Bệnh ho gà: Nguyên nhân, Triệu chứng và Phương pháp Điều trị

Bệnh ho gà là một bệnh lý viêm đường hô hấp cấp tính do vi khuẩn Bordetella pertussis gây ra, đặc trưng bởi những cơn ho dữ dội kéo dài. Bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ, nhưng người lớn cũng có thể mắc phải, đặc biệt khi không được tiêm phòng đầy đủ. Triệu chứng của bệnh bao gồm ho dữ dội, thở rít và đôi khi nôn sau các cơn ho. Nếu không được điều trị kịp thời, ho gà có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như viêm phổi, suy hô hấp. Việc phát hiện và điều trị sớm là rất quan trọng để ngăn ngừa biến chứng và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Định nghĩa và phân loại bệnh ho gà

Bệnh ho gà là một bệnh lý nhiễm trùng do vi khuẩn Bordetella pertussis gây ra, ảnh hưởng chủ yếu đến hệ hô hấp, đặc biệt là ở trẻ em dưới năm tuổi. Bệnh thường bắt đầu với những triệu chứng nhẹ, nhưng sau đó phát triển thành các cơn ho dữ dội, có thể kéo dài và gây mệt mỏi nghiêm trọng. Bệnh lây lan chủ yếu qua các giọt bắn khi người bệnh ho hoặc hắt hơi. Mặc dù ho gà có thể gặp ở bất kỳ lứa tuổi nào, nhưng nguy hiểm nhất là ở trẻ nhỏ và người già, khi hệ miễn dịch yếu hơn.

Phân loại bệnh ho gà chủ yếu dựa trên mức độ nghiêm trọng và thời gian phát triển của các triệu chứng. Trong đó, có thể chia bệnh thành ba giai đoạn chính: giai đoạn đầu (giai đoạn khởi phát), giai đoạn ho dữ dội (giai đoạn toàn phát), và giai đoạn phục hồi. Mỗi giai đoạn có những đặc điểm riêng biệt, từ triệu chứng nhẹ như cảm cúm trong giai đoạn khởi phát cho đến các cơn ho kéo dài và khó thở trong giai đoạn ho dữ dội.

Triệu chứng của bệnh ho gà

Triệu chứng của bệnh ho gà xuất hiện theo từng giai đoạn và có sự thay đổi rõ rệt, từ nhẹ nhàng sang nghiêm trọng. Giai đoạn đầu của bệnh thường bắt đầu giống như cảm lạnh hoặc cúm, với triệu chứng như sổ mũi, hắt hơi, và sốt nhẹ. Tuy nhiên, khi bệnh chuyển sang giai đoạn ho dữ dội, bệnh nhân sẽ bắt đầu có những cơn ho đặc trưng kéo dài, khó thở và thở rít. Cơn ho thường kết thúc bằng một tiếng rít lớn khi bệnh nhân hít vào sâu, tạo ra âm thanh đặc trưng.

Bệnh ho gà có thể gây nôn mửa sau các cơn ho nặng, làm tăng nguy cơ mất nước và mệt mỏi. Các triệu chứng này có thể kéo dài trong vài tuần hoặc thậm chí tháng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh, đặc biệt là ở trẻ em nhỏ và những người có hệ miễn dịch suy yếu. Trong một số trường hợp, ho gà có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi, suy hô hấp, hoặc tổn thương thần kinh do thiếu oxy.

Nguyên nhân gây bệnh ho gà

Bệnh ho gà chủ yếu do vi khuẩn Bordetella pertussis gây ra. Vi khuẩn này xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp và bám vào các tế bào niêm mạc trong đường thở, gây ra viêm nhiễm. Dưới đây là những nguyên nhân chính dẫn đến sự xuất hiện của bệnh:

• Lây qua giọt bắn: Bệnh ho gà chủ yếu lây lan qua các giọt bắn nhỏ từ người bệnh khi ho hoặc hắt hơi. Các giọt bắn chứa vi khuẩn có thể bay vào không khí và khi người khỏe mạnh hít phải, vi khuẩn sẽ xâm nhập vào cơ thể.
• Tiếp xúc trực tiếp với người bệnh: Những người tiếp xúc gần gũi với người bệnh, như gia đình, bạn bè, hoặc đồng nghiệp, có nguy cơ cao bị nhiễm bệnh ho gà.
• Hệ miễn dịch yếu: Những người có hệ miễn dịch suy yếu, như trẻ nhỏ chưa được tiêm phòng đầy đủ, người già hoặc những người có bệnh lý nền, dễ bị mắc bệnh ho gà hơn.
• Chưa tiêm phòng đầy đủ: Việc không tiêm vaccine phòng bệnh ho gà hoặc tiêm không đầy đủ theo lịch trình khuyến nghị sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh, đặc biệt ở trẻ em.

Đối tượng dễ mắc bệnh ho gà

Bệnh ho gà có thể gặp ở bất kỳ lứa tuổi nào, tuy nhiên, một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao hơn do yếu tố cơ thể và môi trường. Cụ thể:

• Trẻ em dưới năm tuổi: Trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới một tuổi, là đối tượng dễ mắc bệnh ho gà và có nguy cơ cao mắc phải các biến chứng nghiêm trọng. Hệ miễn dịch của trẻ còn non yếu, chưa phát triển đầy đủ để chống lại vi khuẩn.
• Người chưa tiêm vaccine phòng bệnh: Những người không tiêm phòng ho gà hoặc tiêm không đúng lịch có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Tiêm phòng là cách hiệu quả nhất để phòng ngừa bệnh.
• Người già: Người lớn tuổi thường có hệ miễn dịch yếu và dễ bị ảnh hưởng nặng nề khi mắc các bệnh nhiễm trùng, trong đó có ho gà. Các bệnh nền và sự suy giảm sức đề kháng là yếu tố làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh.
• Người có bệnh lý nền: Những người mắc các bệnh mãn tính như bệnh tim mạch, phổi hoặc đái tháo đường có hệ miễn dịch suy giảm và dễ bị vi khuẩn Bordetella pertussis tấn công, gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn khi mắc bệnh ho gà.

Biến chứng của bệnh ho gà

Bệnh ho gà có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Dưới đây là những biến chứng phổ biến mà bệnh ho gà có thể gây ra:

• Viêm phổi: Một trong những biến chứng nặng nề nhất của ho gà là viêm phổi, đặc biệt ở trẻ em và người già. Vi khuẩn Bordetella pertussis có thể lây lan xuống phổi, gây viêm, dẫn đến khó thở và giảm khả năng trao đổi khí.
• Suy hô hấp: Những cơn ho kéo dài và mạnh có thể làm giảm khả năng hô hấp, dẫn đến tình trạng thiếu oxy, đặc biệt trong các cơn ho dữ dội. Điều này có thể gây ra suy hô hấp nghiêm trọng, cần phải điều trị khẩn cấp.
• Chảy máu trong mắt hoặc não: Các cơn ho mạnh và liên tục có thể dẫn đến tăng áp lực trong cơ thể, gây ra chảy máu trong mắt hoặc thậm chí trong não. Điều này có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe.
• Mất nước: Nôn mửa do ho kéo dài có thể làm bệnh nhân mất nước, dẫn đến tình trạng cơ thể suy kiệt và cần được bù nước kịp thời để tránh các vấn đề nghiêm trọng.
• Tổn thương thần kinh: Một số trường hợp, bệnh ho gà có thể gây tổn thương hệ thần kinh, đặc biệt là ở những trẻ nhỏ, với các triệu chứng như co giật hoặc tổn thương dây thần kinh.

Chẩn đoán bệnh ho gà

Việc chẩn đoán bệnh ho gà cần được thực hiện càng sớm càng tốt để có phương pháp điều trị hiệu quả. Các bác sĩ thường dựa vào các dấu hiệu lâm sàng kết hợp với một số xét nghiệm để đưa ra chẩn đoán chính xác. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán bệnh ho gà:

• Xét nghiệm dịch tiết họng: Đây là phương pháp chẩn đoán chính để xác định vi khuẩn Bordetella pertussis. Bác sĩ sẽ lấy mẫu dịch từ họng của bệnh nhân và tiến hành nuôi cấy hoặc PCR để phát hiện vi khuẩn gây bệnh.
• Xét nghiệm huyết thanh: Việc xét nghiệm huyết thanh có thể giúp phát hiện sự hiện diện của kháng thể đặc hiệu đối với vi khuẩn ho gà trong máu. Đây là phương pháp hỗ trợ giúp chẩn đoán, đặc biệt trong giai đoạn sau khi bệnh đã phát triển.
• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành khám lâm sàng, đánh giá triệu chứng của bệnh nhân như các cơn ho dữ dội, thở rít, nôn mửa và các dấu hiệu khác. Điều này giúp bác sĩ nghi ngờ và quyết định các xét nghiệm cần thiết.
• Chẩn đoán phân biệt: Do bệnh ho gà có triệu chứng khá giống các bệnh viêm đường hô hấp khác, việc phân biệt ho gà với các bệnh khác như cảm cúm hay viêm phế quản là rất quan trọng. Chẩn đoán chính xác sẽ giúp đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.

Khi nào cần gặp bác sĩ khi bị bệnh ho gà

Bệnh ho gà có thể gây ra nhiều triệu chứng khó chịu, và trong một số trường hợp, nếu không được chăm sóc kịp thời, bệnh có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm. Dưới đây là những tình huống khi bạn nên gặp bác sĩ ngay lập tức:

• Khi cơn ho kéo dài và không thuyên giảm: Nếu bạn hoặc trẻ em bị ho dữ dội kéo dài trong nhiều tuần mà không có dấu hiệu giảm bớt, đây có thể là dấu hiệu của bệnh ho gà và bạn cần đến bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
• Khi thở rít hoặc khó thở: Nếu sau mỗi cơn ho, bạn cảm thấy khó thở hoặc nghe thấy âm thanh thở rít, đặc biệt là ở trẻ nhỏ, đây là dấu hiệu cho thấy đường hô hấp có thể bị tắc nghẽn hoặc bị viêm nhiễm nghiêm trọng, cần được khám chữa ngay.
• Khi có dấu hiệu mất nước: Nôn mửa liên tục sau các cơn ho có thể dẫn đến mất nước nghiêm trọng. Nếu bệnh nhân không thể uống đủ nước hoặc có các triệu chứng như khô miệng, da khô, hoặc đi tiểu ít, bạn nên đến bệnh viện ngay lập tức.
• Khi có các dấu hiệu của viêm phổi: Ho gà có thể dẫn đến viêm phổi, đặc biệt khi người bệnh có các triệu chứng như ho có đờm đặc, sốt cao, mệt mỏi kéo dài, hoặc khó thở. Những triệu chứng này đòi hỏi phải can thiệp y tế ngay.
• Khi trẻ em dưới một tuổi có cơn ho dữ dội: Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới một tuổi có nguy cơ gặp phải các biến chứng nghiêm trọng do ho gà. Nếu trẻ có các triệu chứng ho nặng và thở khó khăn, hãy đưa trẻ đến bác sĩ ngay lập tức.

Phòng ngừa bệnh ho gà

Bệnh ho gà có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, nhưng may mắn là có những biện pháp phòng ngừa hiệu quả để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh. Dưới đây là các phương pháp phòng ngừa bệnh ho gà:

• Tiêm vaccine phòng bệnh ho gà: Tiêm vaccine là cách hiệu quả nhất để phòng ngừa bệnh ho gà. Vaccine DTaP (Diphtheria, Tetanus, Pertussis) được khuyến nghị cho trẻ em và cần tiêm theo đúng lịch tiêm chủng. Người lớn cũng nên tiêm nhắc lại vaccine này để bảo vệ bản thân và cộng đồng.
• Tiêm phòng cho phụ nữ mang thai: Phụ nữ mang thai nên tiêm phòng ho gà trong thai kỳ để bảo vệ trẻ sơ sinh khỏi nhiễm trùng khi chào đời. Việc tiêm phòng trong tam cá nguyệt thứ ba của thai kỳ giúp truyền kháng thể bảo vệ đến trẻ sơ sinh.
• Hạn chế tiếp xúc với người bệnh: Nếu bạn biết rằng mình hoặc người thân có triệu chứng ho gà, hãy hạn chế tiếp xúc với người khác, đặc biệt là trẻ nhỏ và người già, những đối tượng dễ bị tổn thương trước bệnh. Việc tránh lây lan bệnh là rất quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
• Thực hiện vệ sinh cá nhân tốt: Rửa tay thường xuyên, đặc biệt sau khi ho hoặc hắt hơi, là một cách hiệu quả để giảm nguy cơ lây nhiễm vi khuẩn ho gà. Đồng thời, hãy sử dụng khăn giấy hoặc khuỷu tay khi ho để tránh lây lan vi khuẩn qua không khí.
• Đảm bảo không khí trong lành và sạch sẽ: Tránh tiếp xúc với môi trường có bụi bẩn hoặc các chất gây dị ứng có thể làm tăng nguy cơ viêm nhiễm đường hô hấp, đặc biệt đối với trẻ nhỏ hoặc người có hệ miễn dịch yếu.

Việc phòng ngừa bệnh ho gà thông qua tiêm phòng và các biện pháp vệ sinh hợp lý là rất quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe của cộng đồng và giảm thiểu sự lây lan của bệnh.

Phương pháp điều trị bệnh ho gà

Điều trị bệnh ho gà chủ yếu bao gồm việc sử dụng thuốc và biện pháp hỗ trợ để giảm triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến cho bệnh ho gà:

Điều trị bằng kháng sinh

Kháng sinh là phương pháp điều trị chính đối với bệnh ho gà, giúp tiêu diệt vi khuẩn Bordetella pertussis và giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh nếu được sử dụng trong giai đoạn đầu. Cụ thể:

• Azithromycin: Là kháng sinh phổ rộng thuộc nhóm macrolid, thường được sử dụng trong điều trị bệnh ho gà. Azithromycin giúp tiêu diệt vi khuẩn và giảm thiểu sự lây lan của bệnh.
• Clarithromycin: Cũng thuộc nhóm macrolid, clarithromycin là một lựa chọn khác để điều trị ho gà, giúp giảm cơn ho và giảm thiểu vi khuẩn trong cơ thể.
• Erythromycin: Là một loại kháng sinh khác thuộc nhóm macrolid, erythromycin cũng được sử dụng để điều trị ho gà, giúp ngừng sự phát triển của vi khuẩn và giảm nguy cơ lây lan.

Việc sử dụng kháng sinh đúng cách không chỉ giúp người bệnh giảm nhanh triệu chứng mà còn ngăn ngừa biến chứng nghiêm trọng.

Điều trị hỗ trợ và giảm triệu chứng

Ngoài việc sử dụng kháng sinh, điều trị hỗ trợ có thể giúp người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn và tăng khả năng phục hồi. Dưới đây là các biện pháp hỗ trợ quan trọng:

• Giảm ho và thở rít: Việc sử dụng thuốc giảm ho như Dextromethorphan có thể giúp làm dịu cơn ho dữ dội. Tuy nhiên, các thuốc này không phải lúc nào cũng được khuyến nghị cho trẻ nhỏ, vì chúng có thể gây tác dụng phụ.
• Dùng thuốc hạ sốt: Thuốc như Paracetamol hoặc Ibuprofen có thể được sử dụng để giảm sốt và đau cơ, giúp người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn trong quá trình điều trị.
• Bổ sung oxy: Trong trường hợp bệnh nhân bị suy hô hấp do bệnh ho gà, việc bổ sung oxy qua mặt nạ hoặc ống thở có thể giúp duy trì sự trao đổi khí và tránh tình trạng thiếu oxy trong cơ thể.

Các biện pháp hỗ trợ này giúp cải thiện sự thoải mái của người bệnh và hỗ trợ quá trình phục hồi từ bệnh ho gà.

Điều trị cho trẻ em và người có hệ miễn dịch yếu

Đối với trẻ nhỏ và những người có hệ miễn dịch yếu, bệnh ho gà có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng hơn. Do đó, điều trị cần được điều chỉnh sao cho phù hợp với các đối tượng này:

• Tiêm vaccine phòng bệnh: Mặc dù không phải là phương pháp điều trị trực tiếp, việc tiêm phòng vaccine DTaP cho trẻ em trong giai đoạn đầu đời là một biện pháp quan trọng để phòng ngừa ho gà và hạn chế các biến chứng nặng.
• Điều trị trong môi trường bệnh viện: Trong một số trường hợp nghiêm trọng, trẻ em hoặc người lớn tuổi có thể cần điều trị tại bệnh viện, nơi có thể theo dõi sát sao và cung cấp các biện pháp hỗ trợ như oxy, truyền dịch, hoặc thở máy nếu cần thiết.

Việc điều trị cho những đối tượng này đòi hỏi sự giám sát chặt chẽ của các bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong suốt quá trình điều trị.

Chăm sóc tại nhà và theo dõi sau điều trị

Sau khi sử dụng kháng sinh và điều trị hỗ trợ, người bệnh có thể được chăm sóc tại nhà nếu triệu chứng không quá nghiêm trọng. Một số lưu ý quan trọng khi chăm sóc tại nhà bao gồm:

• Giữ ấm cơ thể và tạo môi trường thông thoáng: Tránh các yếu tố gây kích ứng đường hô hấp, như khói thuốc hoặc không khí quá lạnh.
• Đảm bảo chế độ dinh dưỡng hợp lý: Cung cấp đủ nước và chế độ ăn nhẹ giúp cơ thể phục hồi nhanh chóng. Người bệnh cần được bổ sung đủ nước để tránh mất nước và giúp hệ thống miễn dịch hoạt động tốt.
• Theo dõi sự thay đổi triệu chứng: Theo dõi diễn biến của bệnh và đưa người bệnh đến bác sĩ nếu triệu chứng không cải thiện hoặc có dấu hiệu biến chứng.

Điều trị bệnh ho gà cần được thực hiện liên tục và chú trọng đến việc chăm sóc toàn diện, đặc biệt đối với những đối tượng có nguy cơ cao.

Bệnh ho gà nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng. Việc sử dụng kháng sinh và các biện pháp điều trị hỗ trợ là rất quan trọng trong việc giảm thiểu nguy cơ và cải thiện sức khỏe người bệnh.

Nguồn: Soytethainguyen