MRI (Cộng hưởng từ): MRI là phương pháp chẩn đoán hình ảnh chính xác nhất trong việc phát hiện thoát vị nội xốp. Phương pháp này cho phép quan sát rõ ràng tình trạng của đĩa đệm, các rễ thần kinh và tủy sống, từ đó xác định mức độ thoát vị và ảnh hưởng của nó lên các dây thần kinh.
• CT Scan (Chụp cắt lớp vi tính): Nếu cần thiết, bác sĩ có thể yêu cầu chụp CT để có cái nhìn chi tiết hơn về các cấu trúc trong cột sống, đặc biệt là khi kết quả MRI không rõ ràng hoặc khi MRI không có sẵn.
• Đo điện cơ (EMG): Phương pháp này giúp đánh giá sự hoạt động của cơ bắp và dây thần kinh, từ đó xác định mức độ tổn thương thần kinh và khả năng gây yếu cơ.

Chẩn đoán sớm thoát vị nội xốp là yếu tố quan trọng giúp lựa chọn phương pháp điều trị hiệu quả, ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng sau này.

Khi nào cần gặp bác sĩ về thoát vị nội xốp

Thoát vị nội xốp có thể dẫn đến những triệu chứng khá nghiêm trọng nếu không được điều trị sớm. Dưới đây là một số dấu hiệu cho thấy bạn cần gặp bác sĩ ngay:

• Đau lưng dữ dội: Nếu bạn bị cơn đau lưng kéo dài hoặc đau dữ dội không thuyên giảm dù đã nghỉ ngơi, điều này có thể là dấu hiệu của thoát vị đĩa đệm.
• Tê bì hoặc ngứa ran ở tay, chân: Cảm giác tê bì hoặc ngứa ran, đặc biệt là khi di chuyển, có thể chỉ ra rằng dây thần kinh bị chèn ép do thoát vị nội xốp.
• Yếu cơ: Khi bạn cảm thấy yếu đi hoặc không thể kiểm soát được các chi, đặc biệt là ở chân, đây là dấu hiệu cần phải thăm khám ngay.
• Rối loạn chức năng tiểu tiện hoặc đại tiện: Thoát vị đĩa đệm nặng có thể gây áp lực lên các dây thần kinh kiểm soát bàng quang và ruột, dẫn đến các vấn đề tiểu tiện hoặc đại tiện không kiểm soát.
• Đau lan tỏa: Cơn đau có thể lan từ lưng xuống mông, đùi và chân, đôi khi có thể làm cho bạn không thể đứng hoặc đi lại bình thường.

Nếu bạn gặp phải bất kỳ triệu chứng nào trong số này, việc đến gặp bác sĩ ngay lập tức là điều cần thiết để có thể chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nghiêm trọng.

Phòng ngừa thoát vị nội xốp

Mặc dù không thể hoàn toàn ngăn ngừa thoát vị nội xốp, nhưng một số biện pháp phòng ngừa có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và duy trì sức khỏe cột sống. Các cách phòng ngừa bao gồm:

• Duy trì cân nặng hợp lý: Cân nặng quá mức tạo thêm áp lực lên cột sống và đĩa đệm. Ăn uống khoa học và tập thể dục thường xuyên giúp duy trì cân nặng lý tưởng và giảm nguy cơ thoát vị đĩa đệm.
• Luyện tập thể dục đều đặn: Các bài tập thể dục giúp củng cố cơ lưng và cơ bụng, làm tăng độ linh hoạt của cột sống, giảm căng thẳng cho các đĩa đệm. Đặc biệt, các bài tập như yoga, bơi lội hoặc đi bộ có thể rất có ích.
• Điều chỉnh tư thế: Việc ngồi, đứng và làm việc với tư thế đúng không chỉ giúp tránh căng thẳng cho cột sống mà còn giúp duy trì sức khỏe đĩa đệm. Tránh ngồi lâu hoặc vặn người quá mức trong khi làm việc.
• Tránh nâng vật nặng không đúng cách: Khi cần nâng đồ vật, hãy đảm bảo bạn cúi người từ đầu gối thay vì từ lưng, điều này giúp giảm thiểu áp lực lên cột sống và đĩa đệm.
• Tăng cường các bài tập giãn cơ: Thực hiện các bài tập giãn cơ nhẹ nhàng giúp duy trì độ linh hoạt cho cơ bắp và các khớp, giảm căng thẳng cho cột sống.
• Tránh thói quen hút thuốc: Hút thuốc làm giảm lưu thông máu đến cột sống, làm cho các đĩa đệm trở nên yếu và dễ bị thoát vị hơn. Vì vậy, bỏ thuốc lá là một bước quan trọng để bảo vệ sức khỏe cột sống.

Thực hiện các biện pháp phòng ngừa này có thể giúp giảm thiểu nguy cơ mắc thoát vị nội xốp, đồng thời bảo vệ sức khỏe cột sống trong dài hạn.

Phương pháp điều trị thoát vị nội xốp

Việc điều trị thoát vị nội xốp phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh và các triệu chứng cụ thể mà bệnh nhân gặp phải. Các phương pháp điều trị có thể được chia thành điều trị không phẫu thuật và phẫu thuật, với mục tiêu giảm đau, phục hồi chức năng và ngăn ngừa biến chứng.

Điều trị không phẫu thuật

Điều trị không phẫu thuật thường là phương pháp đầu tiên được bác sĩ chỉ định, đặc biệt đối với những trường hợp thoát vị nội xốp nhẹ đến trung bình. Mục tiêu của phương pháp này là giảm đau, cải thiện chức năng và phục hồi khả năng vận động.

• Thuốc giảm đau: Các loại thuốc giảm đau không kê đơn như paracetamol (Tylenol) hoặc ibuprofen (Advil) có thể giúp giảm đau nhẹ và chống viêm ở mức độ nhẹ. Đối với cơn đau nghiêm trọng hơn, bác sĩ có thể chỉ định các thuốc giảm đau mạnh hơn như tramadol.
• Thuốc giãn cơ: Thuốc giãn cơ như methocarbamol (Robaxin) hoặc cyclobenzaprine (Flexeril) có thể được chỉ định để giúp giảm tình trạng co cứng cơ và cải thiện sự linh hoạt của cơ thể.
• Thuốc corticosteroid: Những thuốc này như prednisone hoặc methylprednisolone có tác dụng chống viêm mạnh, giúp giảm sưng tấy và đau. Chúng có thể được sử dụng trong trường hợp đau dữ dội hoặc khi các phương pháp điều trị khác không hiệu quả.
• Vật lý trị liệu: Các bài tập vật lý trị liệu có thể giúp bệnh nhân tăng cường sức mạnh cơ bắp, cải thiện sự linh hoạt của cột sống và giảm áp lực lên đĩa đệm bị thoát vị. Chuyên gia vật lý trị liệu sẽ hướng dẫn bệnh nhân các bài tập phục hồi chức năng phù hợp.
• Châm cứu và các phương pháp hỗ trợ: Trong Đông y, châm cứu và mát xa có thể giúp giảm đau và thư giãn cơ bắp, giúp bệnh nhân giảm cơn đau mà không cần dùng thuốc.

Phẫu thuật trong điều trị thoát vị nội xốp

Khi các phương pháp điều trị không phẫu thuật không mang lại hiệu quả hoặc nếu bệnh nhân gặp phải biến chứng nghiêm trọng như liệt hoặc mất khả năng kiểm soát tiểu tiện, phẫu thuật có thể là lựa chọn cần thiết.

• Phẫu thuật loại bỏ phần đĩa đệm thoát vị: Đây là phương pháp phổ biến nhất, trong đó bác sĩ sẽ loại bỏ phần đĩa đệm bị thoát vị, giải phóng áp lực lên các dây thần kinh. Phẫu thuật này giúp giảm đau và phục hồi khả năng vận động cho bệnh nhân.
• Phẫu thuật tạo hình đĩa đệm: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể thực hiện phẫu thuật để thay thế đĩa đệm bị thoát vị bằng một đĩa đệm nhân tạo, giúp phục hồi chức năng cột sống và giảm đau.
• Phẫu thuật fusion cột sống: Khi đĩa đệm bị thoát vị nghiêm trọng hoặc nhiều đĩa đệm bị ảnh hưởng, phẫu thuật fusion (liền xương) có thể được thực hiện để ổn định cột sống, giúp giảm cơn đau và hạn chế khả năng tái phát thoát vị đĩa đệm.

Phẫu thuật thường được chỉ định khi tình trạng của bệnh nhân không thể cải thiện bằng các phương pháp điều trị bảo tồn và có nguy cơ gây tổn thương nghiêm trọng đến thần kinh.

Điều trị kết hợp với các phương pháp hỗ trợ

Ngoài các phương pháp điều trị chính, một số phương pháp hỗ trợ có thể giúp bệnh nhân cải thiện tình trạng của mình và giảm thiểu cơn đau.

• Châm cứu: Đây là phương pháp trong y học cổ truyền giúp giảm đau và tăng cường tuần hoàn máu, mang lại hiệu quả nhất định trong việc hỗ trợ điều trị thoát vị nội xốp.
• Mát-xa trị liệu: Kỹ thuật mát-xa có thể làm thư giãn cơ bắp, giảm đau và cải thiện tuần hoàn máu, giúp bệnh nhân phục hồi nhanh hơn.
• Tập luyện yoga: Các bài tập yoga có thể giúp kéo giãn cơ thể, tăng cường sức mạnh cơ bắp và làm giảm áp lực lên cột sống.

Điều trị bằng thuốc Tây y

Thuốc Tây y đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị thoát vị nội xốp, đặc biệt là khi bệnh nhân gặp phải cơn đau dữ dội và không thể chịu đựng được. Các loại thuốc phổ biến bao gồm:

• Thuốc giảm đau non-steroid: Ibuprofen (Advil) và naproxen (Aleve) giúp giảm đau và chống viêm hiệu quả mà không cần đến thuốc kê đơn.
• Thuốc giãn cơ: Sử dụng các thuốc giãn cơ như cyclobenzaprine (Flexeril) hoặc methocarbamol (Robaxin) giúp giảm tình trạng co cứng cơ và giảm đau do thoát vị đĩa đệm.
• Corticosteroid: Khi đau và viêm trở nên nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định dùng corticosteroid như methylprednisolone hoặc prednisone để giảm viêm và làm giảm đau.

Việc điều trị thoát vị nội xốp cần phải được điều chỉnh phù hợp với mức độ nghiêm trọng của bệnh. Kết hợp các phương pháp điều trị chính thống và hỗ trợ sẽ giúp bệnh nhân phục hồi nhanh chóng và giảm thiểu nguy cơ tái phát.

Nguồn: Soytethainguyen