Tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị đau vai gáy cột sống cổ

Đau vai gáy cột sống cổ không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và sinh hoạt hàng ngày. Đây là tình trạng phổ biến, đặc biệt ở những người làm việc văn phòng, tài xế, hoặc ít vận động. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và các giải pháp điều trị hiệu quả, từ đó phòng ngừa và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Đau vai gáy cột sống cổ là gì?

Đau vai gáy cột sống cổ là tình trạng căng cứng, đau nhức xuất hiện ở vùng vai gáy và cột sống cổ. Đây không chỉ là triệu chứng đơn lẻ mà còn có thể liên quan đến các bệnh lý xương khớp hoặc sự suy giảm chức năng của hệ thần kinh và cơ xương. Y học hiện đại xác định đây là kết quả của sự thoái hóa đốt sống cổ, căng cơ do vận động sai tư thế hoặc chèn ép dây thần kinh. Y học cổ truyền mô tả đau vai gáy là do khí huyết ứ trệ, phong hàn xâm nhập vào kinh lạc gây đau và cứng cơ. Phân loại bệnh thường dựa vào nguyên nhân hoặc mức độ đau như thoái hóa cột sống, căng cơ cơ học hoặc bệnh lý thần kinh.

Đối với các trường hợp liên quan đến yếu tố cơ học, đau có thể phát sinh từ tư thế làm việc không đúng, thời gian nghỉ ngơi không đủ hoặc thiếu vận động. Những nguyên nhân bệnh lý như thoát vị đĩa đệm hay hẹp ống sống có thể gây chèn ép lên dây thần kinh, làm tăng cảm giác đau lan rộng đến cả vùng cánh tay.

Triệu chứng đau vai gáy cột sống cổ

Đau vai gáy cột sống cổ thường khởi phát với cảm giác đau mỏi vùng cổ và vai gáy, đặc biệt sau khi thức dậy hoặc sau khi làm việc lâu với tư thế không đổi. Triệu chứng có thể kéo dài hoặc xuất hiện bất chợt, gây khó khăn trong việc xoay cổ hoặc di chuyển cánh tay.

Ở mức độ nhẹ, cơn đau chỉ cảm giác nhức mỏi, đôi khi kèm cứng cổ khiến các cử động bị hạn chế. Ở mức độ nặng hơn, đau có thể lan xuống vùng cánh tay hoặc lên đầu, gây cảm giác tê bì hoặc yếu cơ. Nhiều người có thể cảm nhận các dấu hiệu đi kèm như hoa mắt, chóng mặt, mất thăng bằng nếu dây thần kinh hoặc mạch máu vùng cổ bị chèn ép.

Ngoài ra, đau vai gáy cột sống cổ thường tệ hơn vào buổi sáng hoặc sau khi ngủ sai tư thế. Khi các triệu chứng trở nên mạn tính, cơn đau kéo dài làm suy giảm khả năng lao động và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Nguyên nhân gây đau vai gáy cột sống cổ

Đau vai gáy cột sống cổ có thể xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm cả nguyên nhân cơ học và bệnh lý. Dưới đây là các nguyên nhân chính thường gặp:

• Tư thế sai lệch trong sinh hoạt và làm việc: Việc ngồi lâu ở một tư thế, đặc biệt là cúi đầu quá mức khi sử dụng máy tính hoặc điện thoại, gây áp lực lên cột sống cổ. Những thói quen này dẫn đến căng cơ và mỏi cổ vai gáy.
• Thoái hóa cột sống cổ: Đây là quá trình lão hóa tự nhiên làm suy giảm cấu trúc của đốt sống và đĩa đệm, gây ra đau nhức và cứng cổ.
• Chèn ép dây thần kinh cổ: Tình trạng thoát vị đĩa đệm, hẹp ống sống hoặc gai xương chèn ép dây thần kinh ở vùng cổ khiến đau lan tỏa đến vai gáy và cánh tay.
• Thiếu vận động: Lối sống ít vận động, không luyện tập cơ thể làm giảm độ linh hoạt của các khớp cổ, gây tích tụ áp lực ở vùng vai gáy.
• Phong hàn xâm nhập (theo Đông y): Cảm lạnh hoặc làm việc trong môi trường điều hòa lạnh trong thời gian dài có thể làm khí huyết lưu thông kém, dẫn đến đau và cứng cơ ở vai gáy.
• Yếu tố tâm lý và căng thẳng: Stress kéo dài làm căng cơ, nhất là ở vùng cổ và vai, tạo điều kiện cho cơn đau xuất hiện.

Những đối tượng dễ bị đau vai gáy cột sống cổ

Bệnh lý này không chỉ giới hạn ở một nhóm người mà có thể xuất hiện ở nhiều đối tượng khác nhau. Tuy nhiên, một số nhóm có nguy cơ cao hơn bao gồm:

• Người làm việc văn phòng: Việc ngồi liên tục trong thời gian dài với tư thế cúi đầu hoặc không thay đổi tư thế khiến vùng cổ vai gáy chịu áp lực lớn.
• Người lao động nặng nhọc: Những công việc cần mang vác đồ nặng hoặc lặp đi lặp lại động tác cúi, ngửa cổ dễ dẫn đến tổn thương cơ và khớp vùng vai gáy.
• Người cao tuổi: Quá trình thoái hóa tự nhiên khiến hệ cơ xương khớp suy yếu, làm tăng nguy cơ mắc bệnh đau vai gáy cột sống cổ.
• Người có lối sống ít vận động: Thói quen ngồi lâu, ít tập thể dục làm giảm lưu thông máu và linh hoạt của cơ, dẫn đến các vấn đề ở cột sống cổ.
• Người thường xuyên tiếp xúc với điều hòa lạnh: Làm việc hoặc sinh hoạt trong môi trường lạnh khiến cơ cổ vai gáy dễ bị co cứng, gây đau và hạn chế vận động.
• Người mắc bệnh lý nền: Các bệnh như thoát vị đĩa đệm, gai cột sống hay bệnh lý chuyển hóa như tiểu đường, béo phì làm tăng nguy cơ đau vai gáy.

Biến chứng của đau vai gáy cột sống cổ

Nếu không được điều trị kịp thời, đau vai gáy cột sống cổ có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống và sức khỏe tổng thể. Dưới đây là các biến chứng phổ biến:

• Rối loạn chức năng vận động: Đau kéo dài và không được kiểm soát có thể làm giảm khả năng cử động vùng cổ và vai, gây khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày như lái xe, làm việc hoặc vận động nhẹ.
• Tổn thương dây thần kinh vĩnh viễn: Tình trạng chèn ép kéo dài lên dây thần kinh cổ có thể gây mất cảm giác, yếu cơ hoặc thậm chí liệt ở cánh tay và bàn tay.
• Đau đầu mạn tính: Cơn đau có thể lan lên vùng đầu, gây đau đầu dai dẳng, chóng mặt và mất tập trung trong công việc.
• Thoái hóa nghiêm trọng hơn: Nếu nguyên nhân xuất phát từ thoái hóa cột sống cổ, bệnh có thể tiến triển thành thoát vị đĩa đệm, gai cột sống hoặc hẹp ống sống, làm tình trạng đau trở nên trầm trọng hơn.
• Rối loạn tuần hoàn máu: Chèn ép mạch máu ở cổ có thể cản trở tuần hoàn máu lên não, gây thiếu máu não với các biểu hiện như hoa mắt, chóng mặt, mất thăng bằng và nguy cơ đột quỵ.

Phương pháp chẩn đoán đau vai gáy cột sống cổ

Chẩn đoán đau vai gáy cột sống cổ là bước quan trọng để xác định nguyên nhân và mức độ tổn thương. Các phương pháp dưới đây thường được áp dụng:

• Thăm khám lâm sàng:

  • Bác sĩ kiểm tra vùng cổ và vai để phát hiện các điểm đau, độ cứng và khả năng vận động.
  • Đánh giá tư thế làm việc, thói quen sinh hoạt để xác định các yếu tố nguy cơ.
  • Kiểm tra các dấu hiệu đi kèm như tê bì, yếu cơ hoặc lan đau xuống cánh tay để xác định mức độ ảnh hưởng đến dây thần kinh.

• Chẩn đoán hình ảnh:

  • Chụp X-quang để phát hiện các dấu hiệu thoái hóa đốt sống, gai cột sống hoặc lệch đốt sống cổ.
  • Chụp cộng hưởng từ (MRI) giúp đánh giá chi tiết tình trạng thoát vị đĩa đệm, chèn ép dây thần kinh hoặc tổn thương mô mềm xung quanh.
  • Siêu âm có thể được sử dụng để kiểm tra tình trạng viêm hoặc căng cơ ở vùng cổ vai gáy.

• Xét nghiệm bổ sung:

  • Một số trường hợp cần xét nghiệm máu để loại trừ các bệnh lý viêm nhiễm hoặc bệnh lý chuyển hóa như tiểu đường gây đau vai gáy.
  • Điện cơ đồ giúp đánh giá hoạt động của dây thần kinh và cơ, xác định mức độ tổn thương nếu có chèn ép.

Khi nào cần gặp bác sĩ để điều trị đau vai gáy cột sống cổ

Đau vai gáy cột sống cổ có thể tự thuyên giảm trong một số trường hợp, nhưng cũng có lúc cần sự can thiệp y tế để tránh những biến chứng nguy hiểm. Người bệnh nên đến gặp bác sĩ ngay khi gặp các dấu hiệu sau:

• Cơn đau kéo dài và không thuyên giảm: Khi triệu chứng đau vai gáy dai dẳng hoặc trở nên trầm trọng hơn, ngay cả khi nghỉ ngơi hoặc thay đổi tư thế, cần được kiểm tra để xác định nguyên nhân.
• Đau lan xuống cánh tay hoặc bàn tay: Triệu chứng này thường liên quan đến chèn ép dây thần kinh, có thể gây tê bì, yếu cơ hoặc mất cảm giác ở vùng chi trên.
• Hạn chế vận động vùng cổ vai gáy: Khi các cử động như xoay cổ, nâng vai bị giới hạn nghiêm trọng, đây có thể là dấu hiệu của tổn thương cấu trúc cơ xương khớp.
• Biểu hiện rối loạn thần kinh hoặc tuần hoàn: Các triệu chứng như hoa mắt, chóng mặt, mất thăng bằng hoặc đau đầu thường xuyên có thể là cảnh báo về sự chèn ép mạch máu hoặc dây thần kinh.
• Đau kèm theo triệu chứng sốt hoặc sưng viêm: Đây có thể là dấu hiệu của viêm nhiễm hoặc một bệnh lý nghiêm trọng hơn cần được xử lý kịp thời.
• Không đáp ứng với các biện pháp điều trị tại nhà: Khi tình trạng không cải thiện với các biện pháp nghỉ ngơi, xoa bóp hoặc sử dụng thuốc giảm đau cơ bản, cần được tư vấn từ chuyên gia y tế.

Phòng ngừa đau vai gáy cột sống cổ hiệu quả

Phòng ngừa đau vai gáy cột sống cổ đòi hỏi sự thay đổi lối sống và thói quen sinh hoạt lành mạnh. Các biện pháp dưới đây giúp giảm nguy cơ tái phát và duy trì sức khỏe cột sống cổ:

• Duy trì tư thế đúng: Tư thế ngồi thẳng lưng, giữ cổ ở vị trí trung tâm khi làm việc hoặc học tập giúp giảm áp lực lên cột sống cổ. Tránh cúi đầu quá lâu hoặc ngửa cổ liên tục trong thời gian dài.
• Thường xuyên vận động: Tập thể dục đều đặn, đặc biệt là các bài tập tăng cường cơ cổ vai gáy và cột sống. Điều này giúp cải thiện độ linh hoạt và sức mạnh của hệ cơ xương khớp.
• Nghỉ ngơi hợp lý: Hạn chế làm việc liên tục trong thời gian dài, thường xuyên thay đổi tư thế và nghỉ giải lao để giảm căng cơ.
• Sử dụng gối phù hợp: Chọn gối ngủ có độ cao vừa phải, giúp duy trì đường cong tự nhiên của cột sống cổ và giảm áp lực lên vùng vai gáy.
• Tránh lạnh đột ngột: Bảo vệ vùng cổ và vai khi làm việc trong môi trường điều hòa hoặc thời tiết lạnh bằng cách giữ ấm cơ thể.
• Kiểm soát căng thẳng: Áp dụng các phương pháp thư giãn như yoga, thiền hoặc massage để giảm stress, giúp cơ cổ vai gáy không bị co cứng.
• Thăm khám định kỳ: Đi kiểm tra sức khỏe thường xuyên giúp phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn ở cột sống cổ và có phương án can thiệp kịp thời.

Phương pháp điều trị đau vai gáy cột sống cổ

Điều trị đau vai gáy cột sống cổ phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Dưới đây là các phương pháp phổ biến được áp dụng để giảm đau và cải thiện chức năng vùng cổ vai gáy.

Điều trị bằng Tây y

Điều trị Tây y là giải pháp chính trong việc kiểm soát triệu chứng đau vai gáy cột sống cổ, với nhiều lựa chọn thuốc và can thiệp y tế hiệu quả.

• Thuốc giảm đau và kháng viêm: Các loại thuốc như Ibuprofen, Paracetamol hoặc Celecoxib giúp giảm đau nhanh chóng và kiểm soát tình trạng viêm ở vùng vai gáy.
• Thuốc giãn cơ: Các loại như Mydocalm được sử dụng để làm giảm tình trạng căng cơ, giúp tăng cường sự linh hoạt cho cổ và vai gáy.
• Thuốc giảm đau thần kinh: Pregabalin hoặc Gabapentin thường được kê đơn khi có hiện tượng đau do chèn ép dây thần kinh, giảm cơn đau lan tỏa xuống cánh tay.

Điều trị bằng vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu không chỉ giúp giảm đau mà còn cải thiện độ linh hoạt và tăng cường sức mạnh cho các cơ xung quanh cột sống cổ.

• Các bài tập kéo giãn cơ vùng cổ và vai gáy: Thực hiện các động tác nhẹ nhàng dưới sự hướng dẫn của chuyên viên để tăng cường tuần hoàn máu và giảm căng cơ.
• Điện trị liệu: Sử dụng dòng điện tần số thấp để giảm đau và kích thích cơ hoạt động, thường được kết hợp trong phác đồ điều trị.
• Siêu âm trị liệu: Sóng siêu âm giúp giảm viêm và tăng khả năng phục hồi của các mô mềm bị tổn thương.

Điều trị bằng Đông y

Phương pháp Đông y dựa trên việc điều hòa khí huyết, thư giãn cơ và giảm đau tự nhiên thông qua các kỹ thuật truyền thống.

• Châm cứu: Châm kim tại các huyệt như Đại chùy, Kiên tỉnh hoặc Phong trì để khai thông kinh lạc, giảm đau và cải thiện chức năng vận động.
• Xoa bóp và bấm huyệt: Kỹ thuật này giúp lưu thông khí huyết, giảm căng cơ và cải thiện độ linh hoạt vùng cổ vai gáy.
• Dùng thuốc Đông y: Các bài thuốc từ Độc hoạt, Quế chi hoặc Phòng phong giúp giảm đau và điều hòa khí huyết hiệu quả.

Phẫu thuật khi cần thiết

Trong một số trường hợp nặng, khi các phương pháp khác không hiệu quả, phẫu thuật có thể được xem xét để loại bỏ nguyên nhân gây đau.

• Giải phóng chèn ép thần kinh: Phẫu thuật này giúp loại bỏ tình trạng chèn ép dây thần kinh do thoát vị đĩa đệm hoặc gai cột sống.
• Hợp nhất cột sống cổ: Thực hiện gắn kết các đốt sống bị tổn thương để giảm đau và ngăn ngừa biến chứng nghiêm trọng.

Điều trị đau vai gáy cột sống cổ cần được thực hiện sớm và đúng phương pháp để mang lại hiệu quả cao nhất. Kết hợp giữa Tây y, Đông y và các biện pháp hỗ trợ khác không chỉ giúp giảm đau mà còn ngăn ngừa tái phát, giúp người bệnh phục hồi chức năng và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Nguồn: Soytethainguyen