Viêm họng trào ngược dạ dày thực quản: Nguyên nhân và điều trị

Cập nhật lúc 16:55 - 26/12/2024

Đánh giá bài viết

Viêm họng trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là tình trạng khi acid dạ dày trào ngược lên thực quản và gây kích thích niêm mạc họng. Người mắc bệnh thường gặp phải triệu chứng như đau họng, khản tiếng, cảm giác vướng víu ở cổ, thậm chí ho kéo dài. Đây là một bệnh lý phổ biến và có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Cùng tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị hiệu quả giúp giảm thiểu sự khó chịu do viêm họng trào ngược dạ dày thực quản.

Định nghĩa và phân loại viêm họng trào ngược dạ dày thực quản

Viêm họng trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là tình trạng xảy ra khi acid và các chất từ dạ dày trào ngược lên thực quản và có thể lên tới vùng họng. Acid này gây kích ứng và viêm niêm mạc họng, dẫn đến các triệu chứng khó chịu. Bệnh lý này thường gặp ở những người bị trào ngược dạ dày nhưng không được điều trị kịp thời, dẫn đến sự tái phát của tình trạng viêm họng do acid. Trào ngược dạ dày thực quản không chỉ ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa mà còn có thể gây tổn thương cho các cơ quan lân cận như họng, thanh quản và phổi nếu bệnh trở nên mãn tính.

Trào ngược dạ dày thực quản có thể được phân loại theo mức độ nặng nhẹ, bao gồm:

Trào ngược dạ dày thực quản cấp tính: Thường là tình trạng tạm thời, xảy ra khi có sự thay đổi đột ngột về thói quen ăn uống hoặc các yếu tố bên ngoài như stress, đồ ăn cay nóng.
Trào ngược dạ dày thực quản mạn tính: Là tình trạng kéo dài, có thể gây ra nhiều biến chứng nếu không được điều trị đúng cách, ví dụ như viêm họng mạn tính, viêm thanh quản, hoặc viêm phổi.

Mặc dù viêm họng trào ngược dạ dày thực quản có thể ảnh hưởng đến bất kỳ độ tuổi nào, nhưng những người trưởng thành và người cao tuổi là đối tượng dễ mắc phải hơn cả.

Triệu chứng viêm họng trào ngược dạ dày thực quản

Triệu chứng của viêm họng trào ngược dạ dày thực quản khá đa dạng và có thể xuất hiện đột ngột hoặc kéo dài trong thời gian dài. Các triệu chứng điển hình của bệnh bao gồm:

Khản tiếng: Đây là triệu chứng phổ biến nhất khi viêm họng do trào ngược acid. Acid dạ dày tấn công niêm mạc thanh quản và gây ra tình trạng viêm, làm giọng nói trở nên khàn và yếu.
Cảm giác vướng víu hoặc đau rát cổ họng: Người bệnh thường cảm thấy có một khối vướng ở cổ, hoặc cảm giác đau rát, khó nuốt, đặc biệt là khi ăn thức ăn nóng hoặc chua.
Ho khan hoặc ho kéo dài: Ho không có đờm hoặc ho liên tục, đặc biệt là vào buổi sáng, khi acid từ dạ dày trào ngược lên cổ họng trong lúc ngủ.
Đau họng tái phát: Cơn đau họng kéo dài hoặc tái phát thường xuyên, không phải do vi khuẩn hay virus mà chủ yếu là do sự tác động của acid từ dạ dày.
Cảm giác ợ nóng: Mặc dù triệu chứng này chủ yếu liên quan đến hệ tiêu hóa, nhưng nó cũng có thể gây ảnh hưởng đến họng và gây ra cảm giác khó chịu, đau rát ở vùng ngực hoặc cổ.

Ngoài các triệu chứng chính, người bệnh có thể gặp phải tình trạng buồn nôn, đầy hơi, hoặc cảm giác khó chịu khi ăn uống. Nếu bệnh không được điều trị kịp thời, các triệu chứng có thể trở nên nặng nề hơn, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Nguyên nhân viêm họng trào ngược dạ dày thực quản

Viêm họng trào ngược dạ dày thực quản chủ yếu xảy ra do sự tác động của acid và các chất từ dạ dày lên thực quản và họng. Dưới đây là các nguyên nhân chính gây ra tình trạng này:

Trào ngược acid dạ dày: Khi cơ vòng thực quản dưới (LES) không hoạt động hiệu quả, acid dạ dày có thể trào ngược lên thực quản và thậm chí lên đến vùng họng. Điều này gây kích ứng và viêm niêm mạc họng.
Chế độ ăn uống không lành mạnh: Các thực phẩm cay nóng, chua, đồ uống có cồn, cà phê và socola có thể làm tăng mức độ acid trong dạ dày và kích thích quá trình trào ngược.
Stress và căng thẳng tâm lý: Căng thẳng kéo dài có thể làm gia tăng sản xuất acid dạ dày, làm tăng nguy cơ trào ngược và gây viêm họng.
Thói quen ăn uống không đúng giờ: Ăn khuya hoặc ăn quá no trước khi ngủ cũng có thể khiến acid trong dạ dày trào ngược lên thực quản khi cơ thể nằm ngang.
Tăng cân hoặc béo phì: Người bị thừa cân có thể gặp phải áp lực lớn lên cơ vòng thực quản dưới, gây ra tình trạng trào ngược acid.
Sử dụng thuốc lá và rượu bia: Thuốc lá và rượu làm giảm khả năng hoạt động của cơ vòng thực quản dưới, từ đó tạo điều kiện cho acid dạ dày trào ngược lên thực quản.
Bệnh lý tiêu hóa khác: Các bệnh như loét dạ dày, thoát vị hoành, hoặc giảm tính đàn hồi của cơ vòng thực quản dưới cũng có thể làm tăng nguy cơ trào ngược dạ dày thực quản.

Những yếu tố này có thể tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến khả năng cơ thể kiểm soát quá trình tiêu hóa, từ đó gây ra viêm họng do trào ngược dạ dày thực quản.

Đối tượng dễ mắc viêm họng trào ngược dạ dày thực quản

Viêm họng trào ngược dạ dày thực quản có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, nhưng một số nhóm người có nguy cơ cao hơn. Các đối tượng dễ mắc bệnh bao gồm:

Người trưởng thành và người cao tuổi: Khi tuổi tác tăng lên, cơ thể có xu hướng giảm khả năng kiểm soát acid dạ dày, làm tăng nguy cơ trào ngược.
Người bị béo phì: Béo phì làm gia tăng áp lực lên bụng và cơ vòng thực quản dưới, dễ dẫn đến tình trạng acid dạ dày trào ngược.
Người thường xuyên căng thẳng hoặc stress: Stress làm gia tăng sản xuất acid trong dạ dày và làm yếu đi cơ vòng thực quản dưới, dẫn đến nguy cơ trào ngược.
Người có tiền sử bệnh lý dạ dày: Những người bị bệnh viêm loét dạ dày, thoát vị hoành, hoặc viêm thực quản có nguy cơ cao bị trào ngược dạ dày.
Người hút thuốc và sử dụng rượu bia: Nicotine trong thuốc lá và rượu bia làm giảm khả năng hoạt động của cơ vòng thực quản dưới, tạo điều kiện cho acid dạ dày trào ngược.
Người có thói quen ăn uống không lành mạnh: Những người thường xuyên ăn thức ăn cay, nóng, hoặc ăn khuya có nguy cơ cao bị trào ngược dạ dày thực quản.
Phụ nữ mang thai: Sự thay đổi hormon trong quá trình mang thai có thể làm giảm hiệu quả hoạt động của cơ vòng thực quản dưới, từ đó làm gia tăng trào ngược acid.

Nhận biết đối tượng có nguy cơ và các yếu tố nguy cơ giúp phòng ngừa và giảm thiểu khả năng mắc viêm họng trào ngược dạ dày thực quản.

Biến chứng viêm họng trào ngược dạ dày thực quản

Viêm họng trào ngược dạ dày thực quản nếu không được điều trị kịp thời và hiệu quả có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là những biến chứng phổ biến mà người bệnh có thể gặp phải:

Viêm thanh quản mạn tính: Trào ngược acid dạ dày lên thực quản và họng có thể gây viêm thanh quản, làm cho giọng nói bị khàn hoặc mất giọng. Nếu tình trạng này kéo dài, có thể dẫn đến viêm thanh quản mạn tính, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng giao tiếp.
Hội chứng phổi tắc nghẽn mãn tính: Acid trào ngược lên thực quản và vào phổi có thể gây viêm phổi, đặc biệt là khi người bệnh ngủ. Điều này có thể làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh về phổi như viêm phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) hoặc hen suyễn.
Loét thực quản và viêm loét: Sự tiếp xúc liên tục với acid dạ dày có thể gây tổn thương niêm mạc thực quản, dẫn đến viêm loét thực quản. Nếu không điều trị, tình trạng này có thể gây chảy máu, hẹp thực quản hoặc thậm chí là ung thư thực quản.
Sự phát triển của Barrett thực quản: Barrett thực quản là một bệnh lý nguy hiểm, khi tế bào niêm mạc thực quản thay đổi do tổn thương mãn tính từ acid dạ dày. Đây là một yếu tố nguy cơ cao dẫn đến ung thư thực quản.
Khó nuốt và đau khi ăn: Trào ngược acid dạ dày có thể làm viêm, loét niêm mạc thực quản, khiến người bệnh gặp khó khăn trong việc nuốt thức ăn, cảm thấy đau khi nuốt hoặc có cảm giác vướng víu ở cổ.
Rối loạn giấc ngủ: Acid dạ dày trào ngược vào ban đêm có thể khiến người bệnh gặp khó khăn trong việc ngủ ngon. Tình trạng này kéo dài có thể dẫn đến mệt mỏi, suy nhược và giảm chất lượng cuộc sống.

Việc phát hiện và điều trị kịp thời bệnh viêm họng trào ngược dạ dày thực quản là rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng này.

Chẩn đoán viêm họng trào ngược dạ dày thực quản

Chẩn đoán viêm họng trào ngược dạ dày thực quản cần phải được thực hiện qua nhiều bước và xét nghiệm để xác định mức độ tổn thương và tìm ra nguyên nhân cụ thể. Các phương pháp chẩn đoán bao gồm:

Khám lâm sàng và hỏi bệnh: Bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám và hỏi về tiền sử bệnh, các triệu chứng mà người bệnh gặp phải như ho kéo dài, đau họng, khản tiếng hoặc ợ nóng. Đây là bước đầu tiên trong quá trình xác định bệnh.
Nội soi dạ dày và thực quản: Nội soi là một phương pháp phổ biến để quan sát trực tiếp tình trạng của niêm mạc thực quản và dạ dày. Qua đó, bác sĩ có thể phát hiện viêm loét, tổn thương niêm mạc do acid dạ dày hoặc dấu hiệu của Barrett thực quản.
Đo pH thực quản: Xét nghiệm này giúp xác định mức độ acid trong thực quản trong suốt một khoảng thời gian. Bằng cách này, bác sĩ có thể xác định liệu acid dạ dày có thường xuyên trào ngược lên thực quản hay không.
Siêu âm hoặc X-quang: Đôi khi, siêu âm hoặc chụp X-quang bụng có thể được sử dụng để kiểm tra các bất thường ở dạ dày hoặc thực quản, giúp phát hiện các vấn đề về thoát vị hoành hoặc các rối loạn tiêu hóa liên quan đến trào ngược.
Thử nghiệm phản ứng thuốc: Đôi khi bác sĩ có thể yêu cầu thử nghiệm điều trị với thuốc ức chế acid dạ dày. Nếu các triệu chứng cải thiện sau khi sử dụng thuốc, điều này có thể chỉ ra rằng acid dạ dày là nguyên nhân gây bệnh.
Xét nghiệm chức năng thanh quản: Để xác định tình trạng viêm thanh quản do trào ngược acid, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm chức năng thanh quản để kiểm tra mức độ tổn thương tại khu vực này.

Chẩn đoán chính xác giúp đưa ra phương pháp điều trị phù hợp, ngăn ngừa các biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Khi nào cần gặp bác sĩ về viêm họng trào ngược dạ dày thực quản

Mặc dù viêm họng trào ngược dạ dày thực quản có thể được điều trị tại nhà với các biện pháp đơn giản, nhưng trong một số trường hợp, người bệnh cần phải thăm khám bác sĩ để điều trị kịp thời. Dưới đây là những tình huống khi bạn cần gặp bác sĩ:

Khi triệu chứng kéo dài hoặc trở nên nghiêm trọng hơn: Nếu tình trạng đau họng, ho khan, hoặc khản tiếng kéo dài không khỏi sau khi đã thay đổi thói quen ăn uống và sinh hoạt, bạn nên gặp bác sĩ để được khám và xác định nguyên nhân.
Khi có dấu hiệu khó nuốt hoặc cảm giác vướng víu ở cổ: Cảm giác nuốt khó hoặc vướng víu có thể là dấu hiệu của tổn thương thực quản do acid dạ dày, và cần được bác sĩ kiểm tra để tránh các biến chứng nghiêm trọng.
Khi ho kéo dài hoặc có máu trong đờm: Nếu bạn gặp phải ho kéo dài hoặc thấy máu trong đờm, đây có thể là dấu hiệu của viêm phổi hoặc các vấn đề nghiêm trọng khác liên quan đến trào ngược dạ dày thực quản.
Khi có dấu hiệu của biến chứng viêm thanh quản hoặc viêm loét thực quản: Các triệu chứng như mất giọng, đau khi nuốt, hoặc ho ra máu cần được thăm khám ngay để kiểm tra và điều trị sớm, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.
Khi bạn cảm thấy lo lắng về nguy cơ ung thư thực quản: Nếu có tiền sử trào ngược dạ dày lâu dài và cảm thấy có sự thay đổi bất thường ở thực quản hoặc họng, hãy đi khám bác sĩ để kiểm tra và làm các xét nghiệm cần thiết.

Việc gặp bác sĩ kịp thời có thể giúp ngăn ngừa bệnh trở nên nghiêm trọng, từ đó bảo vệ sức khỏe của bạn lâu dài.

Phòng ngừa viêm họng trào ngược dạ dày thực quản

Phòng ngừa viêm họng trào ngược dạ dày thực quản là cách hiệu quả nhất để giảm thiểu các triệu chứng và nguy cơ biến chứng. Dưới đây là một số biện pháp giúp bạn phòng ngừa căn bệnh này:

Thay đổi chế độ ăn uống: Hạn chế ăn các loại thực phẩm cay nóng, chua, nhiều dầu mỡ, hoặc uống các thức uống có cồn và caffein. Thực phẩm như chanh, cam, thức ăn chiên, hoặc cà phê có thể làm tăng acid dạ dày và thúc đẩy tình trạng trào ngược.
Ăn uống đúng giờ và điều độ: Không nên ăn quá no hoặc ăn khuya. Nên ăn các bữa nhỏ, thường xuyên trong ngày thay vì ăn ít bữa lớn. Sau khi ăn, tránh nằm ngay lập tức mà nên ngồi thẳng hoặc đi bộ nhẹ nhàng.
Kiểm soát cân nặng: Béo phì là một yếu tố nguy cơ lớn đối với trào ngược dạ dày thực quản. Việc duy trì cân nặng hợp lý giúp giảm áp lực lên cơ vòng thực quản dưới, từ đó giảm nguy cơ trào ngược.
Từ bỏ thuốc lá và hạn chế rượu bia: Thuốc lá và rượu có thể làm suy yếu cơ vòng thực quản dưới, tạo điều kiện cho acid trào ngược lên thực quản. Việc từ bỏ hoặc giảm thiểu thói quen này sẽ giúp phòng ngừa bệnh lý trào ngược.
Giảm stress: Căng thẳng là một trong những yếu tố làm gia tăng sản xuất acid dạ dày. Các biện pháp thư giãn như yoga, thiền, hoặc tập thể dục nhẹ nhàng có thể giúp giảm stress hiệu quả.
Tránh mặc quần áo quá chật: Quần áo chật, đặc biệt là ở vùng bụng, có thể tạo áp lực lên dạ dày và thúc đẩy trào ngược. Lựa chọn trang phục thoải mái sẽ giúp giảm thiểu tình trạng này.
Nâng cao đầu giường khi ngủ: Nếu bạn gặp phải các triệu chứng trào ngược vào ban đêm, việc nâng đầu giường khoảng 15-20 cm có thể giúp giảm thiểu tình trạng acid trào ngược lên thực quản khi ngủ.

Áp dụng những biện pháp phòng ngừa này sẽ giúp bạn giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh viêm họng trào ngược dạ dày thực quản và cải thiện sức khỏe tổng thể.

Phương pháp điều trị viêm họng trào ngược dạ dày thực quản

Điều trị viêm họng trào ngược dạ dày thực quản bao gồm các phương pháp khác nhau, tùy vào mức độ nặng nhẹ và triệu chứng của từng bệnh nhân. Các phương pháp này có thể bao gồm thay đổi lối sống, sử dụng thuốc và trong một số trường hợp là phẫu thuật. Dưới đây là những phương pháp điều trị phổ biến:

Thay đổi lối sống và chế độ ăn uống

Một trong những phương pháp điều trị cơ bản và quan trọng nhất là thay đổi lối sống và chế độ ăn uống. Các biện pháp này giúp giảm thiểu các yếu tố nguy cơ và hỗ trợ việc kiểm soát acid dạ dày:

Hạn chế thực phẩm kích thích: Tránh các loại thực phẩm cay, chua, nhiều dầu mỡ, đồ uống có cồn hoặc caffein. Những thực phẩm này có thể kích thích sự sản xuất acid dạ dày và làm gia tăng tình trạng trào ngược.
Ăn uống đúng giờ và không ăn khuya: Các bữa ăn nhỏ, thường xuyên trong ngày sẽ giúp giảm tải cho dạ dày, đồng thời tránh ăn trước khi ngủ ít nhất hai giờ để tránh acid dạ dày trào ngược khi nằm.
Giảm cân: Đối với những người thừa cân hoặc béo phì, việc giảm cân sẽ làm giảm áp lực lên dạ dày và giúp giảm nguy cơ trào ngược acid.
Thực hiện các biện pháp giảm stress: Các phương pháp như thiền, yoga, hoặc tập thể dục có thể giúp giảm căng thẳng, từ đó giảm nguy cơ kích thích acid dạ dày.

Sử dụng thuốc Tây y điều trị viêm họng trào ngược dạ dày thực quản

Nếu thay đổi lối sống không đủ hiệu quả, bác sĩ sẽ khuyên dùng các loại thuốc để điều trị viêm họng trào ngược dạ dày thực quản. Dưới đây là các nhóm thuốc phổ biến:

Thuốc ức chế bơm proton (PPI)

Thuốc ức chế bơm proton giúp giảm sản xuất acid dạ dày, từ đó giảm tình trạng trào ngược. Một số loại thuốc thuộc nhóm này bao gồm:

Omeprazole: Giúp giảm tiết acid và làm giảm các triệu chứng trào ngược dạ dày. Đây là một trong những thuốc PPI được sử dụng phổ biến nhất.
Esomeprazole: Tương tự như Omeprazole, Esomeprazole giúp kiểm soát acid dạ dày hiệu quả và thường được chỉ định cho những bệnh nhân có triệu chứng nghiêm trọng.
Lansoprazole: Cũng thuộc nhóm PPI, Lansoprazole giúp giảm đau và viêm do trào ngược acid.

Nhóm thuốc này thường được chỉ định trong những trường hợp viêm họng trào ngược dạ dày thực quản kéo dài hoặc khó điều trị bằng biện pháp thay đổi lối sống.

Thuốc kháng histamin H2

Thuốc kháng histamin H2 cũng có tác dụng giảm sản xuất acid dạ dày, nhưng ít mạnh mẽ hơn so với PPI. Tuy nhiên, chúng vẫn có thể hiệu quả trong việc kiểm soát các triệu chứng trào ngược ở mức độ nhẹ đến trung bình. Một số thuốc trong nhóm này bao gồm:

Ranitidine: Là thuốc kháng histamin H2 phổ biến, giúp giảm tiết acid dạ dày, từ đó giảm triệu chứng trào ngược và viêm họng.
Famotidine: Là một lựa chọn khác trong nhóm thuốc kháng H2, Famotidine giúp làm giảm triệu chứng ợ nóng và khó chịu do trào ngược dạ dày.

Nhóm thuốc này thường được dùng cho các trường hợp nhẹ và có thể thay thế PPI nếu bệnh nhân không đáp ứng với thuốc mạnh hơn.

Thuốc trung hòa acid (Antacids)

Thuốc trung hòa acid dạ dày giúp làm giảm ngay lập tức cảm giác ợ nóng và khó chịu do trào ngược acid. Các thuốc này hoạt động bằng cách trung hòa acid trong dạ dày, giảm thiểu tình trạng trào ngược. Một số loại thuốc phổ biến trong nhóm này là:

Maalox: Đây là một thuốc antacid phổ biến, có tác dụng nhanh chóng trong việc làm giảm các triệu chứng ợ nóng và khó chịu ở vùng ngực.
Tums: Một thuốc antacid dạng viên nhai, giúp giảm nhanh triệu chứng trào ngược và đau rát do acid dạ dày.

Thuốc antacid thường được sử dụng để kiểm soát các triệu chứng cấp tính, nhưng không phải là giải pháp lâu dài.

Thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày

Một số thuốc có tác dụng bảo vệ niêm mạc dạ dày và thực quản khỏi tác động của acid, giúp làm giảm nguy cơ tổn thương niêm mạc do trào ngược dạ dày. Các thuốc này có thể được dùng trong điều trị viêm họng trào ngược dạ dày thực quản, đặc biệt khi có dấu hiệu viêm loét. Một số thuốc điển hình là:

Sucralfate: Đây là thuốc giúp tạo lớp màng bảo vệ niêm mạc dạ dày và thực quản, giảm tổn thương do acid dạ dày gây ra.

Thuốc này giúp bảo vệ niêm mạc và giảm nguy cơ tổn thương lâu dài nếu bệnh không được kiểm soát kịp thời.

Phẫu thuật điều trị viêm họng trào ngược dạ dày thực quản

Trong trường hợp viêm họng trào ngược dạ dày thực quản không đáp ứng với điều trị bằng thuốc hoặc thay đổi lối sống, phẫu thuật có thể được cân nhắc. Phẫu thuật này thường bao gồm việc điều chỉnh cơ vòng thực quản dưới hoặc thực hiện thủ thuật để ngăn chặn acid dạ dày trào ngược lên thực quản. Các phương pháp phẫu thuật phổ biến là:

Phẫu thuật Nissen Fundoplication: Đây là một thủ thuật phẫu thuật nhằm tái cấu trúc cơ vòng thực quản dưới để ngăn acid dạ dày trào ngược lên thực quản. Phẫu thuật này có thể giúp giảm các triệu chứng lâu dài ở những bệnh nhân nặng.

Mặc dù phẫu thuật là một phương pháp điều trị hiệu quả, nhưng nó thường được chỉ định cho các trường hợp bệnh nặng và khi các phương pháp điều trị khác không có hiệu quả.

Việc điều trị viêm họng trào ngược dạ dày thực quản có thể kết hợp nhiều phương pháp tùy theo tình trạng của bệnh nhân. Bằng cách kết hợp thuốc, thay đổi thói quen sinh hoạt và trong một số trường hợp là phẫu thuật, người bệnh có thể giảm thiểu các triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.

Nguồn: Soytethainguyen