Bệnh Á Sừng: Nguyên Nhân, Triệu Chứng, Cách Điều Trị

Bệnh á sừng là gì, phân loại?

Bệnh á sừng (Ichthyosis vulgaris) là một rối loạn di truyền phổ biến đặc trưng bởi tình trạng da khô, bong vảy giống như vảy cá. Tình trạng này thường xuất hiện ở các vùng da như lòng bàn tay, lòng bàn chân, khuỷu tay, đầu gối và có thể lan ra các vùng da khác.

Có nhiều kiểu á sừng khác nhau, như:

• Á sừng thông thường (Ichthyosis vulgaris): Đây là dạng phổ biến nhất, gây khô da, bong vảy nhỏ, thường xuất hiện ở các chi, ít ảnh hưởng đến mặt.
• Á sừng liên kết X (X-linked ichthyosis): Chỉ ảnh hưởng đến nam giới, da dày, sẫm màu, bong vảy lớn.
• Á sừng bẩm sinh lamella (Lamellar ichthyosis): Hiếm gặp, trẻ sơ sinh được bao bọc bởi lớp màng dày, bong tróc sau sinh.
• Á sừng da dạng keo (Epidermolytic ichthyosis): Hiếm gặp, da đỏ, phồng rộp, dễ nhiễm trùng.
• ...

Triệu chứng á sừng thường gặp

• Da khô, dày sừng: Đây là triệu chứng điển hình của bệnh á sừng. Da trở nên khô ráp, sần sùi, thậm chí nứt nẻ và bong tróc.
• Ngứa: Ngứa có thể xuất hiện, đặc biệt là khi da bị khô hoặc tiếp xúc với các chất kích thích.
• Nứt nẻ: Da có thể nứt nẻ, gây đau và tăng nguy cơ nhiễm trùng.
• Đau: Trong trường hợp nặng, da nứt nẻ sâu có thể gây đau đớn.
• Thay đổi màu sắc da: Da có thể trở nên sẫm màu hơn hoặc xuất hiện các đốm đỏ.

Nguyên nhân gây á sừng

• Yếu tố di truyền: Bệnh á sừng thường có tính chất gia đình, nếu bố mẹ mắc bệnh thì con cái có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
• Môi trường: Tiếp xúc thường xuyên với các chất kích thích như xà phòng, hóa chất, nước cứng... có thể làm trầm trọng thêm tình trạng á sừng.
• Thời tiết: Thời tiết khô hanh, lạnh giá khiến da dễ mất nước và khô ráp hơn, làm tăng nguy cơ á sừng.
• Các bệnh lý khác: Một số bệnh lý như viêm da cơ địa, vẩy nến... cũng có thể liên quan đến bệnh á sừng.

Biến chứng bệnh á sừng

Mặc dù bệnh á sừng thường không gây nguy hiểm đến tính mạng, nhưng nếu không được kiểm soát tốt, nó có thể dẫn đến một số biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

• Nhiễm trùng da: Các vết nứt trên da tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập, gây nhiễm trùng da, biểu hiện bằng sưng, đỏ, đau, và có thể có mủ.
• Rối loạn tâm lý: Ngứa ngáy, khó chịu kéo dài, cùng với sự thay đổi về ngoại hình có thể gây ra căng thẳng, lo lắng, thậm chí trầm cảm.
• Hạn chế vận động: Trong trường hợp nặng, á sừng ở lòng bàn tay, bàn chân có thể gây đau đớn, nứt nẻ sâu, ảnh hưởng đến khả năng cầm nắm, đi lại.
• Suy giảm chất lượng cuộc sống: Các triệu chứng của á sừng, đặc biệt là ngứa và mất thẩm mỹ, có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ, công việc, và các hoạt động hàng ngày, làm giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Chẩn đoán bệnh á sừng

• Triệu chứng lâm sàng: Bác sĩ sẽ quan sát các biểu hiện trên da như dày sừng, khô ráp, nứt nẻ, bong tróc, thường ở các vị trí đặc trưng như lòng bàn tay, bàn chân, khuỷu tay, đầu gối.
• Tiền sử gia đình: Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh á sừng trong gia đình, đặc biệt là ở bố mẹ hoặc anh chị em ruột.
• Sinh thiết da: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định sinh thiết da để loại trừ các bệnh lý khác có biểu hiện tương tự như vẩy nến, viêm da cơ địa.
• Các xét nghiệm khác: Đôi khi cần thiết để loại trừ các nguyên nhân tiềm ẩn khác như suy giáp, thiếu hụt vitamin A.

Đối tượng bị á sừng

• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh á sừng: Tính di truyền đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của bệnh.
• Trẻ em và thanh thiếu niên: Bệnh thường khởi phát ở độ tuổi này.
• Người sống hoặc làm việc trong môi trường khô hanh: Tiếp xúc thường xuyên với các yếu tố gây khô da làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Người mắc các bệnh lý về da khác như viêm da cơ địa, vẩy nến...

Khi nào cần gặp bác sĩ?

• Các triệu chứng không cải thiện hoặc trở nên nặng hơn sau khi tự chăm sóc tại nhà.
• Da bị nứt nẻ, chảy máu, hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng như sưng, đỏ, nóng, đau.
• Ngứa ngáy dữ dội gây khó chịu, mất ngủ hoặc ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.
• Nghi ngờ có các bệnh lý da liễu khác kèm theo.

Điều trị bệnh á sừng

Mục tiêu chính của điều trị bệnh á sừng là làm mềm da, giảm triệu chứng khô ráp, nứt nẻ, ngứa ngáy và cải thiện thẩm mỹ. 

Hiện nay, chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn bệnh á sừng, tuy nhiên, các biện pháp sau có thể giúp kiểm soát triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống người bệnh:

Chăm sóc da hàng ngày

• Tắm rửa bằng nước ấm, tránh nước nóng và xà phòng có tính tẩy rửa mạnh
• Sử dụng kem dưỡng ẩm thường xuyên, đặc biệt sau khi tắm hoặc tiếp xúc với nước
• Lựa chọn các loại kem dưỡng ẩm có chứa các thành phần như urea, acid lactic, glycerin, hoặc các chất làm mềm da khác.

Thuốc bôi

• Kem hoặc thuốc mỡ chứa corticosteroid: Giúp giảm viêm và ngứa, tuy nhiên cần sử dụng theo chỉ định của bác sĩ để tránh tác dụng phụ. Một số loại thuốc corticosteroid thường dùng bao gồm: Hydrocortisone, Betamethasone, Clobetasol propionate...
• Kem chứa retinoid: Giúp cải thiện tình trạng dày sừng và bong tróc da, nhưng có thể gây kích ứng da, đặc biệt lúc đầu sử dụng. Tretinoin, Adapalene là những retinoid thường được sử dụng.
• Kem chứa urea hoặc acid lactic nồng độ cao: Giúp làm mềm và loại bỏ lớp sừng dày trên da. Các sản phẩm chứa 10% hoặc 20% urea, hoặc 5% đến 12% acid lactic thường được khuyến cáo.
• Kem chứa các thành phần dưỡng ẩm và làm mềm da khác: Dầu khoáng, dầu dừa, bơ shea, lô hội... cũng có thể giúp làm dịu và dưỡng ẩm cho da.

Thuốc uống

• Retinoid đường uống: Chỉ định trong trường hợp á sừng nặng hoặc không đáp ứng với điều trị tại chỗ. Isotretinoin là một loại retinoid đường uống thường được sử dụng, tuy nhiên cần thận trọng vì có thể gây tác dụng phụ nghiêm trọng.
• Thuốc kháng histamine: Giúp giảm ngứa, đặc biệt vào ban đêm. Một số loại thuốc kháng histamine thường dùng bao gồm: Loratadine, Cetirizine, Fexofenadine...

Các phương pháp khác

• Liệu pháp ánh sáng: Sử dụng ánh sáng tia cực tím (UV) có kiểm soát để làm chậm sự tăng sinh tế bào da và giảm viêm. Thường được chỉ định cho các trường hợp á sừng nặng hoặc không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác.
• Liệu pháp tâm lý: Á sừng có thể gây ảnh hưởng đến tâm lý và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Liệu pháp tâm lý có thể giúp người bệnh đối phó với căng thẳng, lo lắng, và các vấn đề tâm lý khác liên quan đến bệnh.

Lưu ý: Việc điều trị bệnh á sừng cần kiên trì và tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ. Tùy vào mức độ nghiêm trọng và tình trạng cụ thể của từng người bệnh, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.

Dưới đây là đánh giá ưu, nhược điểm của mỗi phương pháp:

Bệnh á sừng là một tình trạng mãn tính, không thể chữa khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên, với việc chăm sóc da đúng cách và tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ, bạn hoàn toàn có thể kiểm soát được bệnh và cải thiện chất lượng cuộc sống.